Instytucja ekstradycji a europejski nakaz aresztowania

1. Anna Adamiak Instytucja ekstradycji a europejski nakaz aresztowania

2. I. Charakter prawny wydania w postępowaniu ekstradycyjnym i przekazania w trybie europejskiego nakazu aresztowania 1/ Definicja ekstradycji - wydanie osoby państwu obcemu / rozdział 65 k.p.k/ - przekazanie osoby innemu państwu członkowskiemu / rozdział 65 b k.p.k./ -dostarczenie osoby Międzynarodowemu Trybunałowi karnemu / rozdział 65 a k.p.k./ Wydanie osoby w postępowaniu ekstradycyjnym jest wydaniem osób ściganych za popełnienie przestępstw lub poszukiwanych w celu wykonania kary lub środka zabezpieczającego. • Podstawy prawne wydania: - umowy międzynarodowe - dwustronne, Konwencje - zasada wzajemności

3. Europejski nakaz aresztowania jest to decyzja sądowa wydana przez Państwo członkowskie w celu aresztowania i dostarczenia przez inne Państwo członkowskie poszukiwanej osoby w związku z prowadzonym przeciwko niej postępowaniem karnym bądź dla wykonania kary lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności. Podstawa prawna przekazania w trybie e.n.a. - rozdział 65 b k.p.k. Podstawa stosowania -zasada wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych 2/Elementy różnicujące ekstradycję i europejski nakaz aresztowania a/ istnienie/ brak politycznej fazy decyzji o wydaniu/przekazani b/zagadnienie ostateczności wydania/przekazania/ c/ tryb przesyłania wniosków o wydanie/przekazanie d/zagadnienie podwójnej karalności e/ wydawanie/ przekazywanie własnych obywateli f/ terminy g/ gwarancje - przesłanki odmowy

4. ad. e/ Trybunał Konstytucyjny w wyroku P 1/05 z dnia 27 kwietnia 2005 – art. 607 t § 1 kpk zezwalający na przekazanie obywatela polskiego do państwa członkowskiego UE w ramach europejskiego nakazu aresztowania jest niezgodny z art. 55 ust. 1 Konstytucji RP. Art. 55 Konstytucji 1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i 3. 2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję: - został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz - stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i w chwili złożenia wniosku.

5. 3. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji 4. Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela. 5. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd. SN postanowienie z dnia 13 grudnia 2005 r., III KK 318/05 – odroczenie wyrokiem TK utraty mocy obowiązującej art. 607 t § 1 kpk oznacza, że w tym czasie nie można na podstawie art. 55 ust. 1 Konstytucji odmówić wykonania e.n.a., wydanego przez inne państwo wobec obywatela polskiego.

6. Ekstradycja obywatela polskiego na podstawie umowy międzynarodowej Art. 4 umowy pomiędzy Rzeczpospolitą Polska a Stanami Zjednoczonymi Ameryki o ekstradycji z dnia 10 lipca 1996 r. stanowi, że – żadne z umawiających się państw nie jest zobowiązane do wydawania własnych obywateli, jednakże organ wykonujący w Państwie wezwanym będzie mógł dokonać wydania takich osób, jeżeli według uznania będzie to właściwe i możliwe. SN postanowienie z dnia 03.02.2009r., IV KK 367/08 -między Rzeczpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki istnieje umowa ekstradycyjna, która w sposób zgodny z Konstytucją RP zezwala na ekstradycję obywatela polskiego dlatego to jej przepisy powinny być podstawą prawną postępowania ekstradycyjnego pomiędzy tymi państwami, a w konsekwencji obowiązkiem sądu rozpoznającego wniosek o ekstradycję było skontrolowanie dopuszczalności jego uwzględnienia w kontekście przeszkód ekstradycyjnych wynikających w pierwszej kolejności z umowy

7. ad. f/ • Postępowanie ekstradycyjne- terminy dla złożenia wniosku / 30,40, 60 dni/ • Procedura europejskiego nakaz aresztowania - termin 60 dni do podjęcia decyzji w przedmiocie przekazania od dnia zatrzymania osoby, 10 dni jeżeli osoba ścigana wyraża zgodę na przekazanie / można przedłużyć o kolejne 30 dni w szczególnie uzasadnionych wypadkach / - termin 10 dni do przekazania osoby od dnia uprawomocnienia się postanowienia / jeżeli nie można przekazać osoby na skutek siły wyższej albo zagrożenia dla życia lub zdrowia tej osoby, przekazanie następuje w ciągu 10 dni od dnia upływu nowo ustalonego terminu przekazania /

8. ad g/ 1/ jeżeli e.n.a zostało wydane w oparciu o wyrok zaoczny i jeżeli osoba nie była wezwana do osobistego stawiennictwa, przekazanie osoby może nastąpić jeżeli państwo wykonania nakazu uzyska zapewnienie od państwa wydana nakazu, że osoba ścigana będzie miała możliwość wystąpienia z wnioskiem o przeprowadzenie nowego postępowania sadowego w państwie wydania nakazu i być obecna na swoim procesie 2/ jeżeli przestępstwo będące podstawą wydania ena jest zagrożone dożywotnią kara pozbawienia wolności wykonanie takiego nakazu może być uzależnione od tego czy system prawny państwa wydania nakazu pozwala na rewizję wymierzonej kary poprzez ubieganie się o jej skrócenie na wniosek, lub najpóźniej po upływie 20 lat, lub zastosowanie prawa łaski w polskich przepisach brak takiego zapewnienia stanowi fakultatywna przesłankę odmowy 3/ gdy osoba, której dotyczy ena wydany w celu ścigania, jest obywatelem Państwa członkowskiego, przekazanie może być uzależnione od warunku, że osoba zostanie odesłana do państwa wydania, w celu odbycia kary lub środka zabezpieczającego, polegającego na pozbawieniu wolności, orzeczone wobec tej osoby w Państwie członkowskim wydania nakazu

9. 3/ Elementy wspólne wydania i europejskiego nakazu aresztowania 1/ cel – przeprowadzenie postępowania karnego z udziałem podejrzanego lub oskarżonego, wykonanie wobec skazanego orzeczonej kary pozbawienia wolności lub innego środka związanego z pozbawieniem wolności 2/ czyn ekstradycyjny oraz czyn będący podstawą wydania e.n.a. Przestępstwo zagrożone według prawa strony wzywającej i wezwanej karą pozbawienia wolności o maksymalnym wymiarze co najmniej 1 roku , a w przypadku wyroku skazującego w wymiarze co najmniej 4 m-ce kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego 3/ terytorialność - obecność osoby ściganej na terytorium państwa wezwanego - przestępstwo będące podstawą wydania popełnione w granicach państwa wzywającego

10. 4/ zasada specjalności Osoba wydana nie może być ścigana, skazana ani pozbawiona wolności w celu wykonania kary lub zastosowania środka zabezpieczającego ani tez poddana innym ograniczeniom wolności osobistej za jakiekolwiek przestępstwo popełnione przed wydaniem, inne niż to , w związku z którym nastąpiło wydanie Wyjątki od zasady specjalności - w postępowaniu ekstradycyjnym: 1/ zgoda państwa wezwanego na rozszerzenie ścigania karnego 2/ zgoda osoby ściganej SN wyroku z dnia 25.06.2008r.,IV KK 179/08 – brak zgody państwa wydającego na pociągnięcie oskarżonego do odpowiedzialności karnej, stanowi przeszkodę w ściganiu, jest tym samym „ inna okolicznością wyłączającą ściganie” w rozumieniu art. 17 § 1 pkt.11 k.p.k. którą stosownie do treści art. 439 § 1 pkt.9 k.p.k kwalifikować należy jako tzw. bezwzględną przyczynę odwoławczą.

11. - w procedurze europejskiego nakazu aresztowania a/ wynikające z woli osoby przekazanej / pkt. 2, 6 i 7/ Pkt. 2 – osoba przekazana, mimo takiej możliwości, nie opuściła terytorium RP w ciągu 45 dni od dnia prawomocnego zakończenia postępowania lub po opuszczeniu terytorium RP na nie powróciła Pkt. 6 – osoba ścigana wyraziła zgodę na przekazanie i zrzekła się korzystania z zasady specjalności Pkt. 7 – osoba ścigana, po jej przekazaniu, złożyła przed sądem właściwym do rozpoznania sprawy oświadczenie o zrzeczeniu się korzystania z zasady specjalności w odniesieniu do czynów popełnionych przed przekazaniem b/ wynikające ze zgody organu sądowego / pkt. 1 i 8/ Pkt.1 - państwo wykonania nakazu złożyło oświadczenie o dopuszczalności ścigania lub wykonania kar pozbawienia wolności albo innych środków polegających na pozbawieniu wolności za wszystkie czyny popełnione przed przekazaniem, chyba , że organ sądowy tego państwa w orzeczeniu o przekazaniu postanowił inaczej Pkt. 8 – organ sądowy państwa wykonania nakazu, który przekazał osobę, na wniosek sądu właściwego do wydania nakazu, wyraził zgodę na ściganie lub wykonanie kar pozbawienia wolności, albo innych środków polegających na pozbawieniu wolności

12. c/ wiążące się z charakterem i rodzajem prowadzonego przeciwko osobie przekazanej postępowania lub orzeczonej względem niej kary , lub środka polegającego na pozbawieniu wolności / pkt. 3,4 i 5 / Pkt. 3 – nie została orzeczona kara pozbawienia wolności albo inny środek polegający na pozbawieniu wolności Pkt. 4 – postępowanie karne nie wiąże się ze stosowaniem wobec osoby ściganej środka polegającego na pozbawieniu wolności Pkt. 5 – czyn osoby ściganej jest zagrożony karą lub środkiem niepolegającym na pozbawieniu wolności Uchwała SN I KZP 19/10 z dnia 24 listopada 2010 r – przepisy art. 607 e §3 pkt 4 i 5 kpk statuują samodzielne przesłanki wyłączenia przewidzianej w art. 607 e § 1 kpk zasady specjalności.

13. 5/ zasada „Ne bis In idem” Nie jest dopuszczalne wydanie lub przekazanie osoby ściganej w celu przeprowadzenia przeciwko niej postępowania karnego , jak i w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub innego środka polegającego na pozbawieniu wolności, jeżeli zapadło prawomocne orzeczenie dotyczące tych czynów w związku z którymi żąda się wydania lub w związku z którymi wydano ena wyroku Europejski Trybunał Sprawiedliwości z dnia 11.02.2003 w sprawach połączonych C-187/01 i C-385/01 postępowanie karne przeciwko Huseyin Gozutok i Klaus Brugger - ETS przyjął szerokie rozumienie wyrażenia „wyrok „ obejmując nim nie tylko orzeczenia sądowe, ale także orzeczenia kończące postępowanie przygotowawcze, wydawane przez prokuratora bez udziału sądu na podstawie których na podejrzanego zostają nałożone obowiązki, a w szczególności obowiązek zapłaty określonej kwoty pieniędzy.

14. ETS wyrok z dnia 9.03.2006 w sprawie C-436/04,postepowanie karne przeciwko Leopold Henri Van Esbroeck -ETS stwierdził, że decydujące znaczenie dla stosowania zakazu Ne bis In idem ma tożsamość zdarzenia rozumianego jako całość, na którą składają się zachowania nierozerwalne ze sobą związane w czasie, przestrzeni, jak i przez swój przedmiot, niezależnie od kwalifikacji prawnej tych zachowań lub chronionego prawem dobra.