Sustainable nutrition

1. Sustainable nutrition L.Reijnders

2. Wat is sustainability (duurzaamheid)? • Nauw verbonden met: stationary- of steady-state economy (=economy in equilibrium with its natural resources) & inter-generational justice • In 1970s uitgebreid met geen negatieve invloed vervuiling op toekomstige generaties, behoud ecosysteem diensten • Sinds late jaren 1980 > 100 definities vaak inclusief sociale en economische elementen

3. Sustainability in deze inleiding • Oorspronkelijke betekenis (beperkt tot ‘milieuaspecten’) • Dat betekent niet dat sociale en economische aspecten voeding onbelangrijk zijn • Aan einde inleiding: aandacht voor sociale elementen

4. In de geschiedenis: • Zowel duurzame als niet duurzame voeding • Voorname determinanten: voedselproductie & brandstofgebruik • Niet duurzaam: • Holland 11-16e eeuw • Vroege aboriginals in Australië • ~ Duurzaam: • Nabateers • ‘Vlaamse bouw’ (18e eeuw)

5. Huidige voeding • Niet duurzaam vanwege: • Afhankelijkheid intensief gebruik van natuurlijke hulpbronnen gevormd door trage geologische processen • Vaak verbonden met vermindering vernieuwbare natuurlijke hulpbronnen ( afname visstand & vruchtbaarheid grond, daling grondwater stand), • Vaak verbonden met afname ecosysteem- diensten • Vaak verbonden met milieuvervuiling die leidt tot nadelen voor toekomstige generaties (toename broeikasgasconcentraties in atmosfeer, grondwatervervuiling)

6. Fossiele brandstoffen (aandeel voeding in verbruik ~ 16%)

7. Duurzame voeding voor iedereen thans buiten bereik • Omvang bevolking & eetpatroon maken het voorlopig onmogelijk tot een duurzame voeding te komen • Voornaamste structurele knelpunten: fosfaaterts gebruik & afname ecosysteemdiensten door het ruimen van natuur • Gebruik fossiel brandstoffen geen structureel knelpunt echter overgang op duurzamer systeem voor iedereen kwestie van decennia

8. Energie transitie • Wereldwijde input energie in economie: ~14x 1012 Watt • Technische mogelijkheden voor verbetering energie efficiency: factor 3 (industrielanden) tot 6 (ontwikkelende landen) beter dan nu. • Aanbod: • Zonne-energie: 121300x 1012 Watt • Wind energie: 600x 1012 Watt • Geothermische energie: 30x 1012 Watt • (Totale voorraad fossiele brandstoffen + uraan < 1 maand zonne-energie) (Zonnecellen in 5% van Sahara: ~14x 1012 Watt)

9. Duurzamer kan wel • Deels in de sfeer van aanpassing voedingspatroon: bijv. meer vegetarisch (Reijnders & Soret American Journal of Clinical Nutrition 78 (2003) 664-668 S • Deels door aanpassing productiewijze: bijv. kas als energie leverancier

10. Vleeseiwit (in industrielanden) versus soja-eiwit

11. Conversie-efficiency (USA: CAST, Animal Agriculture & the global food supply 1999)

12. Energieleverende kas • Zonnewarmte: seizoensopslag

13. Meer opties aanpassing eetpatroon (1) • Voedsel met minder ‘voedselkilometers’ (met verschil qua aard transportmiddel) -in US foodmiles ~ 11% broeikasgasuitstoot voedsel (over levenscyclus) Bron: Weber et al. Environmental Science & Technology 42 (2008) 35018-3513 -milieueffect 1 kg voedsel per vliegtuig over lange afstand ~ milieueffect 1 kg eko-vlees Bron: Jungbluth et al. Int J. LCA 5 (2000) 134-142

14. Meer opties aanpassing eetpatroon (2) • Minder ‘diepvries’ -milieueffect 1 kg diepvriesgroenten ~ milieueffect 1 kg eko-vlees Bron: Jungbluth et al. Int J. LCA 5 (2000) 134-142

15. Meer opties aanpassing productiewijze • No-till landbouw • Precisie landbouw • Geïntegreerde teelt • Eko (lagere inputs/minder vervuiling/meer biodiversiteit op bedrijf versus grotere landclaims) • MSC vis

16. Marktpotentieel • Huidige aandeel duurzamere producten relatief klein (meestal <5%) • Zou sterk veranderen wanneer externe (thans afgewentelde) kosten moeten worden doorberekend in prijzen

17. Sociale aspecten • Max Havelaar • Einde dumping voedsel uit industrielanden • Soms ook gemengd met milieucriteria: • Basel soja • Eko-Oké bananen