HÖFUÐVERKUR HJÁ BÖRNUM OG UNGLINGUM

1. HÖFUÐVERKUR HJÁ BÖRNUM OG UNGLINGUM Ólafur Thorarensen Barnaspítala Hringsins

2. Höfuðverkir - Almennt • Algengir • Foreldra grunar æxli • Tíðni breytileg • Einkenni breytileg • Mikil áhrif á daglegt líf • Greindir og meðhöndlaðir seint • Rétt meðferð fækkar fylgikvillum

3. Æðar Vöðvar enni, í kringum augu Sínusar Vöðvar háls og hnakki Tennur Taugar Liðamót háls- og kjálkaliðir

4. Sjúkrasaga • Hvar, hve lengi, hve oft, hvenær • Eðli, styrkleiki, tegundir, mynstur • Kveikjur, slökkvarar, önnur einkenni • Meðferð, svörun • Hiti, sýkingar, höfuðáverkar • Fjölskyldusaga • Heilsufarssaga

5. Skoðun • Blóðþrýstingur, hiti, höfuðummál • Eymsli yfir sínusum, kjálkaliðum, vöðvum • Augnbotna-, eyrnaspeglun • Húðbreytingar, hnakkastífleiki • Neurólógísk skoðun • Meðvitundarstig • Heilataugar • Mótor, djúpsinaviðbrögð • Cerebellarskoðun • Romberg

6. Tegundir Höfuðverkja Endurteknir bráðir Bráður Þrálátur vaxandi Þrálátur stöðugur Einkenni Dagar Rothner D. Headache in Children and Adolescents 2001

7. Blandaður Höfuðverkur Rothner D. Headache in Children and Adolescents 2001

8. Höfuðverkur – HeilsugæslaOrsakir • 634 komur hjá 625 börnum á HG • 20% tengt streitu (skóli, heimili, geðraskanir) • Sýkingar og hiti 57% • Höfuðverkur NOS 9% • Streita 7% • Spennuhöfuðverkur 6% • Mígreni 3% • Heilahristingur 3% • Annað 15% Van der Wouden JC. Cephalal 1999

9. Höfuðverkur á BMT Orsakir • 150 börn sem komu á BMT með höfuðverk • Efri loftvegasýkingar 57% • Mígreni 18% • Alvarlegar 15% • Heilahimnubólga 9% • Æxli 2.6% • VP shunt 2% • Innankúpublæðingar 1.4% • Flog 1.5% • Heilahristingur 1.5% • Óþekkt 7% Lewis DW. Headache 2000

10. Endurteknir Bráðir Höfuðverkir Orsakir • Mígreni • Spennuhöfuðverkur • Þreiskur höfuðverkur • Lyf, eiturefni • Flogaveiki

11. Höfuðverkir - Staðsetning Sínusar: Verkur bak við enni og kinnbein Cluster: Verkur í kringum auga Spennuhöfuð verkur: Band kringum höfuð Mígreni: Verkur í enni og gagnauga

12. Þrálátir Vaxandi Höfuðverkir Orsakir • Vatnshöfuð • Heilaæxli • Blæðing • Sýking • Meðfæddir MTK-gallar • Pseudotumor cerebri • Háþrýstingur

13. Þrálátir Vaxandi Höfuðverkir Lykilatriði • Atriði í sögu • Nætur- eða morgunhöfuðverkir • Nætur- eða morgunuppköst • Flog • Versna við valsalva • Atriði í skoðun • Papilledema • Óeðlilegar augnhreyfingar • Helftarlömun • Óeðlileg djúpsinaviðbrögð • Ataxia The Childhood Brain Tumor Consortium.J Neurooncol 1991

14. Hvenær er Þörf á Myndgreiningu • Alltaf ef • Þrálátur vaxandi höfuðverkur • Breyting á höfuðverk • Skyndilegur versti höfuðverkur ævinnar • Höfuðáverkar • VP shunt • Hnakkastífleiki + brottfallseinkenni/meðvitundarskerðing • Íhuga ef • Höfuðverkur eða uppköst þegar sj vaknar • Verkur í hnakka • Þrálátur höfuðverkur án FS um mígreni • Neurocutaneous heilkenni, NF, TS Qureshi F. Clin Pediatr Emerg Med 2003 Practice Parameter, AAN, CNS. Neurology 2002

15. Hvenær er MRI betra en TS • Sjúkdómar í • Fossa posterior • Mótum heila og mænu • Sella turcica • Hvíta efnis breytingar • Meðfæddir byggingargallar • Mikil einkenni en TS eðlilegt

16. Frumkominn Höfuðverkur ICHD - II • Mígreni • Mígreni án fyrirboða • Mígreni með fyrirboða • Basilar-Type Migraine • Familial Hemiplegic Migraine • Lotubundin köst í börnum • Benign Paroxysmal Vertigo • Cyclic Vomiting Syndrome • Abdominal Migraine • Sjónumígreni (retinal migraine) • Fylgikvillar mígrenis • Líklegt mígreni • Spennuhöfuðverkur (Tension-Type) • Þreiskur höfuðverkur (Cluster) Olesen J. Cephalal 2004

17. Barnamígreni án Fyrirboða Aðlöguð ICHD-II • A.m.k. 5 köst sem uppfylla B - D • Varir í 1 – 72 klst • Hefur 2 af eftirtöldum 4 einkennum • Bilateral eða unilateral (enni, gagnauga) • Púlserandi • Miðlungs – alvarlegur styrkleiki • Versnar við alm hreyfingu • A.m.k. 1 af eftirtöldum fylgikvillum • Ógleði og/eða uppköst • Hefur 2 af eftirtöldum 5 einkennum Ljósfælni, hljóðfælni, einbeitingarerfiðleikar, svimi, þreyta Hershey AD. Headache 2005

18. Barnamígreni með FyrirboðaICHD - II • A.m.k. 2 köst sem uppfylla B – D • Fyrirboði (a.m.k. 1 af eftirtöldum) • Afturkræfar sjóntruflanir (+/-) • Afturkræfar skyntruflanir (+/-) • Afturkræfar taltruflanir • A.m.k. 2 af eftirtöldum 1. Homonymous sjón- eða unilateral skyntruflanir 2. A.m.k 1 fyrirboði eða fleiri í röð koma á a.m.k. 5 mín. • Hver varir a.m.k 5 mín. ekki lengur en 60 mín. • HV í eða < 60 mín. eftir fyrirboða Olesen J. Cephalal 2004

19. Lotubundin Köst ICHD-II • Höfuðverkur aukaatriði • Forverar mígrenis • Benign Paroxysmal Vertigo • Cyclic Vomiting Syndrome • Abdominal Migraine • Mígreni í fjölskyldu • Svara mígrenilyfjum • Paroxysmal Toricollis ekki með Olesen J. Cephalal 2004

20. Einkenni á Leikskólaaldri • Endurtekin svipuð köst • Draga sig í hlé, verða hljóðlát • Fölvi, ógleði, uppköst • Þörf fyrir hvíld • Kviðverkir • Ferðaveiki

21. Faraldsfræði Mígrenis • Hvítir > blökkumenn og Asíubúar • Tíðni kasta 1 – 4 á mánuði • > 12 ára: Algengi 11,7% • Kk = 5,6% • Kvk= 17,1%

22. Mígreni Meðal Íslenskra Barna Mígreniskv. IHS 1988 6-16 ára : 8.8% drengir: 8.1% stúlkur: 9.6% Að mati foreldra: 8.3% Pétur Lúðvígsson, Ólafur Mixa 1996

23. Algengi eftir AldriDrengir og Stúlkur 160 140 120 100 Algengi / 1000 80 60 40 20 0 5 7 9 11 13 15 17 19 Pétur Lúðvígsson, Ólafur Mixa 1996 Aldur drengir stúlkur

24. Algengi Mígrens með og án Fyrirboða Bæði Kyn 100 80 60 Prevalence per 1000 40 20 0 5 7 9 11 13 15 17 19 Aldur án fyrirboða með fyrirboða Pétur Lúðvígsson, Ólafur Mixa 1996

25. Spennuhöfuðverkur • Tíðni breytileg • Varir allt frá 30 mín upp í stöðugt • A.m.k. 2 af eftirfarandi • Vægur - meðal styrkleiki • Bilateral • Þrýstingur, kremja • Versnar ekki við alm hreyfingu • Bæði af eftirfarandi • Hvorki ógleði eða uppköst • Annaðhvort ljós- eða hljóðfælni • Ekki orsakað af öðrum sjúkdómi Olesen J. Cephalal 2004 Anttila P. Lancet Neurol 2006

26. Meðferð • Fræðsla • Bráðameðferð • Fyrirbyggjandi meðferð • Önnur meðferð

27. Fræðsla + Önnur Meðferð • Reglulegur svefn og máltíðir • Forðast kveikjur • Megrun hjá feitum • Muna eftir skóla, tómstundum • Biofeedback, slökun • Sálfræðilegt mat/meðferð

28. Bráðameðferð • Verkja- og bólgueyðandi lyf • Paracetamol (Paratabs) 10-15mg/kg • Íbúprófen (Íbúfen) 10mg/kg • Naproxen 2,5-5,0mg/kg • Sérhæfð serótónínvirk lyf • Súmatriptan (Imigran) 10 - 20mg in • Rizatriptan (Maxalt) 5 – 10mg po • Zolmitriptan (Zomig) 5mg in • Lyf við ógleði/uppköstum • Metoklópramíð (Primperan) • Próklórperazín (Stemetil) • Barksterar

29. Fyrirbyggjandi Meðferð • Cýpróheptadín (Periactin) 2-4mg bid, tid • Própranólól 1-4mg/kg/d bid • Amitriptylín (Amitriptyline) 10-50mg vesp • Flogalyf • Tópíramat (Topamax) • Valpróat (Orfiril) • Levetiracetam (Keppra) • Flúnarizín (Sibelium) 5mg vesp • Verapamíl 4-10mg/kg/d bid, tid • NSAID

31. Horfur Barna með Mígreni • 22% einkennalaus eftir 7 ár • 37% betri • 41% verri • 1/3 með spennuhöfuðverk • 46% einkennalaus eftir 40 ár • 52% áttu barn með mígreni • 2/3 með spennuhöfuðverk Sillanpaa M. Headache 1996 Virtanen R. Cephalalgia 2007 Bille B. Cephalalgia 1997

32. Langvinnir Daglegir Höfuðverkir Áhættuþættir • Tíðni kasta • Offita • Ofnotkun verkjalyfja og koffeins • Hrotur • Þjóðfélagsstaða Bigal ME. Curr Opin Neurol 2008 Hershey AD. Headache 2008

33. Höfuðverkir – Börn og Unglingar • Algengir • Saga og skoðun gefur greiningu • Hafa áhrif á daglegt líf • Foreldra grunar oft æxli • Hefja snemma viðeigandi meðferð • Forðast ofnotkun verkjalyfja