Małgorzata Anna Małgorzata Anna Zawadzka

1. Małgorzata Anna Małgorzata Anna Zawadzka

2. Geneza utworu Zamysł powieści zaczął kształtować się już w latach 50., kiedy pisarz przebywał na katordze. Interesował się wtedy psychologią współwięźniów (wśród których znajdowali się również skazani za morderstwo), przeczytał też wtedy ponownie dzieła Puszkina, w tym m.in. utwór Cyganie. Poemat ten, opowiadający o mężczyźnie, niweczącym swoje ideały poprzez popełnioną zbrodnię, przyczynił się znacznie do wykrystalizowania się pomysłu na Zbrodnię i karę. W latach 60. Dostojewski zamieścił w brudnopisie refleksję na temat utworu: Aleko zabił. Świadomość, że sam nie jest godzien ideału, który dręczy jego duszę. Oto zbrodnia i kara. Pisarza zainspirowała również sprawa Pierre'a François Lacenaire, o której przeczytał pod koniec 1860 roku, kiedy przeglądał francuskie sprawozdania z procesów, aby zdobyć ciekawe i sensacyjne informacje do swojego pisma "Wriemia". Pochodzący z Lyonu Lanciere, student prawa, w 1829 roku zabił w pojedynku siostrzeńca polityka Beniamina Constanta.

3. Po odbyciu kary zajął się twórczością literacką, jednak kontakty z dawnymi współwięźniami, bieda i niezaspokojone ambicje popchnęły go w końcu do zabójstwa na tle rabunkowym. Ponownie trafił do więzienia; podczas odbywania wyroku opublikował tomik wierszy. Lanciere uważał się za jednostkę wybitną i wyjątkową, twierdził również, że nie jest zbrodniarzem, a jedynie ofiarą swojej epoki. Sprawa Lanciere'a pomogła Dostojewskiemu skonstruować postać Raskolnikowa. Z kolei trudności finansowe, jakie dręczyły pisarza w 1864 roku i wynikające z nich kontakty z lichwiarzami, wierzycielami i policją, przyczyniły się do opisania sytuacji życiowej bohatera, a jego moskiewska ciotka Kumanina, od której zmuszony był pożyczyć 10 000 rubli, posłużyła za prototyp powieściowej Alony Iwanowny, starej lichwiarki. Z kolei do stworzenia postaci policjanta, Nikodema Fomicza, mógł Dostojewski wykorzystać rysy rewirowego, z którym pisarz kontaktował się w sprawie swoich kłopotów materialnych i który udzielił mu licznych informacji o pracy policji.

4. Zbrodnia i kara • Autor: Fiodor Dostojewski • Czas akcji: 14 dni w lipcu 1865 roku- od 7 lipca(poniedziałek) do 20 lipca(niedziela); wydarzenia opisane w Epilogu: wyrok na Raskolnikowa zapada w grudniu 1865 roku, następnie Dostojewski uznał kilka perypetii z pierwszego roku pobytu bohatera na zesłaniu • Miejsce akcji: Petersburg, stolica Rosji, niekiedy nazywana stolicą północną; w Epilogu Syberia • Główny bohater: Rodion Romanowicz Raskolnikow • Rodzaj literacki: epika • Gatunek literacki: analityczna proza dialogowa

5. Fiodor Dostojewski (1821-1881) powieściopisarz rosyjski ; studiował w Szkole Głównej Inżynierii Wojskowej na wydziale fortyfikacji ; zesłany na 4 lata przymusowych robót w Omskim Ostrogu ; wydał z bratem Michałem czasopismo „Epoka”; pierwsza żona Dostojewskiego Maria (chora na gruźlicę) i jej zmarły mąż Aleksander Isajew (nałogowy alkoholik) w książce zostali przedstawieni jako rodzina Marmieładow. Po śmierci Marii ożenił się z Anną Grigoriewną Snitkin. Przeżyli wspólnie 14 lat. W tym czasie stworzył, dyktując żonie ,wszystkie swoje najważniejsze utwory. Jego dzieła : Idiota, Biesy, Młokos, Bracia Karamazow, Zbrodnia i kara.

6. Tytuł Zbrodnia i kara (tytuł oryginalny: Priestuplienije i nakazanije) powstała w latach 1865-1866. Początkowo opublikowana została na łamach czasopisma Russkij Wiestnik (1866). Pierwsza wersja utworu, a właściwie zarys fabuły z 1865 nosił tytuł Pijaniutcy. Pierwsze wydanie książkowe ukazało się w 1866 roku, natomiast pierwszy przekład na język polski pióra Bolesława Londyńskiego w 1887roku. Nie oddaje on jednak wieloznaczności tytułu oryginału. Samym tytułem autor sugeruje czytelnikowi, że nie chodzi mu wyłącznie o sam fakt popełnienia zabójstwa, lecz o uświadomienie, że przekroczenie prawa jest w ogóle niedopuszczalne i z takiego przekroczenia wynikają konsekwencje zarówno dla jednostki jak i dla społeczeństwa.

7. Obraz Petersburga • Siedlisko brudu, nędzy, cierpienia, patologii • „Wenecja Północy” • Z jednej strony stolica przepychu i zbytku, z drugiej zaś występku i zbrodni • Miasto kontrastów społecznych • Prostytucja i przestępstwa były plagą stolicy Rosji

8. Wątki w utworze W powieści można wyróżnić następujące wątki: • tzw. Napoleoński(wyjątkowe uprawnienia dla genialnych jednostek, którym zezwala się na najstraszliwsze wykroczenia, ale tylko w przypadku, gdy przestępstwa te służyć będą doboru ludzkości) • kryminalny(przeanalizowanie policyjnych metod demaskujących sprawcę na przykładzie śledztwa w sprawie zabójstwa lichwiarki i jej siostry) • demoralizacjiżycia miejskiego (degradacja obyczajów spowodowana miedzy innymi napływem do stolicy prostytutek i alkoholików rekrutujących się z warstwy chłopskiej) • karierowiczowski(typ człowieka bezwzględnego, dążącego do zapewnienia sobie pozycji w społeczeństwie za pomocą intryg i matactw, jako dominujący wśród napływowej, prowincjonalnej inteligencji , a więc typ osobnika w rodzaju Łużyna) • nawróceniaRaskolnikowa(mozolna droga powrotu do Chrystusa bohatera, który dopiero po katordze wyzbył się pychy i doznał duchowego uzdrowienia)

9. Ważniejsze postacie powieści

10. Rodion Romanowicz Raskolnikow • Jego imię wywodzi się z greckiego słowa rodon (róża). Wskazuje ono, że człowiek, który je nosi, powinien być kimś wyjątkowym nietuzinkowym, wyrastającym ponad przeciętność, niczym róża wśród kwiatów. Słowo „raskolnikow” oznacza odszczepieńca. • 23-letni młodzieniec, ateista, były student prawa-musiał przerwać naukę z powodu braku pieniędzy, morderca- zabił lichwiarkę i jej siostrę Lizawietę. • Bohater wyobcowany ze społeczeństwa, o wygórowanej ambicji, dumny, przekonany o własnej wyjątkowości i powołaniu do wiekopomnych czynów.

11. Eudoksja Romanowa • Siostra Raskolnikowa, córka Pulcherii. • Imię Eudoksja jest pochodzenia greckiego i oznacza kogoś, kto cieszy się dobrą sławą. Eudoksja ma jednak dość nadwerężoną reputację zalotami Swidrygajłowa oraz zabiegami matki, by wydać ją za nie cieszącego się dobrą opinią Łużyna, tylko po to, by zapewnić karierę Rodionowi. • Postać energiczna, pewna siebie, władcza, budzi szacunek. • Jej mężem został Razumichin, przyjaciel Raskolnikowa.

12. Dymitr Prokopowicz Razumichin • Właściwe nazwisko Wrazumichin. • Nazwisko określa go jako człowieka kierującego się rozumem, jego imię własne – Demetrios, czyli rosyjski Dymitr- stanowiące pierwotnie przymiotnik greckiej bogini płodów, Demeter, przywodzi na myśl sielankowy tryb życia w harmonii z przyrodą. • Z braku pieniędzy porzucił studia i zaczął zarabiać dając korepetycje, przerabiając rozmaite zagraniczne popularnonaukowe broszurki. • Przyjacielski, uczynny, orędownik pracy organicznej. • Przyjaciel Raskolnikowa.

13. Zosimow • 27-letni lekarz, kolega uniwersytecki Rodiona i Razumichina. • Energiczny, co odpowiada pochodzeniu jego nazwiska, które utworzone zostało od imienia Zosimos, rosyjskie Zosima. • Interesował się psychiatrą i jako pierwszy uświadomił sobie, że morderstwa dopuścił się Raskolnikow.

14. Siemion Zacharowicz Marmieładow • Ma ponad 50 lat , ojciec Soni, mąż Katarzyny Iwanowny, urzędnik, nałogowy alkoholik; nie jest to już człowiek, lecz jakaś-jak sugeruje jego nazwisko- trzęsąca się, przesiąknięta alkoholem galaretowata substancja o ludzkich jeszcze kształtach. • Siemion- hebrajskie Symeon, czyli „Bóg wysłuchał”, Zachar- hebrajskie Zekkarjah, czyli „Jahwe pamięta”. • Zmarł stratowany przez konie.

15. Sonia Siemionowa Marmieładow • 18-letnia córka z pierwszego małżeństwa Marmieładowa, trudni się nierządem, by wykarmić dzieci swojej macochy. • Sofia- Mądrość Boża, obdarzona ważną misją w powieści- powiernica Raskolnikowa; sprawiła, że Rodion przyznał się do zabójstwa i wybrał pokutę katorgi. Dzięki niej główny bohater przeszedł przemianę duchową.

16. Katarzyna Iwanowna Marmieładow • Druga żona Marmieładowa, macocha Soni. • Ładna, nerwowa, wybuchowa, chora na gruźlicę. • Ambitna i nieposzlakowanie uczciwa( co sygnalizowało jej imię wywodzące się od przymiotnika katharos, czyli ktoś czysty i bez skazy. • Zmarła na skutek krwotoku, przy oznakach szaleństwa.

17. Arkadiusz Iwanowicz Swidrygajłow • Około 50-letni właściciel ziemski; nazwisko pochodzenia polskiego od słowa „świdrzyć”, czyli kręcić, szukać wykrętów. • Człowiek o bujnej, zagadkowej przeszłości, uznany za zepsutego, oszusta, szulera, którego z więzienia za długi wykupiła ziemianka Marfa Pietrowna, w zamian za poślubienie jej. • Niepohamowany lubieżnik, dopuścił się gwałtu na 14-letniej dziewczynce, która popełniła samobójstwo. • Zakochany w Eudoksji, ofiarował pieniądze Soni na życie na Syberii oraz zakładom opiekuńczym na utrzymanie dzieci Katarzyny Iwanowny. • Popełnił samobójstwo, strzelając pistoletem w skroń.

18. Piotr Pietrowicz Łużyn • 45-letni prawnik, daleki krewny nieboszczki żony Swidrygajłowa. • Pewny siebie konformista, lecz tchórz, urodzony obłudnik. • Posiada dwie strony osobowości- z zewnątrz solidny i towarzyski, wewnątrz pełny intryganckich pomysłów, którymi pragnie zniszczyć swych wrogów.

19. Porfiry Pietrowicz • 35- letni sędzia śledczy ; wznosząc z imion (Porfiry, od słowa porphyreo -purpurowy, Pietrowicz , od słowa petra-opoka) ciesząca się największym autorytetem i najbardziej niezłomna postać powieści. • Metodą dedukcji doszedł do przekonania, że Raskolnikow dopuścił się morderstwa.

20. Lizawieta Iwanowna Alona Iwanowna • 60-letnia starucha, trudniąca się pożyczaniem pieniędzy pod zastaw. • Alona jest ludowym zdrobnieniem imienia Helena(od helenos - światłość). • 35 –letnia przyrodnia siostra lichwiarki, z imienia przypisana Bogu. • Wyróżniała ją głęboka pobożność. • Zamordowane przez Raskolnikowa.

21. Plan wydarzeń

22. Część I,II, III Zastawienie przez Raskolnikowa zegarka u lichwiarki Alony Iwanowny. Rozmowa z Marmieładowem. List od matki. Sen o zakatowanej kobyłce. Podsłuchanie rozmowy Lizawiety z handlarzami. Przygotowania do zbrodni , zamordowanie lichwiarki i jej siostry Lizawiety. Ukrycie w dziurze za tapetą skradzionych rzeczy. Wezwanie na policję. Schowanie łupu pod głazem . Odwiedziny Rodiona u Razumichina. Drugi sen Raskolnikowa – katowanie gospodyni przez policjanta. Nieprzytomny przez 3 dni Rodion. Pomoc Raskolnikowi udzielona przez Razumichina. Wizyta Łużyna u Raskolnikowa. Rozmowa Raskolnikowa z Zamiotowem o morderstwie lichwiarki. Śmierć stratowanego przez konie Marmieładowa. Przyjazd matki i siostry Raskolnikowa. Rozmowa o liście Łużyna do Duni. Pierwsza rozmowa Raskolnikowa z Porfirym. Trzeci sen Rodiona- zabicie lichwiarki.

23. Część IV, V , VI Rozmowa Raskolnikowa ze Swidrygajłowem. Zerwanie Duni z Łużynem. Wizyta Raskolnikowa u Soni. Druga rozmowa Rodiona z Porfirym. Oskarżenie Soni przez Łużyna o kradzież stu rubli. Wykrycie intrygi Łużyna przez Lebieziatnikowa i oczyszczenie Soni z zarzutów. Druga rozmowa Rodiona z Sonią- przyznanie się do zabójstwa. Śmierć Katarzyny Iwanowny. Trzecia rozmowa z Porfirym – nakłanianie do przyznania się do winy. Rozmowa Duni ze Swidrygajłowem. Trzy alegoryczne sny Swidrygajłowa- sen o myszach, o zgwałconej czternastolatce, o pięcioletniej dziewczynce przeistaczającej się w kurtyzanę. Samobójstwo Swidrygajłowa. Pożegnalna wizyta Raskolnikowa u matki. Wyznanie przez Rodiona zbrodni na policji.

24. Epilog • Rozprawa Raskolnikowa. • Wyrok – 8 lat robót katorżniczych. • Zesłanie Raskolnikowa na Syberię. • Ślub Duni z Razumichinem. • Śmierć matki . • Otrzymanie przez Raskolnikowa łaski nawrócenia. • Wyznanie Soni miłości.

25. Założenia Raskolnikowa • - należy zabić Alonę Iwanowną, gdyż przyczyni się to do „dobra” społecznego • - pieniądze lichwiarki przydadzą się biednym • - nie można tolerować „wszy ludzkiej” • - jeśli jego zbrodnia nie zostanie wykryta, będzie to znaczyło, iż: • miał rację • postąpił słusznie • jego teoria jest uzasadniona • nie ma powodów do wyrzutów sumienia

26. Idea Napoleonizmu • wyrażona w artykule napisanym przez Raskolnikowa • - podział społeczeństwa : ludzie „lepsi”, silni, niezwykli • - mają prawo łamania zasad etycznych w imię wielkich zadań historycznych • - wolno im popełniać zbrodnie, jeśli okażą się zbawienne dla całej ludzkości • Raskolnikow jako „Napoleon” • chłodno kalkuluje korzyści z dokonanej zbrodni • chce sam zaprowadzić „sprawiedliwość” • zagrabione kosztowności zamierza przeznaczyć dla innych ludzi

27. Podobieństwa do teorii Friedricha Wilhelma Nietzschego: • idea nadczłowieka • - nowy typ człowieka • - żyje pełnią życia • - wypełniony wolą mocy • - odrzuca ideę Boga • MORALNOŚĆ: • panów • niewolników

28. Bibliografia • http://sciaga.onet.pl/29969,55,,,1,21871,sciaga.html • Lektura z opracowaniem „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojowskiego • http://pl.wikipedia.org/wiki/Zbrodnia_i_kara