1 / 73

ZEKA ALANLARI

ZEKA ALANLARI. Fatma ARICI farici@hacettepe.edu.tr Selen DEMİRTAŞ selendemirtas@hacettepe.edu.tr. Kaynakça.

betty_james
Download Presentation

ZEKA ALANLARI

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. ZEKA ALANLARI Fatma ARICI farici@hacettepe.edu.tr Selen DEMİRTAŞ selendemirtas@hacettepe.edu.tr

  2. Kaynakça Acar, F. T. (2001). Duygusal zeka yeteneklerinin göreve yönelik ve insana yönelik liderlik davranışları ile ilişkisi: banka şube müdürleri üzerine bir alan araştırması. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Armstrong, T. (2000). Multiple intelligence in the classroom (2nd ed.). Virginia: ASCD Bekiş, T. (2006). Liderlikte ruhsal zeka üzerine uygulamalı bir çalışma. Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Çakan, S. H. (2006). Çoklu zeka teorisinin kimya eğitiminde uygulanması. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ellison, J. (1984). The seven frames of mind. Psychology today, 18 (6), 21-24. Erçetin, Ş. Ş. (2004). Örgütsel zeka ve örgütsel aptallık. Ankara: Asil Yayın Dağıtım. Goleman, D. (2004). Duygusal zeka (25. Basım). İstanbul: Varlık Yayınları. İlhan, A., Mirzeoğlu, D., Aktaş, İ. ve Demir, V. (2005). Çoklu zeka uygulamaları doğrultusunda işlenen jimnastik ve voleybol ünitelerinin öğrencilerin bilişsel ve devinişsel yönden gelişimlerine olan etkisi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3 (1), 5-10.

  3. Kaynakça İşmen, E. (2001). Duygusal zeka ve problem çözme. Eğitim Bilimleri Dergisi, (13), 111-124. Köksal, A. (2003). Ergenlerde duygusal zeka ile karar verme stratejileri arasındaki ilişkisi. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Özyer, K. (2004). Duygusal zeka ile örgütsel bağlılık ve bağlılığın alt formları arasındaki ilişkilerin saptanmasına yönelik ampirik bir çalışma. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Tekindal, S. (2002). Sternberg’in üçlü zeka kuramı başarma zekası. Bilim ve Ütopya, 11 (101), 50-53. Tezcan, D. (2004). Duygusal zeka ve iş tatmini arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Trotter, R. J. (1986). Three heads are better than one. Psychology today, 20 (8), 56-62.

  4. Kaynakça Tuğrul, B. ve Duran, E. (2003). Her çocuk başarılı olmak için bir şansa sahiptir: zekanın çok boyutluluğu çoklu zeka kuramı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (24), 224-233. Şahin, C. (2007). İzcilik uygulamalarının çoklu zeka kuramı açısından değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yeşilyaprak, B. (2001). Duygusal zeka ve eğitim açısından doğurguları. Eğitim Yönetimi, 7 (25), 139-146. Yıldırım, E. (2006). Örgütsel öğrenmenin öncülü olarak örgütsel zeka: teori ve bir uygulama. Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yılmaz, S. (2007). Duygusal zeka ve akademik başarı arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

  5. Neden Çok Boyutluluk?

  6. Neden Çok Boyutluluk? • Klasik zeka tanımına göre zeka, bir bütündür. • İnsanları tek bir boyut üzerinde normalin üzerinde veya altında olarak değerlendiren bu anlayış, 1980’lerden itibaren etkisini kaybetmeye başlamıştır (Sevinç, 2003).

  7. Çok Boyutlu Zeka • Gardner (1995) zekayı, ‘’bir kişinin bir veya birden fazla kültürde değer bulan bir ürün ortaya koyabilme, günlük yaşantısında karşılaştığı sorunları etkin ve verimli bir şekilde çözebilme yeteneği’’ olarak tanımlamaktadır (akt. Sevinç, 2003).

  8. Psychology Today, June 1984

  9. Çok Boyutlu Zeka • Gardner’a göre zekanın özellikleri: 1. Her insan kendi zekasını arttırma ve geliştirme yeteneğine sahiptir. 2. Zeka, yalnızca değişmekle kalmaz; başkalarına da öğretilebilir. 3. Zeka, insandaki beyin ve zihin sistemlerinin birbiri ile etkileşimi sonucu ortaya çıkan çok yönlü bir olgudur. 4. Zeka, çok yönlülük göstermesine rağmen, kendi içinde bir bütündür. (İlhan, Mirzeoğlu, Aktaş ve Demir, 2005)

  10. Çok Boyutlu Zeka 5. Her insan, çeşitli zeka alanlarının tümüne sahiptir. 6. Her insan, zeka alanlarından her birini belli bir düzeyde geliştirebilir. 7. Çeşitli zeka alanları genellikle bir arada belli bir uyum içerisinde çalışır. 8. Bir insanın her alanda zeki olabilmesinin birçok yolu bulunmaktadır. (İlhan ve diğer., 2005)

  11. Çok Boyutlu Zeka • Gardner’ın zeka alanları 1. Sözel – Dilsel Zeka(Linguistic Intelligence) 2. Mantıksal – Matematiksel Zeka(Logical – Mathematical Intelligence) 3. Uzamsal - Görsel Zeka(Spatial Intelligence) 4. Bedensel – Devinimsel Zeka(Bodily – Kinesthetic Intelligence) 5. Müzikal - Ritmik Zeka(Musical Intelligence) 6. Sosyal Zeka(Interpersonal Intelligence) 7. İçsel Zeka(Intrapersonal Intelligence) 8. Doğa Zekası(Naturalist Intelligence) (Armstrong, 2000)

  12. Sözel – Dilsel Zeka • Anlamları düşünsel, eylemsel iletişime dönüştürme; sözcükleri, kavramları etkili, akıcı yazarak, konuşarak açıklama, tartışma yeteneklerini ifade etmektedir (Erçetin, 2000; akt. Şahin, 2007).

  13. Sözel – Dilsel Zeka • Sözel – Dilsel zekası gelişmiş olan insanlar hangi özelliklere sahiptir?

  14. Mantıksal – Matematiksel Zeka • Örüntüleri tanıma kapasitesi, soyut sembollerle çalışma (örnek; sayılar, geometrik şekiller) ve bilginin ayrı ve bağımsız parçaları arasındaki ilişkileri fark etme ya da bağıntıları görme yeteneğidir (Stanford, 2003; akt. Şahin, 2007).

  15. Mantıksal – Matematiksel Zeka • Bu zeka alanı, yalnızca sayısal işlemler yapabilme, zor matematiksel problemleri çözebilme, geometrik şekillerle çalışabilme anlamına gelmez. Kişinin bilimsel düşünme becerilerini (problemi tanıma; hipotezleri kurma; hipotezleri sınama; verileri yorumlama; sonuçları oluşturma) geliştirmesine de yardımcı olur (Çakan, 2006).

  16. Mantıksal – Matematiksel Zeka • Mantıksal – Matematiksel zekası gelişmiş olan bireyler hangi özelliklere sahiptir?

  17. Uzamsal - Görsel Zeka • Gardner (1983) uzamsal zekayı, üç boyutlu bir nesnenin şekil ve görüntüsünü hayal edebilme ya da başka deyişle, dünyayı doğru algılama ve algılama üzerine gördüğünü yansıtabilme yeteneği olarak tanımlamıştır (akt. Çakan, 2006).

  18. Uzamsal - Görsel Zeka • Uzamsal zekası gelişmiş olan insanlar hangi özelliklere sahiptir?

  19. Bedensel – Devinimsel Zeka • Tüm vücut ve vücut parçalarını etkin bir biçimde kullanarak problem çözme, bir şeyler üretme, materyalleri ustaca kullanma kapasitedir. • Hareketlerle, jest ve mimiklerle kendini ifade etme, beyin ve vücut koordinasyonunu etkili bir biçimde kullanabilme becerisidir. (Tuğrul ve Duran, 2003)

  20. Bedensel – Devinimsel Zeka • Bedensel – Devinimsel zekası gelişmiş olan insanlar hangi özelliklere sahiptir?

  21. Müzikal - Ritmik Zeka • Ritm ve ses tonu ile ilgili örüntülerin tanınması ve kullanılması gibi kapasiteler ile çevreden gelen seslere, insan sesine ve müzikal enstrümanlara duyarlılık olarak nitelendirilmektedir (Stanford, 2003; akt. Şahin, 2007).

  22. Müzikal – Ritmik Zeka • Müziksel – Ritmik zekası gelişmiş olan bireyler hangi özelliklere sahiptir?

  23. Sosyal Zeka • İnsanlarla sözlü ya da sözsüz iletişim kurma; bir bireyin ruhsal durumunu, duygularını okuma; grupta işbirliği ile çalışma; karşıdaki kişinin bakış açısıyla dinleme; empati kurma; sinerji kurma ve yaratma yeteneğidir (Bümen, 2002; akt. Şahin, 2007).

  24. Sosyal Zeka • Sosyal zekası gelişmiş olan bireyler hangi özelliklere sahiptir?

  25. İçsel Zeka • Kişinin kendini tanıması, ruh halini çözümlemesi ve kendi beklentilerini algılama yeteneğidir (Kazak ve diğer., 1999; akt. Şahin, 2007).

  26. İçsel Zeka • İçsel zekası gelişmiş olan bireyler hangi özelliklere sahiptir?

  27. Doğa Zekası • Doğaya ve çevreye duyarlı olabilme, doğadaki ayrıntıları ve ilişkileri fark edebilme yeteneğini içeren zeka alanıdır (Ayaydın, 2004; akt. Şahin, 2007). • En son üzerinde çalışılan zeka alanı olması nedeniyle eğitim ve öğretimde kullanılmasına ilişkin çalışmalar hala devam etmektedir (Çakan, 2006).

  28. Doğa Zekası • Doğa zekası gelişmiş olan insanlar hangi özelliklere sahiptir?

  29. Var mı Arttıran?  • Tüm zeka alanlarına ek bir dokuzuncu zeka alanı olarak Gardner (1999), hayatın anlamı ve hayatın başlangıcı gibi insanın var oluşu hakkındaki sorulara karşı duyarlılık olarak tanımladığı ‘Varoluşçu Zeka’dan(Existential Intelligence) bahseder. Ancak bununla ilgili araştırmalar devam etmektedir (akt. Çakan, 2006).

  30. Hangi Zeka Alanı

  31. Çoklu Zeka Kuramının Eğitim - Öğretim Ortamlarında Kullanılması

  32. Duygusal Zeka • Uzmanlara göre akademik zeka (IQ)’nın yaşamdaki başarıyı etkileyen faktörler içindeki payı, en kötümser tahminle %4, en iyimser tahminle %20’dir (Cooper & Sawaf, 1997; Goleman, 1998; akt. Yeşilyaprak, 2001).

  33. Duygu - Zeka İlişkisi • Duygusal zeka konusundaki çalışmalar, zeka seviyeleri en üst düzeyde olan bireylerin gerek iş gerekse özel yaşamlarında neden her zaman en iyi olmadıklarını araştırmakla başlamıştır (Cooper & Sawaf, 1997). • Duygusal zekanın arkasındaki temel önerme, ‘başarının ve mutluluğun zekanın ötesinde daha başka şeylere bağlı olduğudur’ (Cherniss, 1998). (akt. Acar, 2001)

  34. Duygusal Zeka • Duygular ile ilgili literatür incelendiğinde, ‘duygusal zeka’ kavramının farklı yazarlar tarafından farklı şekillerde adlandırılmış olduğu gözlemlenmektedir: Duygusal Bölüm(Cooper&Sawaf, 2000) Sosyal Zeka(Thorndike, 1920) Kişisel Zeka(Gardner, 1983) (akt. Tezcan, 2004)

  35. Duygusal Zeka • Duygusal zeka terimi ilk kez 1990’da Peter Salovey ve John Mayer tarafından kullanılmıştır. Salovey ve Mayer duygusal zekayı, ‘kendisinin ve başkalarının hislerini gözleyip düzenleyebilmek; hisleri, düşünce ve eyleme kılavuzluk edecek şekilde kullanabilmek’ olarak tanımlamışlardır (Salovey & Mayer, 1990; akt. Yeşilyaprak, 2001).

  36. Duygusal Zeka Modelleri • Salovey ve Mayer, duygusal zekayı dört boyutta ele aldıkları bir yetenek modeli oluşturmuşlardır. 1. Duyguları algılama ve tanımlama 2. Duyguları düşüncede kaynaştırma 3. Duyguları anlama 4. Duyguları kontrol etme (akt. Yılmaz, 2007)

  37. Duygusal Zeka Modelleri • Cooper ve Sawaf (1997), duygusal zekanın dört temel boyutundan bahsetmişlerdir: 1. Duygusal okur yazarlık 2. Duygusal uygunluk 3. Duygusal derinlik 4. Duygusal simya (akt. Özyer, 2004)

  38. Duygusal Zeka Modelleri • Bar-On ise duygusal zekayı, çevresel talep ve baskılarla baş edebilmeyi sağlayan, bilişsel olmayan kabiliyet, yeterlilik ve yeteneklerin bir düzeni olarak tanımlamıştır . • Bar-On ‘bilişsel olmayan’ kavramını özellikle vurgulamıştır. (akt. Özyer, 2004)

  39. Duygusal Zeka Modelleri • Bar – On (2006), duygusal zekayı kendi içinde alt boyutlara ayrılan beş bölümde inceler: 1. Kişisel EQ Duygusal öz farkındalık, girişkenlik, benlik saygısı, kendini gerçekleştirme, bağımsızlık 2. Kişilerarası EQ Empati, sosyal sorumluluk, kişilerarası ilişkiler 3. Şartlara ve çevreye uyum EQ Problem çözümü, gerçeklik testi, esneklik 4. Stres yönetimi EQ Stres toleransı, dürtü kontrolü 5. Genel ruh hali EQ Mutluluk, iyimserlik (akt. Yılmaz, 2007)

  40. Duygusal Zeka Modelleri • Goleman ‘Duygusal Zeka’ adlı kitabında duygusal zekayı, ‘kendini harekete geçirebilme, aksiliklere rağmen yoluna devam edebilme, dürtüleri kontrol ederek doyumu erteleyebilme, ruh halini düzenleyebilme, sıkıntıların düşünmeyi engellemesine izin vermeme, kendini başkalarının yerine koyabilme ve umut besleme’ olarak tanımlamıştır (Goleman, 2004).

  41. Duygusal Zeka Modelleri • Goleman (1998), duygusal zekayı beş bölümde ele almıştır: 1. Özbilinç (Self-awareness) 2. Duyguları yönetebilme (Emotional self-regulation) 3. Kendini harekete geçirebilme (Motivation) 4. Başkalarının duygularını anlayabilme (Emphaty) 5. İlişkileri yürütebilme (Social skills) (akt. Yeşilyaprak, 2001)

  42. Duygusal Zeka • Bilim insanları, EQ’yu her zaman ve her yaşta geliştirilip ilerletilebilen, öğrenilebilir bir zeka alanı olarak görmektedirler (Shapiro, 1998; Weisinger, 1998; Goleman, 2001; akt. Yeşilyaprak, 2001).

  43. Literatürde Duygusal Zeka ile İlgili Çalışmalar

  44. Sternberg’in üçlü zeka kuramı BAŞARMA ZEKASI Pscyhology Today, August 1986

  45. Başarma Zekası • Sternberg’e (1986) göre zekanın 3 temel bileşeni vardır: 1. İşlemsel bileşen 2. Zeka ve çevre arasındaki bağlantı 3. Yaşantılar doğrultusunda zekayı değiştirme için bir mekanizma (akt. Şahin, 2007)

More Related