TTB-UDEK ETİK ÇALIŞMA GRUBU

1. TTB-UDEK ETİK ÇALIŞMA GRUBU 30 Kasım 2007

2. Türk Histoloji- Embryoloji ATUD Türk Klinik Biyokimya Türkiye Biyoetik Derneği Göğüs Hastalıkları D. Türk Farmakoloji Türkiye Solunum D Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon TPOG( Pediatrik Onkoloji) Türkiye Aile Hekimleri Türkiye Nöroloji Acil Tıp Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon İç Hastalıkları T. Acil Tıp Türk Pediatrik Onkoloji D Türk Pediatri Kurumu Nükleer Tıp Romatoloji Türk Psikiyatri Katılan DerneklerKatılım: 24 Dernek

3. TTB-UDEK ETİK ÇALIŞMA GRUBU GÜNDEMİ30 Kasım 2007 • Dernek temsilcileri ile tanışma ve toplantı ile ilgili beklentilerin alınması. • Derneklere gönderilen 4 ayrı raporla (hasta hakları, aydınlatılmış onam, klinik etik kurulları ve hekim-endüstri ilişkisi) ilgili dernek geri bildirimlerinin sunulması, tartışılması. • Bu raporlara verilen geri bildirimler de değerlendirilerek hazırlanan TTB-UDEK rehberlerinin gözden geçirilmesi, geri bildirimlerin alınması, eksiklikleri tamamlanması. • Yeni Yürütme Kurulunun çalışma yönteminin, bununla ilgili önerilerin ve bundan sonraki dönemde yapılacakların belirlenmesi, tartışılması. • Çalışma Grubu raporunun oluşturulması. • Dileklerin alınması.

4. Tanım: Etik eğitimi, sürekli tıp eğitimi etkinliklerinde etik konular, hasta bakımının etik yönleri, bilimsel araştırmalar ve etik, hekim-endüstri ilişkilerine ilişkin etik konuların genel toplumda ve sağlık ortamında geçerliliğini ve sürekliliğini sağlamak. Bu konuda uzmanlık derneklerinin ve TTB-UDEK’ in işbirliğini sağlamak.

5. Görev/Sorumluluk • Yukarıda listelenen temel sorun alanları üzerinden yapılacak bir çalışma ile önce uzmanlık derneklerinin görüşleri ve ilgili konuya yaklaşımları alınacaktır. Konu ile ilgili raporların hazırlanması sırasında başta Türkiye Biyoetik Derneği olmak üzere ilgili diğer derneklerden de katkı istenecektir. Hazırlanan bu raporlar daha sonra bu konularla ilgili ulusal/uluslararası etik kodların da derlenmesi ile rehber kurallar haline getirilip, derneklerin yararlanmasına sunulacaktır.

6. EYLEM PLANIKısa vade: • Uzmanlık dernekleri ile iletişime geçip, yukarda belirlenen temel konularda Dernek görüşlerini ve politikalarını almak. Özellikle hangi alanda yardıma gereksinimleri olduğunu belirlemek. • Türkiye Biyoetik Derneğinin 3 ayrı konuda hazırlamış olduğu raporu-Etik kurullar, Aydınlatılmış onam, Hasta hakları- derneklere sunmak ve geri bildirimlerini almak • Hekim-endüstri ilişkisi ve STE/SMG ‘de “etik eğitimi” konusunda raporlar hazırlamak ve bu raporları da uzmanlık derneklerine gönderip, web sayfalarında yayınlanmasını, üyelerinden geri bildirim istenmesini ve bu geri bildirimlerin TTB-UDEK’e gönderilmesini sağlamak. • TTB’nin Meslek Etiği kurallarının içselleştirilmesi konusunda dernek görüşlerini almak

7. Orta vade • Her bir uzmanlık derneğinin kendi içinde de bir “etik çalışma grubu” oluşturulmasının ve bu grubun TTB-UDEK Etik Çalışma Grubu ile işbirliğinin sağlanması. • Oluşturulmuş raporlar üzerinden alınan geri bildirimlerin değerlendirilmesi. • İlgili konularda ülkemiz çalışma koşulları gözetilerek rehber kuralların oluşturulması ve bunun web sayfasında yayınlanması.

8. Uzun Vade • TTB Genel Kurul toplantılarında rapor ve geri bildirimlerin hekimlik ortamıyla paylaşımı. • Yürütülen bu çalışmaların duyurulması konusunda bilimsel toplantıların, medyanın, web sitelerinin kullanımı. • Sorunların çözümüne yönelik uzun erimli stratejiler geliştirilmesi. • Hekim- İlaç endüstrisi ilişkisi ve bu ilişkide yaşanan etik ve yasal kimi sorunların çözümünde yapılabileceklerin belirlenmesi ve duyurulması. Bu rehber kurallara uymayan etkinliklere dönük yapılabileceklerin tartışılması (etik yaptırımlar). • Etik konularının bilimsel toplantılarda konuşulması ve alana dönük sorunların tartışılmasının sağlanması.

9. TTB-UDEK ETİK ÇALIŞMA GRUBU - AYDINLATILMIŞ ONAM REHBERİ Aydınlatılmış onamın temel özellikleri şunlardır: • Hasta onam verme yeterliğinde olmalıdır. Onam özgür ve gönüllü olarak verilmelidir. • Onam açık olmalıdır. Tıbbi ilişkide haklar yaratan onam “açık onam”dır. Onam yalnızca aydınlatılan konu üzerinde önerilen tedavi ya da işlem için geçerlidir. Genellikle, hastalar hastaneye kabul edildikleri zaman, kendilerinden yapılacak her şeye karşı genel bir izin formu imzalatılmaktadır. Bu onamı pek çok hastane yetkilisi ve doktorlar açık onam olarak kabul etmektedir. Bu genel yani her şeyi kapsayan onam, hastanın hastanede kaldığı süre içinde bildiği ya da bilmediği bütün işlemlere onam vermek anlamına gelmekte, hasta her şeye örtülü olarak onam vermiş kabul edilmektedir. Oysa açık onam, hastanın “her bir tıbbi uygulama için” aydınlatılmış olmasını gerekli kılar.

10. Aydınlatılmış Onamın çeşitli öğeleri vardır • Bilginin hastaya açıklanması, • Bilginin hasta tarafından anlaşılması, • Onamın gönüllü olması, • Hastanın onam vermeye yeterli olması.

11. BİLGİLENDİRME • Sayın hastamız lütfen bu belgeyi dikkatlice okuyunuz. • Tıbbi durumunuz ve hastalığınızın tedavisi için size önerilen işlem / tedaviler hakkında bilgi sahibi olmak en doğal hakkınızdır. • Bu açıklamaların amacı sağlığınız ile ilgili konularda sizi bilgilendirmek ve bu sürece sizi daha bilinçli bir biçimde ortak etmektir. • Burada belirtilenlerden başka sorularınız varsa bunları cevaplamak görevimizdir. Bizler size yardım için buradayız. • Tanısal girişimlerin, tıbbi ve cerrahi tedavilerin yararlarını ve olası risklerini öğrendikten sonra yapılacak işleme rıza göstermek ya da göstermemek kendi kararınıza bağlıdır. • Arzu ettiğiniz takdirde sağlığınız ile ilgili tüm bilgi ve dokümanlar size veya uygun göreceğiniz bir yakınınıza verilebilir. • Okuma-yazma sorunu yaşıyorsanız ya da size yapılacak işlemlere izin verme sürecine sizin belirleyeceğiniz bir kişinin daha katılmasını istiyorsanız, görüşme tanığı olarak belirlediğiniz kişinin katılmasına izin verebilirsiniz. • Yasal ve tıbbi zorunluluk taşıyan durumlar dışında bilgilendirmeyi reddedebilirsiniz. • İstediğiniz zaman verdiğiniz izni geri çekme hakkına sahipsiniz. Bu durum sizin bundan sonraki tedavinizi hiçbir şekilde aksatmayacaktır. Ancak, yasal açıdan bu hakkınız “tıbbi yönden bir sakınca bulunmaması” şartına bağlıdır. Bu durum gerçekleştiğinde, Aydınlatılmış Onamı Geri Çekme Tutanağı düzenlenerek bu belgenin arkasına eklenecektir.

12. BİLGİLENDİRME BU BÖLÜM HASTANIN HEKİMİ TARAFINDAN DOLDURULACAKTIR: Bilgilendirme sürecinde, tıbbi terimlerden olabildiğince kaçınarak ve sade bir dille, hastanın durumunu anlamasının sağlanması (aydınlatma) hekimin sorumluluğundadır. HASTAYI / YASAL TEMSİLCİSİNİ / VASİSİNİ, • Hastalığın ön tanısı / tanısı ve özellikleri; • Önerilen işlemin / tedavinin adı, uygulanış biçimi, beklenen yararları, sıklıkla karşılaşılan ciddi riskleri; • Önerilen işlemi / tedaviyi ertelemenin ya da almamanın sonuçları; • Girişim / tedavi sırasında gereksinim duyulabilecek ek girişimler ve riskleri; • Varsa uygun diğer işlem / tedavi seçenekleri, bu seçeneklerin yararları ve riskleri; • Hastanede tahmini kalış süresi ve hastaya getireceği mali yük konusunda gerekli açıklamaları yaparak bilgilendirdim ve bu bilgileri anlamasını sağladım. • Özellikle kaygı duyduğu şeyler konusunda soru sormasını sağladım.

13. II- ONAM ( RIZA, İZİN)BU BÖLÜMÜN, HASTA TARAFINDAN OKUNDUKTAN SONRA KENDİ EL YAZISI İLE DOLDURULMASININ SAĞLANMASI HEKİMİN SORUMLULUĞUNDADIR: • Doktorumdan tıbbi durumumun tanı ve tedavisi ile ilgili yapılacak tıbbi / cerrahi tedavi veya tanı amaçlı girişimler konusunda bilgi aldım. • Tedavi sırasında oluşabilecek olumsuzluklar ve olası riskleri ayrıntıları ile anlatıldı. • Bana önerilen tanı ve tedavi yöntemlerini reddettiğim zaman sağlığımı tehdit edici başka hangi risklerin olabileceği, bu tedavi yerine uygulanabilecek bir başka tedavi yönteminin bulunup bulunmadığı konusunda bilgilendirildim. • Doktorlarımın planladıkları girişim ve/veya tedavilerde, planladıklarına ek girişim ve tedaviler gerektirebilecek durum ya da durumlar ile karşılaşabileceğimi biliyorum. • Hastalığım nedeni ile hastanede uygulanacak tüm tanı ve tedavi yöntemlerinin olası maliyeti konusunda gerekli bilgiler bana anlatıldı. • Bu formda tanımlananlar dışında yapılacak herhangi bir ek girişimin, yalnızca sağlığıma yönelik ciddi zararların önlenmesi ve yaşamımın kurtarılması için uygulanabilineceği bana anlatıldı. • Özel muayene isteminde bulunan hastalar için: Girişimin / tedavinin bir öğretim üyesi/görevlisi tarafından uygulanacağı bana garanti edildi. • Anestezi alacak hastalar için: Durumum aciliyet göstermediği sürece, işlemden önce anestezinin ayrıntılarını bir anestezi uzmanı ile tartışma fırsatım olduğu ve bunun için ayrı bir belge düzenleneceği bana anlatıldı.

14. Geri Bildirimler • Hastanın anlama kapasitesinin değerlendirilmesi • Onam verme yetkisi olan kişilerin akrabalık düzeylerine göre vasilik/velilik belirlenmesindeki güçlükler • Yeterliği olmayan bireylerden onam almadaki güçlükler • Zorla tedavi, zorla besleme konuları • Erken yaşta annelik, ensest sonucu gebelikler, soy bağı sorunları…

15. TTB-UDEK ETİK ÇALIŞMA GRUBUDernek Etik Kurul Rehberi • Bu kurulların amacı, hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemek ve hekimlerin bu kurallara uyumlarını denetlemektir( TTB, Hekimlik Meslek Etiği Kuralları,1999). • Bu kurul; Hekimlik ve insan hakları, bilimsel araştırma ve yayın etiği, hekim - endüstri ilişkileri, hekim - hasta ilişkileri, hekim - hekim ilişkileri, reklâm ve tanıtım konusunda hekimlik meslek etiği kurallarına uymayan konularda dernek üyesi hekim hakkında yapılan şikayet başvurusunu değerlendirir ve karara bağlar.

16. Çıktılar • Eğitim, bilinçliliğe sahip denetim bu kurulların 2 önemli görevidir. • Etik kurullar dernek üyelerini bilgilendirici, etik konularda duyarlılık ve farkındalık sağlayıcı, teşvik edici olmalıdır. • Etik rehberler hazırlanabilir, uygulanmaları denetlenebilir.

17. TTB-UDEK ETİK ÇALIŞMA GRUBU Hekim-Endüstri İlişkisi ve Promosyon Etiği Rehberi • Sürekli mesleki eğitim ve sürekli mesleki gelişim etkinlikleri uzmanlık dernekleri öncülüğünde yapılan eğitim programları aracılığıyla yürütülmeli, bu eğitim etkinliklerine endüstri katkısı için geliştirilmiş bilimsel ve etik standartlar belirlenmelidir.

18. TTB-UDEK ETİK ÇALIŞMA GRUBU - HASTA HAKLARI REHBERİ • Dünya Tabipler Birliği, Hasta Hakları Bildirgesi • 34. Dünya Tabipler Toplantısı’nda kabul edilmiş (Lizbon, Portekiz, Eylül/Ekim 1981), • 47. Dünya Tabipler Birliği Kurultayı’nda değişikliğe uğramış (Bali, Endonezya, Eylül 1995) ve 171. Konsey Oturumunda gözden geçirilip düzeltilmiştir (Santiago, Şili, Ekim 2005).