670 likes | 1.87k Views
POLİKİSTİK OVER SENDROMU. Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum A.D. Başkanı. PCOS. PCOS hem adet düzensizliği hem de androjen fazlalığının önemli bir sebebidir. Hirsutizm İrregüler menstrüel siklus Obezite
E N D
POLİKİSTİK OVER SENDROMU Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum A.D. Başkanı
PCOS PCOS hem adet düzensizliği hem de androjen fazlalığının önemli bir sebebidir. • Hirsutizm • İrregülermenstrüelsiklus • Obezite • Klasik over morfoloji (USG ile) Klasik bulguların hepsi olmadığında spesifik tanı kriterleri oldukça tartışmalıdır.
PCOS • Kadınlarda %6,5 - %8 oranda görülen en sık endokrinopatilerden biridir. • ABD’de üreme çağındaki 5 milyon kadını etkilemektedir. • Etiyoloji: multifaktöriyel (genetik komponent, epigenetik, çevresel faktörler) Ma X, Mol Hum Reprod, 2007 Azziz R, J ClinEndocrnMetab, 2005
Klinik Bulgular • MenstrüelDisfonksiyon • Peripubertalperiodda başlar ve menarş gecikebilir • Oligomenore (yılda 9 menstrüelsiklustan daha az) • Amenore (≥3 ay menstrüelsiklus olmaması) • 40 yaşından sonra menstrüelsikluslar daha düzenlidir.
Klinik Bulgular • Hiperandrojenizm • Akne • Hirsutizm – Terminal vücut kullanmalarında erkek tipi artış. Etnik variabilite vardır, Asyalılarda daha az görülür. • Erkek tipi saç dökülmesi • Serum androjen seviyelerinde artış
Klinik Bulgular • Polikistikoverler • Bu görüntü nonspesifik olup normal adet gören kadınlarda da görülebilir.
Klinik Bulgular • Metabolik sorunlar / kardiovasküler risk • Aşırı kilolu / obez (%40-85) • İnsülin rezistansı (zayıflarda %30, şişmanlarda %70)
Klinik Bulgular • Tip 2 diabet riski 2 kat • Koroner arter hastalık riski • Nonalkoliksteatohepatit
Klinik Bulgular • Mood • Depresyon • Anksiyete • Yeme bozuklukları • Yaşam kalitesi bozukluğu
Tanı Rotterdam Kriterleri • 3 kriterden 2 tanesinin varlığı tanı koymak için yeterli • Oligo ve/veya anovülasyon • Klinik ve/veya biyokimyasal hiperandrojenemi bulguları • Polikistikoverler (USG) • PCOS benzeri klinik durumu yapabilen tiroid hastalıkları, nonklasikkonjenital adrenal hiperplazi, hiperprolaktinemi ve androjen üreten tümörler elimine edilmelidir.
Tanı • Birden çok klasifikasyon kriteri kullanımı klinisyen ve hasta açısından kafa karışıklığına yol açabilir. • 2012 NationalInstitutes of HealthEvidence – basedMethodology Workshop özet raporunda Rotterdam Kriterlerinin kullanımı önerilmiştir. • Rutin olarak önerilmese de AMH kullanılabilir.
Tanı • Polikistikoverlerin USG tanısı ilk olarak 1986’da yapıldı. • 2-9 mm çapında ≥ 12 folikül ve/veya ≥10mL over hacmi (0,5 x uzunluk x en x kalınlık) – tek overin uyması yeterli • Daha önce önerilen folikül dağılımı, stromalekojenite artışı ve artmış over volümü kriterlerinin elimine edilmesi önerilmiştir. • Over volümü ve folikül sayısı yaşla azalmaktadır.
PKOS- Patofizyoloji Homburg R, Hum Reprod 2009
Farklı PCOS fenotiplerinin rölatif prevalansları Guastella et al, Fertil Steril 2010; 2197-201
Farklı PCOS fenotiplerinin rölatif prevalansları • Abdominalobesite • Artmış LH ve LH / FSH oranı • Artmış androjenler • Artmış insülin ve insülin direnci Guastella et al, Fertil Steril 2010; 2197-201
Farklı PCOS fenotiplerinin rölatif prevalansları • Klasik PCOS ve kontroller arasında BMI, bel çevresi, testosteron, insülin. • LH genelde normal Guastella et al, Fertil Steril 2010; 2197-201
Farklı PCOS fenotiplerinin rölatif prevalansları • Tip I’e göre önemli ölçüde düşük LH ve LH / FSH oranları Guastella et al, Fertil Steril 2010; 2197-201
Farklı PCOS fenotiplerinin rölatif prevalansları • Hafif testosteron yüksekliği (hala normal sınırlarda) • FAI ve DHEAS normal • Abdominalobesite yok • Normal BMI • Artmış LH ve LH / FSH oranı Guastella et al, Fertil Steril 2010; 2197-201
Tanı • 2013 EndocrineSociety klinik pratik kılavuzunda, premenopozal kadınlarda PCOS tanısı için Rotterdam kriterleri önerilmiş. • Postmenopozal kadınlarda durum daha karmaşık olsa da, iyi dökmante edilmiş uzun süreli oligomenore ve hiperandrojenizm hikayesi ile tanı konulabilir.
Ön Değerlendirme Hikaye ve Muayene - Rotterdam kriterlerine göre hikaye ve muayene ile birçok hasta PCOS tanısı alır. • Adet düzensizliği tipik olarak ‘‘teenage’’ yıllarından başlar. • 30 yaşından sonra oligomenore geliştiren kadınlarda PCOS olma olasılığı düşüktür. Serum Androjen • Klinik – hirsutizm, akne (klinik hiperandrojenizm bulguları varsa biyokimyasal testlerin gerekliliği tartışmalı) • Biyokimyasal – Total testosteron • DHEAS (Hızlı ilerleyen hirsutizm) • Serbest testosteron (sonuçlar güvenilir değil;total testesteron-SHBGüzerindenequilibriumdialysis ile hesaplanabilir)
Ayırıcı Tanı 1) Oligomenore • B-hCG • Prolaktin - hiperprolaktinemi • TSH - tiroid hastalıkları • FSH - over yetersizliği • AMH • LH gerekli değil, FSH/LH gerekli değil 2) PolikistikOverler • USG bulgusu nonspesifik.
Ayırıcı Tanı 3) Hiperandrojenizm • NonklasikKonjenital Adrenal Hiperplazi (21-hidroksilaz eksikliği) – elimine etmek için 17 OH progesteron bakılır. Etnik olarak Kuzey Avrupalı Yahudi, Hispanik, Slav, İtalyan kökenli kadınlarda prevalans yüksek (sırasıyla 1:27, 1:40, 1:50, 1:300) • Sabah bakılan 17 OH progesteron > 200mg/dl (6nmol/L) • Yüksek doz (250mcg) ACTH stimülasyon testi ile konfirme edilmelidir. ACTH sonrası serum 17 OH progesteron değeri 1000mg/dl (30nmol/L) < ise tanı dışlanır.
Ayırıcı Tanı • Cushing Sendromu • PCOS benzeri bulgular verebilir: • Oligomenore • Hirsutizm • Obezite • İlave Bulgular: • Hipertansiyon • Supraklavikular yağlanma Hiperkortizolizm • Strialar • Proksimal kas zayıflığı
Androjen salgılayan tümörler • Androjen üreten over tümörü • Adrenal tümör • Ovarianhipertrikoz Serum testosteron > 150 ng/dl DHEA > 800 mcg/dL (adrenal tümör)
Tanı Sonrası Değerlendirme Kardiometabolik risk değerlendirmesi • Tip 2 Diabet, dislipidemi, koroner arter hastalığı açısından artmış risk • Kan basıncı, BMI • Açlık lipid profili • 2 saatlik OGTT (açlık ve 2. saat glikoz) veya AKŞ + HbA1C • AndrojenExcessSociety • Normal Glukoz Seviyesi – Her 2 senede bir kontrol • Bozulmuş glukoz tolerans testi – Yıllık takip • İnsülin Rezistansı PCOS tanı ve tedavi seçimi için gerekli değil (validite edilen test yok)
Tanı Sonrası Değerlendirme Depresyon ve Anksiyete • PHQ-9 depresyon skalası • GAD-7 anksiyete skalası
Tanı Sonrası Değerlendirme AnovulatuvarInfertilite • Intermenstruelinterval 35 gün > ; oligoovulatuvar: • Serum progesteron • Düzenli sikluslarda 21.gün • Düzenli değilse gelecek siklusun 7-10 gün öncesi
Tedavi amaçları • Hiperandrojenemi semptomlarını yok et • Metabolik bozukluğu, tip 2 diabeti ve koroner kalp hastalığı riskini yönet • Kronik anovülasyon sonrası oluşan endometrialhiperplazi ve endometrialca riskini yönet • Gebelik istemiyor; HormonalKontrasepsiyon– kilo verme • Gebelik istiyor; Ovülasyon indüksiyonu – Kilo vermesi…
Sonuç • PCOS heterojen bir endokrin bozukluğudur • Değişik fenotip spektrumu genel bir bozukluğun farklı derecelerinin ifadesi şeklindedir • Bazı bilimsel kuruluşlar hiperandrojenemiyi hastalığın temel koşulu görmektedirler
Özet Bazı bilimsel kuruluşlar hiperandrojenemiyi hastalığın temel koşulu görmektedirler • Klinik • Oligomenore • Hiperandrojenemi; • akne, hirsutizm • Biyokimyasal – serum androjen artışı
Özet • Total testosteron, DHEA (Adrenal kaynaklı) • Oligoovulasyon ve hiperandrojenemiden sadece biri varsa USG ile polikistikover bakılır. Yoksa gerekli değil • Prolaktin, TSH, FSH, AMH ek testler • TA, BMI, AKŞ, 75gr OGTT
PKOS • Tanı- Fenotipleri • Patofizyolojisi • Semptomları • Short-term sonuçları • Long-term sağlık riskleri • Benzer semptomlara neden olan diğer durumlar
PKOS • PKOS reprodüktif çağdaki kadınların yaklaşık %5-10’ nu etkiler • Kadınlarda en sık görülen endokrin bozukluktur • Klinik olarak hormonal, reprodüktif, metabolik, fenotipik ve psikolojik problemlere neden olur Ma X, Mol Hum Reprod, 2007 Azziz R, J ClinEndocrnMetab, 2005
ANOVULASYON WHO sınıflaması • GRUP I: Hipotalamik-pitüiter yetmezlik (hipotalamik amenore) • Stress ile indüklenen • Anoreksia nervosa • Kallmann Sendromu • İzole gonadotropin eksikliği • GRUP II: Hipotalamik-pitüiter disfonksiyon • Normogodotropik, normoestrojenik, anovulatuar ve oligomenoreik kadınlar • Bu grup klasik PCOS ‘ nu içine alır • GRUP III: Ovaryen yetmezlik (Hipergonadotropik hipogonadanizm)
PKOS TANI • ESHRE/ASRM 2003 Rotterdam kriterleri Oligo-anovulasyon Klinik ve/veya biyokimyasal hiperandrojenizm USG de PCO görünümü