Dane INFORMACYJNE

2. Dane INFORMACYJNE • Nazwa szkoły: Zespół Szkół z Oddziałami Integracyjnymi w Kielnie • ID grupy: 96/96_MP _G1 • Opiekun: Małgorzata Ługin • Kompetencja: matematyczno - przyrodnicza • Temat projektowy: Sól soli nierówna • Semestr/rok szkolny: 4/2011/2012 Skład grupy: Bichowski Patryk  Boike Justyna  Bojk Anna  Czerniawska Karolina  Hallmann Katarzyna  Łaga Beata  Miotk Agnieszka  Oczk Michał  Oczk Jakub  Peliksze Dominika

3. SÓL SOLI NIERÓWNA

4. Cząsteczka soli • składa się z : • METALU • i • RESZTY KWASOWEJ SOLE szkło, beton, gips, marmur to sole Na Cl chlorek sodu służy do solenia potraw METAL RESZTA KWASOWA

5. Właściwości fizyczne soli : • ciała stałe • o strukturze krystalicznej • niektóre rozpuszczają się w wodzie • higroskopijne • ich cząsteczki z wiązaniem jonowym

6. Dekoracyjne skupienie kryształów gipsu (CaSO4) przypominających wyglądem płatki róży poza przeważającą ilością gipsu, zawiera też różne ilości kwarcowego piasku. RÓŻNORODNOŚĆ SOLI CuSO4

7. CaSO4 siarczan VI wapnia alabastrowy niedźwiedź polarny

8. alabastrowe skały

9. alabastrowy abażur lampy

10. Głównym surowcem do pozyskania chlorku sodu jest sól kamienna, nazywana halitem. Halit jest pozyskiwany metodami kopalnymi. Otrzymuje się go także poprzez odparowanie wody morskiej. W kuchni jest używany do solenia potraw (przyprawa), a w przemyśle spożywczym jako naturalny środek konserwujący. Jest również jednym z ważniejszych związków w przemyśle chemicznym (można z niej otrzymać kwas solny). Kopalnia soli w Wieliczce w 1978 roku została wpisana przez UNESCO na pierwszą Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego.

11. hydratowany kation sodu ROZPAD SIECI JONOWEJ CHLORKU SODU W WODZIE + _ + _ + _ + _ + _ + _ + _ + _ Cl – Na + Cl – Na + Cl – Na + Na + Cl – Na + Cl – Na + Cl – + _ + _ + _ + _ + _ Na + kation sodu + _ + _ hydratowany anion chlorkowy + _ + _ Cl – anion chlorkowy dipol cząsteczki wody

12. Pojawienie się jonów soli zakłóca tworzenie sieci krystalicznej lodu i dlatego sól jest używana do posypywania jezdni w czasie zimy. Cl – Na + Na + Cl – Zorganizowana sieć krystaliczna jonów w strukturze lodu nadaje wodzie, w temperaturze poniżej zera, wygląd ciała stałego.

13. PLAZMOLIZA Przydrożne drzewa, po zimie, kiedy to na asfalt wysypuje się sól, są osłabione plazmolizą korzeni. Pod wpływem suszy, soli lub cukru komórki roślinne tracą wodę, tracą turgor, a błona komórkowa zaczyna odstawać od ściany komórkowej

14. W czystych kryształach kalcytu (szpat islandzki) można zaobserwować zjawisko podwójnego załamania światła. Wzór chemiczny kalcytu CaCO3 (węglan wapnia). Anhydryt CaSO4stosuje się w przemyśle cementowym i do wyrobu kwasu siarkowego oraz jako wypełniacz do produkcji papieru. Jest on szeroko wykorzystywany w budownictwie – tynki i okładziny. Soda kalcynowana, soda amoniakalna czyli Na2CO3 jest stosowana do wyrobu szkła oraz papieru. Wykorzystuje się ją również w produkcji mydła i środków piorących. Zmiękcza wodę. Sól glauberska tworzy hydraty m.in. Na2SO4•10 H2O i jest stosowana w medycynie jako osmotyczny lek przeczyszczający.

15. Muszle ślimaków i małży oraz pancerzyki niektórych pierwotniaków to węglan wapnia. Gdy opadały one na dno mórz – tworzyły pokłady wapieni eksploatowane do dziś. Wapień to główny surowiec przemysłu budowlanego. Muszle są również używane do wyrobu wielu ozdób i biżuterii. Mikroskopijne promienice i słonecznice (pierwotniaki) z wapiennymi pancerzykami, także przyczyniły się do powstania złóż wapieni

16. WĘGLAN WAPNIA Ca CO3

17. Kreda szkolna to również węglan wapnia. Kreda jest bardziej miękka od wapienia , lecz pochodzenie obu minerałów jest takie samo.

18. Krasowienie węglanowe następuje, gdy woda nasycona dwutlenkiem węgla (pochodzącym z atmosfery oraz z gnijących szczątków organicznych) wsiąka w ziemię łącząc się ze znajdującym się tam węglanem wapnia (CaCO3). W wyniku reakcji tworzy się wodorosól – wodorowęglan wapnia Ca(HCO3)2. CaCO3 + H2O + CO2 → Ca(HCO3)2 Ca(HCO3)2 → CaCO3↓ + H2O + CO2 Woda deszczowa nasycona CO2 drąży w skałach wapiennych, nadając górom fantazyjne kształty. Kluczowe znaczenie ma fakt, że sam węglan wapnia jest słabo rozpuszczalny w czystej wodzie, natomiast wodorowęglan lepiej, może więc migrować. Woda wraz z rozpuszczonym wodorowęglanem może przepłynąć do jaskini, gdzie w wyniku odwrotnej reakcji wytrąca się CaCO3 tworząc nacieki.

19. Jaskinia Niedźwiedziaw Kletnie w Kotlinie Kłodzkiej jest wyjątkowa pod wieloma względami. Przede wszystkim jest bardzo długa, przez co łatwo było wyznaczyć w niej trasy przeznaczone dla ruchu turystycznego. Korytarze w jaskini mają łączną długość ok. 2,5 kilometra i są ułożone horyzontalnie.

20. Ich powstanie było możliwe dzięki specyficznemu mikroklimatowi panującemu wewnątrz jaskini, czyli mniej więcej stałej temperaturze, wynoszącej ok. 6 stopni, ogromnej wilgotności, zbliżonej do 100% oraz niewielkiemu ruchowi powietrza. To, z czego najbardziej słynie Jaskinia Niedźwiedzia, to zachwycająca szata naciekowa z kalcytu, na którą składają się gęsto rozmieszczone stalaktyty, stalagmity i stalagmaty.

21. Nazwa Dolomity została nadana na cześć geologa i minearologapochądzącego z Francji DéodatGratet de Dolomieu,który w 1789 roku odbywając podróż w góry Tyrolu (dzisiejsze Dolomity) odkrył, że skała, z której zbudowane są te góry różni się od klasycznego wapienia tym, że klasyczny wapień silnie reaguje z kwasem solnym, natomiast wapień z gór Tyrolu reagował bardzo słabo. Na cześć odkrywcy, nowa odmiana wapienia została nazwana dolomitem, a później cały masyw – Dolomitami. Warto jednak podkreślić, ze dolomit stanowi tylko niewielką część tego rejonu, większość zbudowana jest z klasycznego wapienia.

22. SALETRY Azotan sodu Na NO3 jest białą lub bezbarwną substancją krystaliczną. Jego właściwości są analogiczne do azotanu potasu, jest konserwantem mięsa i większości serów żółtych o symbolu E251. Przeciwdziała tworzeniu się jadu kiełbasianego. Używa się go także do produkcji mieszanin pirotechnicznych. Saletra potasowa = saletra indyjska, to sól o wzorze KNO3. Do początków XX w. azotan potasu był używany do otrzymywania kwasu azotowego, a obecnie służy do konserwowania mięsa (E252). SALETRY KONSERWANTY SĄ RAKOTWÓRCZE Największą zawartość azotu ma saletra amonowa o wzorze NH4 NO3 i dlatego jest jednym z ważniejszych nawozów rolniczych.

23. KMnO4 - sól potasowa kwasu nadmanganowego czyli nadmanganian potasu jest czasami stosowany do wykonywania "sztuczki" z przemianą wody w "wino„ i ponownie "wina" w wodę. W tym celu wystarczy na dnie szklanki umieścić mały kryształek nadmanganianu. Po zalaniu go wodą zabarwia się ona na czerwono i wygląda jak "wino", które po podgrzaniu ponownie zmienia się w "wodę". Aby eksperyment powiódł się, woda powinna być lekko alkaliczna, a szklanka całkowicie wysuszona. Można go także wykorzystać do doświadczenia zwanego "lokomotywa". W probówce umieszczamy kilka średnich kryształków KMnO4 i za pomocą pipety, dodajemy trochę perhydrolu. Z probówki natychmiast wylatuje biały dym (para wodna przemieszana z tlenem). Nadmanganian potasu stosuje się również w pirotechnice. Nadmanganian potasu używany jest także do uzdatniania wody pitnej i sterylizacji narzędzi metodą polową. Nadmanganian potasu posiada silne własności bakterio- i grzybobójcze. Pastylki tego związku są stosowane do odkażania wody do mycia. Roztwór nadmanganianu potasu z uwagi na właściwości utleniające, jest stosowany w analizie chemicznej.

24. FOSFORAN V WAPNIA + II – III Ca3(PO4)2 nadaje kościom twardość

25. twardnienie zaprawy gipsowej gips palony gips krystaliczny • półwodny siarczan VI wapnia dwuwodny siarczan VI wapnia (Ca SO4)2 H2O + 3 H2O 2 Ca SO4 2 H2O + = ta zaprawa twardnieje dość szybko pod wpływem wody

26. Mydła TO SOLE SODOWE LUB POTASOWE WYŻSZYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH O // \ O–N a C17H35COONa STEARYNIAN SODU C17H35 – C Mydło otrzymuje się w procesie zmydlenia tłuszczu – jest to reakcja tłuszczu z odpowiednią zasadą. O // \ O–K C15H31 –C C15H31COOK PALMITYNIAN POTASU

27. Jak mydło myje i pierze ? brud=tłuszcz + kurz O // C17H35–C – O – Na   część hydrofilowa lubi wodę część hydrofobowa lubi tłuszcz

28. Jak mydło myje i pierze ? Część hydrofilowa mydła wciąga całą cząsteczkę wraz z brudem do wody. O // C17H35–C – O – Na

29. Sole jako konserwanty i inne dodatki do żywności

30. Benzoesan sodu (E211) to związek organiczny – sól sodowa kwasu benzoesowego. Jest używany jest jako konserwant w produktach spożywczych takich jak warzone napoje bezalkoholowe, bezmleczne dipy, guma do żucia, soki owocowe, marmolady, margaryny i lody. Benzoesan znajdziemy też w przetworach owocowych i warzywnych, konserwach oraz napojach gazowanych. Benzoesan sodu może występować w pożywieniu naturalnym : w borówkach, żurawinach, śliwkach, cynamonie. Jego ilość w tych produktach nie zagraża zdrowiu. Jednak u osób uczulonych może wywołać reakcje alergiczną. Jest uznany za dodatek niebezpieczny dla zdrowia. Może wywoływać astmę, pokrzywkę, anafilaksję, problemy behawioralne, egzemę, podrażnia śluzówkę żołądka. Powinny go unikać osoby uczulone na aspirynę i dzieci. Naukowcy dowodzą, że spożywanie benzoesanu może uszkadzać kod DNA. Peter Peiper, biolog molekularny z Sheffield University, twierdzi, że benzoesan sodu jest szkodliwy dla kodu genetycznego. Ten związek chemiczny i może poważnie uszkodzić mitochondria. To z kolei powoduje degenerację komórek, że z czasem może doprowadzić do choroby Parkinsona, czy marskości wątroby. Piper ostrzega, że typ uszkodzenia powodowany przez benzoesan sodu jest powiązany z wieloma chorobami neurodegeneracyjnymi, które pojawiają się w późniejszym wieku. Co więcej, benzoesan sodu w połączeniu z witaminą C tworzy benzen, związek rakotwórczy, co ma szczególne znaczenie w przypadku napojów i przetworów warzywno - owocowych, w których wykorzystuje się obie te substancje.

31. Glutaminian sodu Ze względu na jego ogromne ilości wykorzystywane w kuchni chińskiej, wprowadzono nawet określenie „syndromu chińskiej restauracji” (czyli występowanie napadów pocenia, pieczenia w okolicy karku, mdłości, ucisku w klatce piersiowej, drętwienia, palpitacji i ogólnego osłabienia), z racji pojawiania się tych objawów, po spożyciu jakiegoś specjału tradycyjnej kuchni orientalnej. E621 to substancja wzmacniająca smak danego produktu spożywczego. Dawniej otrzymywano go z białek, a teraz na drodze fermentacji bakteryjnej. Zawiera kilka razy mniej sodu, od chlorku sodowego, czyli soli kuchennej. Glutaminian sodu nadaje charakterystyczny smak potrawom, zwany „umami”, określany jako grzybopodobny lub mięsny. Substancja ta wydobywa smak z określonych produktów, czyniąc je bardziej apetycznymi i wyrazistymi. Glutaminian dodany do potrawy niewątpliwie polepsza jej smak. Uważa się, że dieta oparta na chińskich proszkach, nie należy do tych zdrowszych, dlatego też zarówno dietetycy, jak i lekarze odradzają koncentraty z glutaminianem sodu do codziennego stosowania.

32. Aby ciasto było puszyste potrzebny jest proszek do pieczenia lub soda . NaHCO3 (kwaśny węglan sodu) lub Na2CO3(węglan sodu)

33. środki spulchniające zawierają sole sodowe : węglany i fosforany. Sole te pod wpływem temperatury rozkładają się między innymi na dwutlenek węgla Na2 CO3  Na2 O + CO2

34. PORCELANA W Europie technologię produkcji porcelany odkrył w początkach XVIII w. Ehrenfried Walther von Tschirnhaus. Po jego smierci w Dreźnie i Miśni prace kontynuował jego uczeń Johann Friedrich Böttger, alchemik elektora saskiego i króla Augusta II. Porcelanę wyrabianą w Saksonii nazywano "białym złotem" dlatego, że zastępowała złoto jako królewski podarunek. W skład porcelany wchodzą: kaolin, kwarc i tlenki metali

35. Kaolinit jest składnikiem kaolinu, miękkiej, plastycznej skały, jednego z najważniejszych surowców ceramiki szlachetnej. Na jego przydatność wpływa biała barwa, drobnokrystaliczność, zdolność do przechodzenia w stan zawiesiny, niska twardość, obojętność chemiczna, powszechność występowania i niska cena surowca. Kaolin stanowi 40 - 65% masy do produkcji porcelany, fajansu, szamotowych materiałów ogniotrwałych oraz jako wypełniacz do papieru i gumy. Kaolin to zasadowy krzemian glinu i ma wzór (Al4[Si4O10](OH)8) Chińska porcelana jest najbielsza i najcieńsza ponieważ kaolinit występujący na terenie Chin ma najmniej zanieczyszczeń.

36. Podczas wizyty w fabryce porcelany „Lubiana” zobaczyliśmy jak przebiega proces produkcji naczyń porcelanowych, a wygląda on następująco: Miękka masa (kaolin) w postaci batonów jest cięta na odpowiednie kawałki. Z tych kawałków na małych kołach garncarskich są formowane talerze i półmiski. Kubki, filiżanki, dzbanki, wazy i salaterki są odlewane z rzadszej masy w specjalnych formach, a uchwyty i uszka są doklejane ręcznie. Surowe naczynia są wypalane. Naczynia po pierwszym wypale są nasączane czerwonym barwnikiem organicznym – aniliną, w celu ujawnienia uszkodzeń wewnętrznych, a odpady są mielone i wracają do obiegu produkcyjnego. Przy drugim wypalaniu czerwony barwnik znika. Automaty szlifują ostre brzegi naczyń. Szkliwienie kwarcem i trzecie wypalanie. Naklejanie kalkomanii ozdobnej zawierające kolorowe tlenki metali i złoto. Odpady ze szkliwem są mielone i wchodzą w skład masy do szkliwienia.

37. SZKŁO to mieszanina : KRZEMIANU SODU KRZEMIANU WAPNIA

38. SZKŁO TO SÓL CaSiO3 Na2SiO3

39. SZKŁO to mieszanina : Ca CO3 Na 2 CO3 C O2 Ca O Na 2 O + + SiO2 SiO2 SZKŁO jest produkowane z sody, kredy i piasku   Na 2 SiO3 Ca SiO3 te cztery procesy są przeprowadzane w piecu hutniczym, w którym kreda, soda i piasek są prażone krzemian sodu krzemian wapnia

40. Sole znajdują zastosowanie w budownictwie wapno palone jest używane na każdej budowie i otrzymuje się je z soli, czyli węglanu wapnia

41. W czasie przygotowywania zaprawy murarskiej powstaje wodorotlenek wapnia H2O +CaOCa(OH)2 wapno gaszone wapnopalone = tlenek wapnia twardnienie zaprawy murarskiej następuje pod wpływem dwutlenku węgla Ca (OH) 2 + CO2 Ca CO3 + H2O • mur staje się mokry • jest to zaprawa powietrzna

42. Wapno palone jest produkowane w cementowniach przez prażeniezmielonegowapienia (CaCO3). Termiczny rozkład tej soli, przygotowywanie zaprawy wapiennej i jej zastyganie przedstawia poniższy chemograf. O / \ Ca C = O \ / O temp H2O + CaCO3 CaO +CO2 H2O CO2 Ca (OH)2 → prażenie (palenie) wapienia → gaszenie wapna = lasowanie wapna → twardnienie wapna gaszonego lub wykrywanie CO2

43. Zmielony węglan wapnia (margiel) zobojętnia kwaśną glebę + II –I CaCO3 + HNO3 2 Ca NO3 ( )2 + H2O + CO2

44. Ca CO3 + HNO3 Ca (NO3)2 2 + H2O + CO2 kwaśny deszcz niszczy mur Źródła kwaśnego deszczu

45. Zwiększenie plonów można uzyskać za pomocą nawozów sztucznych (soli). Są nimi : saletra potasowa , saletra amonowa i fosforan wapnia KNO3 NH4NO3Ca3(PO4)2 saletra jest używana również do peklowania mięsa i jako konserwant

46. Stosowanie nawozów sztucznych oraz detergentów, które spływają do zbiorników wodnych może wywoływać niekorzystne zjawisko EUTROFIZACJI Polega ona na wzbogaceniu się akwenów wodnych w substancje odżywcze, głównie azot i fosfor, ale także potas i sód, powodujące nadmierną produkcję biomasy glonów, co objawia się tzw. zakwitem glonów.

47. EUTROFIZACJA promienie słońca nie docierają do zbiornika nawozy spływają z pól do zbiornika tlen nie dociera do zbiornika O2 //// //// kożuch z glonów zwierzęta duszą się bakterie gnilne zużywają tlen rośliny zamierają, bo nie mogą się odżywiać bez słońca zbiornik gnije i cuchnie

48. Jak narysować wzór kreskowy soli ? np. fosforanu Vwapnia np. siarczanu IVpotasu + I – II + II – III K SO3 Ca PO4 ( ) 2 3 2 – O – O –– P = O – O – O S = O – O – O – O –– P = O – O K Ca : K Ca : Ca :

49. Jak narysować wzór kreskowy soli ? np. wodorowęglanuwapnia np. wodorowęglanusodu + I – I + II – I ( ) Na HCO3 Ca HCO3 2 – O C = O – O O C = O – O – O C = O O H Na Ca H H

50. Rozpuszczalne Sole dysocjują , a ich roztwory przewodzą prąd 3+ 2– +III – II 2 Al 3 SO4 ( ) SO4 + Al → 2 3 1 cząsteczka dwa kationy 3 aniony siarczanu VI glinu dysocjuje na glinu i siarczanu VI