Plandaí - Freagairt do spreagadh

1. Plandaí-Freagairt do spreagadh

2. Nílaonnéarchórasagplandaí. Mar sin braitheannsiadarcórashormónachamháinchunnafhreagairt a chomhordú. • Tánacineálseochomhordúibhfadníosmaillenánéarchóras. • Is é an fás& athruithe san fháis an slíinadtugannplandaífreagairt do spreagadh. * Siadseo an coimheiseach do nahormóinsnaainmhithe*

3. Trópacht = Athruitheibhfás an phlanda mar fhreagairtarspreagadheismheánachnóinmheánach. 5 príomhcineáltrópacht • An Fhótatrópacht • An Gheotrópacht • An Hidreatrópacht • An Tigmeatrópacht • An Cheimeatrópacht

4. Trópachtdeimhneach & diúltach • Deimhneach – fás an phlandaidtreo an spreagadh • Diúltach – fás an phlandaigcoinnenaspreagadh • Is féidirfásplandaíbláthanna a rialú le toisceeismheánach (m.sh. solas) nó le inmheánach. • An príomhbuntáiste a bhaineannlenatrópachtaíná go ligeannsiad don phlandacoinníollachamaithefháis a coimeád. Bíonn an phlanda in annfeidhmiú go maith.

5. 1. An Fhótatrópacht = Fhreagairtde solas, de gnáth ó aontreoamháin. • Bíonngas deimhneach+ ó thaobhfótátrópacht (I dtreo an solas). Táseotábhachtachigcomhairfótaisintéis. • Bíonnfréamhachadiúltach - ó thaobhfótatrópacht de (ónsolas)

6. 2. An Gheotrópacht = Freagairtarnadomhantarraingt. • Fásannnafréamhacha (deimhneach) síossan ithir leis an fhórsadomhaintarraingte. Táseotábhachtachchun an phlanda a dhaingiúigceartsatalamh. • Fásanngas (diúltach) igcoinnedomhantarraingthe. • Is Cumacéntreo a cuirtear an síolsatalamhdéanfaidhsiad gas a fásannsuasagusfréamhacha a fásannsíos

7. 3. An Tigmeatrópacht • Fásan phlanda mar fhreagairtarnadtadhall(touch) . M.sh piseanna, eidhneán • Déanannsiadcodannasainiúilar a dtugtarteannóga(creepers) a ceanglaíonntimpeallstruchtúirtacaíochta. • Mátáteannógailáthair is tigmeatrópachtdeimhneach

8. 4. An Hidreatrópacht. • Fás an phlanda mar fhreagairtd’uisce. Fásannnafréamhachaidtreo an uisce

9. 5. An Cheimeatrópacht • Fásan phlanda mar fhreagairt do cheimiceáin. • Fásannfréamhachaidtreomianraí (m.sh. nítrigin, fosfar & potaisiam) san ithir (deimhneach). • Fásfréamhacha ó roinntceimicí (aigéad/miotail m.sh. sinc) san ithir (diúltach)

10. Fásriailitheach (regulators) Ceimiceáinan mbíonnéifeachtacuarfás & fhorbairt an phlandanuairatásiadiláthair. • i.e. ceimiceáin a rialaíonnfás an phlanda. Déanta: igcuidamháin den phlanda (de gnáithsamírstéama) Iompar: do codannaeile den phlandachunfreagairt a cur I bhfeidhm. • Iompraítearformhórdóibhsnafíochánsoithíoch (________ & ________) ach idirleathannchuiddóibh ó chill go cill.

11. 2 príomhcineálfásriailitheach: • Tionscnóirífáis& (promoters) • Coscairífáis(inhibitors) • Uaireantaoibríonnsiadi gcoinnea chéile m.sh. nuaira titeannnaduilleoga) • Éitéingurcúis le seo ach coimeádannaicsinnaduilleogaar an gcrann. ( Éiríonn an duilleogsean & nídhéanannsiadaicsin a thuilleadh. Déantaréitéin & titeannnaduilleoga)

12. FásRiailitheachSaorga(cuirsíosaraoin 2 cheann) Déantarroinntfásriailitheachsa saotharlannchuncosc a cuirarfás nóchunfás a spreagadh. • Eitéin– aibigh bananas. • Déantúsfiailnimh(Weedkiller) Maraíonnsiadroinntdéchot ach nímharaíonnsiadmonachot(féar). • NAA - (Naftailéinaigéadaicéiteach) Pudair a úsáidtearchunluas a cuir le fabhrúfréamhacha. Cuidiú le plandaíiadféin a fhréamhú

13. CoscairíFáis 1. Éitiléin (ethylene/ethene) • An t-aonfásriailitheachgurgásiad. Déantar é- nóidgásach, torthaíaibí. Feidhm: • Fabhraíonnblasnadtorthaí • Fabhraíonndathnadtorthaí • Éiríonnfíochánnadtorthaí bog. • Spreagannsédéantústuilleadhéitiléin

14. 2. AigéadScoitheach Déanta: induilleoga, ingas & ibhfréamhacha. Feidhm: Tugannséfreagairt do coinníollachadíobhálachaibplandaí. • m.sh. Látirim – cúis le dúnadhnastómaí • Cúis le suanachtsíolta irith an Geimhridh

15. Achoimre de fásriailitheach:

16. TionscnóiríFáis- Áicsíní • Roinntáicsín, IAA Indóilaigéadaicéiteachan ceann is tábhachtaí. Déantar é: barran péacán , duilleogaóga & síolta. Feidhmeanna: • Spreagadhfadú an gas • Spreagadhfás an fréamh • Fabhrúnadtorthaí • Bainteachle fótatrópacht & geotrópacht

17. Éifeachtnahaicsin: • Trópacht– fadúnagceall, fás & lúbadh an phlanda • Fabhrúnadtorthaí - spreagannsébia a fabhrúsnatorthaí • Fásnafréamhacha - tiúchanísealcabhraíonn IAA le fásnafréamhacha.

18. RólÁicsíniFótatrópacht: • Fásplandaí mar freagairtar an solais. DéantarIAAimirstéama an gas. Mádirítearsolasartaobhamháin den gas bogann IAA síoschuig an taobhscáthaithe. • Toisc go bhfuiltiúchanníosmhórad’IAAar an taobhscáthaithefadaíonnnaceallaníosmónánaceallaar an taobhgeal den gas. (tá chill bhallaíníoslaigear an dtaobh sin) • De bharr an fadúmíchothrom, lúbann an gas idtreo an solas.

19. CosaintPlandaí – oiriúintíplandaí do chosaint a. Oiriúintí Struchtúrach: • Bacfisiceach, timpeallaíonnan phlandaeipideirm/ coirt (bark) • Laghdúcailliúintuisce • Coscariontráilnabpataigin • Dealga(thorns) m.sh. róis, driseachasmearadhubha • I gcáseaspauiscelaghdaíonnnasciathchealla & dúnannnastómaí.

20. b. OiriúintíCeimiceach: • Dínádúrúcháneinsímí a chosc – próitéiníspeisialta a scaoiltearnuair a théann an teochtthar 40oC • Nuair a théannpataiginisteachsaphlandadéanann an phlanda (phytoalexins) de bharr sin -Déantardamáistedonamicrea-orgánaigh - Spreagannsiadfabhrúchillbhallanachligeanndonamicrea-orgánaighscapadh. • Déanannroinntplandaínimhchuniadféin a chosaint.

21. Ceist 2009 (2 ard) Solas anseo B Taispeántarplandaógagfássaléaráid. (a) As cén struchtúr sa síol ar forbraíodh A? ____________________ (b) Ainmnigh an fhreagairtfáis a léiríonn A. ______________________________ (c) Ainmnigh an fhreagairtfáis a léiríonn B. ____________________________ (d) Moltairbhe don phlanda as an bhfreagairtfáis a léiríonnB. _________________________________ (e) Tabhair sampla de rialaitheoir a choscann fás i bplandaí. ___________________ (f) Tabhairdháshamplad’úsáidrialaitheoirífáissaghairneoireacht. • _________________________________________________ • _________________________________________________ A UISCE anseo