An tAinmfhocal ag caint linn….

1. An tAinmfhocal ag caint linn…. Garry Bannister

2. Infhilleadh na nAinmfhocal 1 2 3 4 5 6 +a í ? ithe/ -ta/ -te ? -(ea)nna ? ? -(ea)cha

3. fear fear fir fir fearfirfirfear Grúpa1(fir) a man → of a man → men → of men

4. Grúpa 2 (bain) brógbróige brógabróg +a girseach girsí girseachagirseach +a

5. Grúpa 1 (fir) bád bord peann báid báid bád boird boird bord pinn pinn peann Grúpa 2 (bain) póg clann bréag póige póga póg clainne clanna clann bréige bréaga bréag

6. Grúpa 2 (fir) ceart cirt cearta ceart +a beart cleas sábh birt bearta beart clis cleasa cleas sáibh sábha sábh

7. Cad iad na hathruithe? ciorcal ciorcail ciorcail ciorcal

8. Cad iad na hathruithe? caor caoire caora caor

9. Cad iad na hathruithe? oileán oileáin oileáin oileán

10. Cad iad na hathruithe? casúr casúir casúir casúr

11. Cad iad na hathruithe? cor coir cora cor

12. Cad iad na hathruithe? slat slaite slata slat

13. Cad iad na hathruithe? tamall tamaill tamaill tamall

14. Cad iad na hathruithe? cloch cloiche clocha cloch

15. Cad iad na hathruithe? páipéar paipéir páipéir páipéar

16. Cad iad na hathruithe? cos coise cosa cor

17. Cad iad na hathruithe? tuaisceart tuiscirt tuaiscearta tuaisceart

18. Cad iad na hathruithe? muc muice muca muc

19. fir fear +a bróga bróg Lagiolraí = iolraí 1 & 2 (fir/bain)

20. Tréaniolraí = gach iolra eile! • 3. –aí: gardaí, aistí, bádóirí, feorimeoirí, etc.. • 4. -(a)ithe: oibrithe, tiománaithe, scrúduithe, etc.. • -t(h)a/t(h)e: ceolta, sluaite, glórtha, rithe, etc.. • 5. (ea)nna: marcanna, páirceanna, bánna, etc.. • 6. (ea)cha: cistineacha, anamnacha, cánacha, etc.. NB: Ní athraíonn foirmeacha an ainmfhocail sa tréaniolra. Is é sin, níl ach foirm iolra amháin don Díreach agus don Ghinideach iolra.

21. -(a)í Grúpa 3 gardagardagardaí gardaí aiste aiste aistí aistí bádóir bádóra bádóirí bádóirí léacht léachta léachtaí léachtaí gairdín gairdín gairdíní gairdíní rud ruda rudaí rudaí

22. Grúpa 3 (fir) = conan↔guta ~~~í ~í gardagardagardaí gardaí guta geata gúna planda seomra siopa gutagutaí gutaí geatageataí geataí gúnagúnaí gúnaí plandaplandaí plandaí seomraseomraí seomraí siopasiopaí siopaí

23. Grúpa 3 (bain) = guta ↔ guta ~~~í ~í aisteaiste aistí aistí aicme aicme aicmí aicmí áirse áirse áirsí áirsí eachtra eachtra eachtraí eachtraí éide éide éidí éidí eala ealaealaí ealaí ola ola olaí olaí

24. Grúpa 3 (fir) = - óir/-éir/-úir ~-ra ~í ~í bádóir bádóra bádóirí bádóirí físeoir físeora físeoirí físeoirí siúinéir siúinéara siúinéirí siúinéirí grosaeir grosaera grosaeirí grosaeirí dochtúir dochtúra dochtúirí dochtúirí

25. Samplaí eile ar –óir, -éir, -úir -óir:ambasadóir, Béarlóir, blastóir, brathadóir, clampadóir, clódóir, cosantóir, crochadóir, cumadóir, déantasóir, dlíodóir, dreapadóir, fiaclóir, foclóir, fostóir, glantóir, innealtóir, léachtóir, osclóir, óstóir, peileadóir, seoltóir, sliabhadóir, tumadóir, turasóir, uaireadóir, etc -éir:bácéir, baincéir, búistéir, fidléir, limistéir, péintéir, pinsinéir, smuigléir, tincéir, úinéir, etc.. -úir: saighdiúir, táilliúir, tréatúir, etc

26. Grúpa 3 (bain) = ilsiollach + cht ~~a ~aí ~aí aidiachtaidiachta aidiachtaí aidiachtaí aontacht aontachta aontachtaí aontachtaí GaeltachtGaeltachta Gaeltachtaí Gaeltachtaí cáilíocht cáilíochta cáilíochtaí cáilíochtaí filíochtfilíochta filíochtaí filíochtaí Galltacht Galltachta Galltachtaí Galltachtaí mallacht mallachta mallachtaí mallachtaí

27. Grúpa 3 (fir) = léacht/ cleacht/ imeacht ~-a~í ~í léachtléachta léachtaí léachtaí ceacht ceachta ceachtaí ceachtaí imeacht imeachta imeachtaí imeachtaí N.B. Téann an chuid is mó d’ainmfhocail aonsiollacha ar –(a)cht isteach sa chúigiú grúpa: ceacht, leacht, reacht, dleacht, etc..

28. Grúpa 3 (fir) -ín asailín asailín asailíní asailín cailín cailín cailíní cailíní cloigín cloigín cloigíní clóigíní frídín frídín frídíní frídíní gairdín gairdín gairdíní gairdíní lúidín lúidín lúidíní lúidíní ribín ribín ríbíní ribíní sicín sicín sicíní sicíní

29. Grúpa 3 (ainmfhocail theimhneacha) ~-a~í ~í rud ruda rudaí rudaí buachaill buachalla buachaillí buachaillí fiche1 fichid fithidí fichidí máistreás2 máistreása máistreásaí máistreásaí • Amhail fiche atá tríocha, daichead, etc. • Amhail an focal ‘máistreás’ a dhéantar: • ‘ministir – ministir – ministrí - ministrí’ agus • ‘máistir – máistir – máistrí - máistrí’ a infhilleadh.

30. oibríoibrí oibrithe oibrithe eolaí eolaí eolaithe eolaithe éalú éalaithe éaluithe éaluithe síniú sínithe sínithe sínithe -ithe Grúpa 4 (fir) (i) ainmfhocail le foircinn ar –(a)í: (ii) Ainm briathartha ar –(i)ú:

31. pian péine pianta pianta grian gréine griantagrianta ceol ceoilceolta ceolta seolseoilseolta seolta Grúpa 4 -ta Má tá fréamh leathan ag ainmfhocal cuirtear-ta léi mar iolra: (i) baininscneach (ii) firinscneach

32. móinmóna móinte móinte aill aille aillteaillte Grúpa 4 -te Má bhaineann ainmfhocal caol leis an ghrúpa seo úsáidtear –te in ionad –ta san iolra. Ní minic áfach, a bhuailtear leis an iolra –te sna hainmfhocail:

33. tonn toinne tonnta tonnta stair staire starthastartha scéal scéilscéalta scéalta glórglóirglórtha glórtha -tha/ -the (i) Tar éis ‘r’ cuirtear -tha in ionad -ta: (i) baininscneach (ii) firinscneach

34. -the (ii) Tar éis ainmfhocal aonsiollach a chríochnaíonn ar ‘-(o)í’ agus ‘-aoi’, cuirtear -the in ionad te: croí croícroíthe croíthe dlaoi dlaoi dlaoithe dlaoithe dlí dlí dlíthe dlíthe draoi draoi draoithe draoithe laoi laoilaoithe laoithe rí rí ríthe ríthe saoi saoisaoithe saoithe

35. (i) firinscneach Samplaí eile as Grúpa 4 rian riain rón róin scór scóir dán dáin dún dúin síol síl cuan cuain rianta rianta rónta rónta scórtha scórtha dánta dánta dúnta dúnta síolta síolta cuanta cuanta (i) baininscneach buíon buíne broinn broinne coill coille mian méine slinn slinne buíonta buíonta broinnte broinnte coillte coillte mianta mianta slinnte slinnte

36. Iolraí Neamhrialta ar –te (i) firinscneach comhrá comhrá comhráite comhráite cró cró cróite cróite crú crú crúite crúite slua slua sluaite sluaite (ii) baininscneach slí slí slite slite táin tána táinte táinte

37. Samplaí de grúpaí 3 & 4 osclóir osclóra, osclóirí, osclóirí ceacht ceachta, ceachtaí, ceachtaí sarú sáraithe, sáruithe, sáruithe eolaí eolaí, eolaithe, eolaithe mála mála, málaí, málaí gadaí gadaí, gadaithe, gadaithe ispín ispín, ispíní, ispíní treoraí treoraí, treoraithe, treoraithe

38. Anna Grúpa 5 (bain) –(ea)nna aidhm aidhme aidhmeanna aidhmeanna áit áite áiteanna áiteanna béim béime, béimeanna béimeanna céim céime céimeanna céimeanna scoil scoile scoileanna scoileanna scéim scéime scéimeanna scéimeanna seift seifte seifteanna seifteanna sraith sraithe sraitheanna sraitheanna uaigh uaighe uaigheanna uaigheanna

39. Anna Grúpa 5 (fir-1) –(a)nna blas blais blasanna blasanna carr cairr carranna carranna cás cáis cásanna cásanna frog froig froganna froganna leigheas leighis leigheasanna leigheasanna marc mairc marcanna marcanna nós nóis nósanna nósanna praghas praghais praghsanna praghsanna saghas saghais saghsanna saghsanna taobhtaoibhtaobhanna taobhanna

40. Anna Grúpa 5 (fir-2) –(a)nna áth átha áthanna áthanna bláth blátha bláthanna bláthanna cath catha cathanna cathanna cruth crutha cruthanna cruthanna dath datha dathanna dathanna dleacht dleachta dleachtanna dleachtanna éacht éachta éachtanna éachtanna eas easa easanna easanna lus lusa lusanna lusanna scáthscátha scáthanna scáthanna

41. Anna Grúpa 5 (fir) –nna bá bá bánna bánna ceo ceo ceonna ceonna cú cú cúnna cúnna cló cló clónna clónna criú criú criúnna criúnna dó dó dónna dónna cnó cnó cnónna cnónna liú liú liúnna liúnna só só sónna sónna treo treo treonna treonna

42. Anna Grúpa 5 (bain) –nna cé cé céanna céanna cré cré créanna créanna gé gé géanna géanna glao glao glaonna glaonna grua grua gruanna gruanna guí guí guíonna guíonna iomhá íomhá íomhánna íomhánna má má mánna mánna meá meá meánna meánna plá plá plánna plánna

43. Grúpa 6 (bain 1) –(ea)cha nead neide neadacha neadacha bainis, bainise, bainiseacha, bainiseacha carraig, carraige, carraigeacha, carraigeacha cistine, cistine, cistineacha, cistineacha ceirt, ceirte, ceirteacha, ceirteacha foirm, foirme, foirmeacha, foirmeacha ubh, uibhe, uibheacha, uibheacha

44. Grúpa 6 (bain 2) –(ea)cha Déantar coimriú i ndornán de na hainmfhocail sa ghrúpa seo, mar shampla: paidir paidre paidreacha paidrreacha litir, litreach, litreacha, litreacheacha eochair, eochrach, eochracha, eochracha obair, oibre, oibreacha, oibreacha

45. Grúpa 6 (fir 1) –(ea)cha Is fíorbheagán d’ainmhfocail fhirinscneacha a bhfuil iolra láidir acu ar –(a)cha: tobar, tobair, toibreacha, toibreacha coinníoll,coinníll, coinníollacha,coinníollacha ainm, ainm, ainmneacha, ainmneacha bairín, bairín, bairíneacha, bairíneacha

46. í -ithe -ta (-tha) -te (-the) Na Tréaniolraí garda garda gardaí gardaí aiste, aiste, aistí, aistí bádóir, bádóra, bádóirí, bádóirí léacht léacht léachtaí, léachtaí cailín, cailín, cailíní, cailíní 3 oibrí, oibrí, oibrithe, oibrithe eolaí, eolaí, eolaithe, eolaithe ceol ceoil ceolta ceolta glór, glóir, glórtha, glórtha tine, tine, tinte, tinte dlí, dlí, dlíthe, dlíthe 4

47. -(ea)nna Anna -(ea)cha Na Tréaniolraí (2) béim béime béimeanna béimeanna carr cairr carranna carranna bláth blátha, bláthanna, bláthanna bá bá bánna bánna treo treo treonna treonna 5 nead neide neadacha neadacha dris drise driseacha driseacha litir litreach litreacha litreacha lasair lasrach lasracha lasracha 6

48. Foirmeacha Neamhrialta comharsa, comharsan, comharsana, comharsan monarcha, monarchan, monarchana, monarchan cara, carad, cairde, carad Nollaig, Nollag, Nollaigí, Nollaigí deartháir, dearthár, deartháireacha, deartháireacha deirfiúr, deirféar, deirfiúracha, deirfiúracha athair, athar, aithreacha, aithreacha máthair, máthar, máithreacha, máithreacha bóthar, bóthair, bóithre, bóithre briathar, briathair, briathra, briathra doras, dorais, doirse, doirse

49. Infhilleadh na nAinmfhocal 1 2 3 4 5 6 +a í ? ithe/ -ta/ -te ? -(ea)nna ? ? -(ea)cha

50. Slán abhaile!