Transformacja Europy w perspektywie adaptacyjnej Rozkwit i upadek kultury eksperymentu

1. IV Konferencja Krakowska, 13-14.06.2011Unia Europejska. Dylematy XXI WiekuAtlantyda czy Utopia: UE w III dekadzie XXI wieku Roman Galar Politechnika Wrocławska rbg@life.pl Transformacja Europy w perspektywie adaptacyjnej Rozkwit i upadek kultury eksperymentu

2. 5 pytań • Pytanie retoryczneCo jeszcze absorbuje uwagę mieszkańców UE poza „chlebem i igrzyskami”? • Pytanie testoweCo, poza ciekawostkami, wiemy o zmieniającym się gwałtownie świecie „barbarzyńców”? • Pytanie zasadniczeDlaczego właściwie Europa miała by utrzymać swój uprzywilejowany poziom konsumpcji? • Pytanie pomocniczeCzemu właściwie Europa zawdzięcza swoją uprzywilejowaną pozycję? • Pytanie porządkująceCo wyznacza globalny standard „normalności”?

3. Kariera konsumpcyjna ZachoduDzienny PKB (PPP) per capita [1990 International Dollars]Na podstawie: World 1–2003 (Maddison) http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_past_GDP_(PPP)_per_capita

4. Historyczne relacje regionalnego/krajowego PKB PPP per capita do Chińskiego

5. Historyczne Relacja regionalnego/krajowego PKB PPP per capita do Chińskiego (1700-2003)

6. Obserwacje • Konsumpcyjna przewaga USA nad Europą (obsesja UE), jest strategicznie nieistotnaRelacja 3:2 ukształtowała się w początku XIX wieku i tak sobie trwa • Wyzwanie przychodzi ze Wschodu • W ostatnich dekadach spada pozycja całego Zachodu wobec ChinSpada dużo gwałtowniej niż kiedyś rosła • Przy obecnych trendach, w okresie potrzebnym na podwojenie konsumpcji europejczyka (ok. 30 lat), konsumpcja Chińczyka wzrasta kilkanaście razy2030+ Indywidualna konsumpcja w Chinach większa niż w Europie? • Scenariusz jawnie absurdalny – środowisko padnie, kiedy do konsumentów Zachodu dołączą dwukrotnie liczniejsi ze Wschodu .Wspominana z rozrzewnieniem benzyna po 5 euro? • Najpóźniej w III dekadzie XXI wieku Świat i Europę czeka wielka zmiana trudnej do określenia natury

7. Kultura eksperymentu • Bogactwo Europy to dziedzictwo rewolucji przemysłowejW tle dorobek renesansu, średniowiecza i starożytności • Rewolucja przemysłowa to skumulowany efekt eksperymentowanianauki eksperymentalne i eksperymenty techniczne na żyznym gruncie eksperymentalnej ekonomii • Eksperymenty to efekt wielkiej, poniekąd bezczelnej, odwagi myślenia i działania oraz pokory wobec faktów • Kultura eksperymentu stworzyła nową jakość, nowy punkt równowagi w organizacji społeczeństw Co się z nią stało?

9. Fałszywa świadomość innowacyjna • Czasy się zmieniły – teraz już tylko planowana gigantyczna koncentracja sił i środków na priorytetach • Gdzie obiecane efekty tego podejścia?Tania i czysta energia, nowe generacje leków, sztuczna inteligencja, itd. Obietnice zastępują obietnice. • Kamienie milowe współczesnego rozwoju: tranzystor, PC, telefon komórkowy, należą wciąż do kultury eksperymentalnej nie posteksperymentalnej.

10. Co współczesny europejczyk jest w stanie zrozumieć z kultury eksperymentu? • Rosnące oderwanie konsumenta od realności uderzająca różnica stopnia złożoności modeli świata na wsi i w metropoliach • Rosnące uzależnienie od kokona technologiinie rozumiemy, procesów, które nas obsługują, mieszamy sztuczne z organicznym (wirusy komputerowe) • Utrata kompetencjipodróże kosmiczne, kolej Wrocław-Jelenia Góra • Przeprowadzka do świata Harrego Potteramagiczny pilot i czające się zło… • Zagubienie w teraźniejszościjak najlepiej umościć się w tym, co już jest

11. Dwie rewolucje kulturalne końca lat sześćdziesiątych Cyniczna i brutalna chińska rewolucja kulturalna • Kończy się po kilku latach dyskretną, ale zdecydowaną kontrrewolucją • W przeciągu jednego pokolenia Chiny przestały być globalnym pariasem — biednym, przeludnionym krajem taczek i rowerów • Osiągnęły to o własnych siłach i uzyskały pozycję, z której mogą sięgać po globalną dominację Infantylna i ukwiecona rewolucja kulturalna Zachodu • Wygrała! • Jej aktywiści z odbyli, jak zapowiadali, „długi marsz” poprzez instytucje • Padają ostatnie bastiony drobnomieszczańskiej moralności i wartości chrześcijańskich • Podcięto korzenie dawnej potęgi i witalności Zachodu • Narzucające się analogie z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego

12. Punkt widzenia na rozwój UE • Idea założycielska: uniknąć wojen, bazując na wspólnych wartościach • Misja: łagodzić współzawodnictwo przez współpracę i solidarność • Historyczny sukces: wspaniałe owoce, których wciąż korzystamy • Zaskoczenie: wrogie przejęcie idei założycielskich. Modyfikacje • Kapitulacja wobec ruchów jednej sprawy • Budowanie wpływów na oportunistycznych obietnicach (niespójne, niemożliwe) • Regres od współpracy do konkurencji. • Uprzywilejowanie kapitału ludzkiego kosztem społecznego • Zarysowujący się dryft w stronę koncertu wielkich mocarstw • Zdecydowana odmowa historycznych nawet odniesień do wartości chrześcijańskich • Zanikająca atrakcyjność aksjologiczna Unii • Musi zdobywać poparcie rozdając stanowiska i dotacje • Przyciąga ludzi z całego świata, ale nie potrafi zrobić z nich obywateli • Chybiony utylitaryzm – stagnacja, niepokój, brak pomysłów

13. Co z Europą w III dekadzie XXI w? • Atlantyda czy Utopia? • Atlantyda: kraj wielkiej cywilizacji, zatopiony przez małość jego mieszkańców • Utopia: ukryta we mgłach kraina sensu i radości • Jak zdążyć przepłynąć z tej pierwszej na tę drugą? gdy do dyspozycji jest tylko Titanic? • Pułapka globalizacji – los Europy uzależniony od kontekstu globalnegoUtrata inicjatywy strategicznej na rzecz ukrytych powiązań • Trzy optymistyczne modele ewolucji kontekstu globalnegoNiekoniecznie realistyczne

14. Dwie twarze globalizacji • W krajach postchrześcijańskich umyka uwadze, że obecny kryzys nie jest kryzysem globalnym, tylko wewnętrznym. • Wiele lekceważonych wcześniej krajów cieszy się właśnie okresem bezprecedensowego w nowożytnej historii rozkwitu ekonomicznego Obserwujemy: • Przegraną Zachodu. • Załamanie koncepcji: innowacje plus marketing za produkty realnej gospodarki • Utrata renty kompetencyjnej • Wygaszenie imperialistycznej woli walki • Wygraną reszty świata (większości reszty; czy dołączają właśnie kraje arabskie?) • Odblokowanie konwergencji • Nieoczekiwaną sprawność modernizacyjną • Nowa asertywność Generalnie należy liczyć się z uaktywnieniem granic wzrostu • Zachodni model konsumpcji przy dostępnych dziś technologiach nie nadaje się do globalnego rozpowszechnienia • Nie widać powodów, dla których Zachód miałby zachować na dłużej swoją uprzywilejowaną pozycję konsumpcyjną

15. 3 Modele rozwoju kontekstu globalnego UEModel powrotu do normalności • Perturbacje na rynkach finansowych wygasają • Zachód spłaca długi • Systemy emerytalne i inne instytucje państwa opiekuńczego stają się wypłacalne • Procesy demograficzne przestają mieć znaczenie (?) • Odradza się przewaga technologiczna i kompetencyjna Zachodu • Utrzymanie uprzywilejowanego status quo w zakresie konsumpcji jest zapewnione • Przy okazji, Polska szybko wyrównuje do najlepszych

16. 3 Modele rozwoju kontekstu globalnego UEModel poszerzonej normalności • Procesy przyśpieszonego rozwoju w dawnych krajach trzeciego świata okazują sie trwałe • Ich kultura technologiczna i organizacyjna jest w stanie konkurować z Zachodnią • Restartuje postęp technologiczny pokonując bariery wzrostu • Do niespełna miliarda ludzi w kręgu wysokiej konsumpcji dołączają się kolejne 3-4 miliardy • Zielone źródła energii i poczucie globalnego braterstwa narodów triumfują • Nie ma katastrofy ekologicznej ani wojen o surowce

17. 3 Modele rozwoju kontekstu globalnego UEModel przedefiniowanej normalności • Nie da się utrzymać materialnego uprzywilejowania Zachodu w sytuacji kilkukrotnego wzrostu liczby kompetentnych konkurentów o zasoby Ziemi • Brak technologii umożliwiających pokonanie energetycznych i środowiskowych barier rozwoju w skali globalnej • Zablokowanie wzrostowej ścieżki rozwoju wymusza ewolucję postaw w stronę adoracji wartości raczej niż rzeczy • Docelową normalność można by określić jako cywilizację czasu wolnego, w której kluczową rolę odgrywa „wystarczy” • W Europie mógłby to być renesans średniowiecznego modelu sensownego życia na bazie nowoczesnej wiedzy i technologiiSensowna utopia?

18. W poszukiwaniu UtopiiSymptomy ewolucji postaw? Peter Yastrow, znany strateg rynkowy, CNBC, 1.06.2011 • Świat jest na krawędzi największego załamania finansowego w historii • Wall Street pogubiła się z tym, co należy zrobić z chorą gospodarką • Rezerwa Federalna wie o tym Ad Broere, (Endingthe Global Casino, 2010) • Obecny system monetarny nie jest jedynie możliwym • Możemy pożegnać się z „globalnym kasynem” i wybrać rozwiązanie, w którym pieniądz gra rolę pomocniczą • Możemy wybrać gospodarkę, która inwestuje w lepszą przyszłość • Nagroda to wysoka i stabilna jakość życia dla nas i naszych dzieci • Wymaga kompletnej zmiany stosunku do pieniędzy i gospodarki Możliwe w tylko w kulturze eksperymentu…

19. Jak odtworzyć europejski dynamizm? • Dobro przyszłych pokoleń uczynić ponownie priorytetem • Przeprowadzić szereg niepopularnych zmian: • Zrezygnować z praw nabytych kosztem dzieci • Ograniczyć pole działania procedur • Rozmontować mechanizmy unikania osobistej odpowiedzialności • Otworzyć przestrzeń działań dla żywej inteligencji • Uczciwie przedyskutować kwestie aksjologiczneNie należy tłumić głosu większości • Pokazać ekonomii jej właściwe miejsce w porządku ludzkich spraw Zarabianie na życie, to jeszcze nie życie • Zreanimować kulturę eksperymentu w gospodarce i polityce Główna korzyść z emancypacji regionów • Utrzymać europejską bazę różnorodnościGłówny argument za istnieniem państw narodowych • Zaangażować europejczyków w europejski projekt • Europa jako „wielki zbiorowy obowiązek”

20. Podsumowanie • Europa rzeczywiście przypomina Titanica • Ale nie mamy nic lepszego • Sprawa europejska nie potrzebuje bigotów, potrzebuje gotowych do poświęceń akolitów • Potrzebny jest eurorenesans • Sytuacja wymaga euroheroizmu