GEBELİK VE SÜT VERME DÖNEMİNDE D VİTAMİNİ DESTEĞİ

1. GEBELİK VE SÜT VERME DÖNEMİNDE D VİTAMİNİ DESTEĞİ

2. D Vitaminini ve etkileri konusunda neler biliyoruz? • D vitamini ile insan sağlığı arasındaki ilişki 1900’lerin başında rikets tedavisinde D vitaminin etkili olduğunun gözlenmesiyle anlaşılmıştır. • Dvitamini yetersizliğine bağlı oluşan rikets ve osteomalazi önemini korumakla birlikte son yıllarda “Subklinik D Vitamin Eksikliği” tanımı çerçevesinde ve iskelet sistemi dışındaki etkileri güncelleşmiştir.

3. Aktif D Vitamininin vitamin D reseptörüne bağlanarak gösterdiği etkiler: • İntestinal kalsiyum emilimini artırmak • PTH gen transkripsiyonunu inhibe etmek • Kemik matriks proteinlerinin ekspresyonunu düzenlemek • Osteoklast farklılaşmasını hızlandırmak

4. Son yıllarda VDR nakavt fare Modelinden elde edilen bilgilere göre D Vitamini eksikliği durumunda; • Tip I Diabet • Otoimmun hastalık riskinde artış • Onkogen ve kemokarsinojenlerin kolaylaştırdığı tümörlere eğilimin artması • Renin yüksek hipertansiyon, kardiak hipertrofi ve tromboz eğiliminde artış söz konusu olmuştur.

5. Vücudumuzda D Vitamininin yeterli düzeyde olup olmadığı nasıl değerlendirilir? İnsan vücudunda D vitamini durumu 25-hidroksivitamin D (25-OHD) düzeyi ile değerlendirilmektedir. Serum 25-OHD düzeyi; • güneş ışığına maruziyet • yaşanılan bölgenin deniz seviyesinden yüksekliği • deri pigmentasyon yoğunluğu • yaş ve beslenme ile alınan D Vitamini miktarına göre değişmektedir.

6. D Vitamini düzeyi ne olmalıdır? • Erişkinlerde PTH yükselmesine neden olmayacak 25-OHD düzeyi olan 30ng/ml eşik değer olarak alınmaktadır. • 30ng/ml altındaki değerler yetersiz/düşük • 10ng/ml altındaki değerler eksiklik olarak kabul edilmektedir.

7. D Vitamini eksikliğinde ne gibi sorunlar veya hastalıklar ortaya çıkar? Genel olarak eksiklik/şiddetli eksiklik durumlarında; • çocuklarda rikets • erişkinlerde osteomalazi gelişmektedir. Bunun yanında D Vitamin düşüklüğü özellikle sekonderhiperparatiroidizm gelişen bireylerde olmak üzere osteoporoz gelişimi için önemli bir risk faktörüdür. Ayrıca kas güçsüzlüğü ve buna bağlı düşmelere neden olarak kırık riskini de artırmaktadır.

8. Gebelik dönemindeki D Vitamini eksikliği ne gibi sorunlara neden olur? Maternal D Vitamini eksikliği yenidoğan ve bebeklik dönemindeki D Vitamini eksikliği ve infantil rikets için en önemli risk faktörüdür. Fetus kalsiyum ihtiyacını anneden karşılamaktadır. Annenin gebelik ve laktasyon döneminde normal kalsiyum dengesi için D Vitamini düzeyinin yeterli olması gerekmektedir.

9. Gebelik dönemindeki D Vitamini eksikliği ne gibi sorunlara neden olur? Doğumla birlikte anneden sağlanan kalsiyum kesilir ve ilk günlerde bebekler PTH ve aktif D Vitamini ile kendi kalsiyum dengelerini korumaya çalışır. 25-OHD plasentayı geçebilir ve yenidoğanlar doğumda annelerinin sağladığı D Vitamini desteğine bağımlıdır.

10. Gebelik dönemindeki D Vitamini eksikliği ne gibi sorunlara neden olur? Ülkemizde yapılan bir çalışmada yenidoğanlarda düşük 25-OHD düzeyi için en önemli risk faktörünün anne 25-OHD düzeyinin 10ng/ml altında olması gösterilmiştir. Bu nedenle D Vitamini eksikliği olan annelerden doğan bebeklerde eğer dışarıdan destek sağlanmazsa serum 25-OHD düzeyleri hızla düşer ve bu da yenidoğan döneminde hipokalsemi ve/veya kongenital riketse neden olur.

11. Gebelik dönemindeki D Vitamini eksikliği ne gibi sorunlara neden olur? Annedeki D Vitamini eksikliğinin şiddetli olduğu durumlarda bebeklere verilen 400IU D Vitamini ile yenidoğan dönemindeki hipokalsemileri önlemek mümkün olmayabilir. Bütün çabalara rağmen bebeklere ilk hafta içinde D Vitamini başlanması mümkün olmamaktadır. Dolayısı ile erken yenidoğan döneminde D Vitamini eksikliği ancak annelerin D Vitamin düzeyinin yeterli olması ile sağlanabilir.

12. Gebelik dönemindeki D Vitamini eksikliği ne gibi sorunlara neden olur? Son yıllarda yapılan çalışmalarda maternal D Vitamini eksikliğinin; • eklampsi/preeklampsi • fizyolojik kraniotabes sıklığında artma • düşük doğum ağırlığı/prematür doğum • dental/enamel hipoplazi • kongenital katarakt • çocuklarda Tip I Diabet • multiple skleroz • Bipolar bozukluk sıklığında artma gibi sorunlarla ilişkili olabileceği üzerinde durulmaktadır.

13. Dünyada ve ülkemizde gebelerde D Vitamini eksikliği sıklığı nedir? Yakın zamanlarda gebe kadınların; İngiltere’de %18’inde BAE’de %25’inde İran’da %80’inde Kuzey Hindistan’da %42’sinde Yeni Zelanda’da %61’inde Hollanda’da (batı kökenli olmayan) %60-84’ünde 25-OHD düzeyleri 10ng/ml’nin altında saptanmıştır.

14. Dünyada ve ülkemizde gebelerde D Vitamini eksikliği sıklığı nedir? Ülkemizde ise son 10 yılda yayınlanan araştırmalarda gebe ve doğurganlık çağındaki kadınlarda %46-80 oranında D Vitamini eksikliği (10ng/ml altında) olduğu bildirilmiştir. Gebelerdeki D Vitamini yetersizliği erken bebeklik döneminde hipokalsemik konvülziyon ile başvuran vakaların artmasına neden olmaktadır.

15. Bebeklerde D Vitamini eksikliği nasıl önlenebilir? Bebeklik döneminde D Vitamini eksikliğinin önlenmesi için en etkili strateji bütün yenidoğanlara en az 1 yaş sonuna kadar günde 400IU D Vitaminini ilaç olarak vermektir. Bunun yanında gebelik ve süt verme döneminde annelere D Vitamini desteği sağlanması anne sağlığı ve bebeklerde D Vitamini eksikliğinin önlenmesi bakımından önemlidir.

16. Bebeklerde D Vitamini eksikliği nasıl önlenebilir? Bebeklerde D Vitamini eksikliğinin önlenmesi için 2005 yılında, bütün bebeklere yaşamın ilk günlerinden itibaren günde 400IU (3 damla) D Vitamini verilmesini öngören ve 1.basamakta ücretsiz D Vitamini dağıtılmasına dayanan bir program başlatılmıştır.

17. Gebelerde D Vitamini desteğine ihtiyaç var mıdır? Günde kaç ünite D Vitamini verilmelidir? Yapılan çalışmalar sonucunda gebelik ve laktasyon döneminde günde en az 1000IU ama tercihen 2000IU D Vitamini verilmesi ve bu dozun güvenli olduğu konusunda görüş birliği bulunmaktadır.

18. Gebelerde D Vitamini kullanılmasının bir sakıncası var mıdır? Bütün araştırmalar gebeliğin başlangıcından itibaren belirtilen dozlarda D Vitamini kullanılmasının sakıncasının olmadığını göstermektedir. Gebelik dahil doğurganlık çağındaki kadınların 25-OHD düzeylerinin 20ng/ml üzerine çıkarılması gerekmektedir.

19. Güvenli en üst doz günde kaç ünite olarak belirlenmiştir? ABD’de vitamin ve mineral dozlarını belirleyen komite Institute of Medicine gebeler için güvenli olan üst doz olarak günde 4000IU’yi belirlemiştir. Bir çok çalışmada bu dozun altındaki D Vitamini dozlarının fetusta hiçbir anomaliye yol açmadığı, anne ve bebek bakımından hiperkalsemi riski yaratmadığı gösterilmiştir.

20. Güvenli en üst doz günde kaç ünite olarak belirlenmiştir? Bu nedenle de gebelerde günde 1000-2000IU D Vitamini alınması güvenlidir. Bu dozlarda D Vitamini alan gebeler açısından besinlere ve güneş ışını yoluyla D Vitamini sağlanmasının da riski olmadığı bilinmektedir.

21. Ülkemizde niçin gebelerde D Vitamini desteğine ihtiyaç duyulmuştur? Ülkemizde doğurganlık çağındaki ve gebe kadınlarda yaygın bir D Vitamini eksikliği sorunu olduğu, bunun süt verme döneminde de sürdüğü, bu durumun hem anne hem de bebekler için riskler yarattığı, örn:erken bebeklik döneminde hipokalsemiye neden olduğu bilinmektedir.

22. Ülkemizdeki programda gebelere günde kaç IU D Vitamini verilmektedir? Ülkemizdeki programda bütün gebelere gebeliğin ilk 3 ayından sonra günde 1200IU (9 damla) D Vitamininin oral verilmesi ve bu uygulamanın doğum sonrası ilk 6 ay sürdürülmesi sağlanmaktadır.Doz belirlenirken gebelere günde en az 1000IU D Vitamini verilmesi gerektiği önerisi dikkate alınmıştır.Güvenli üst doz günlük 4000 IU olduğundan 1200IU günlük doz gebeler için risk yaratmayacaktır.

23. D Vitamini desteği yalnızca damla olarak mı yapılacaktır?Diğer kalsiyum ve D Vitamini içeren preparatlar kullanılmaya devam edilecek midir? D Vitamini destek programınının standardizasyonu ve doz ayarlama kolaylığı bakımından gebelerde yalnızca D Vitamini damlası kullanılması kararlaştırılmıştır. Gebeler ek olarak önerilen multivitamin içerikli ilaçları kullanmaya devam edebilecek olup multivitamin içeriğindeki D Vitamini dozu dikkate alınarak günlük doz toplam 1200 IU olacak şekilde ayarlanmalıdır.

24. Ülkemizde bazı D Vitamini damlalarının ve diğer D Vitamini içeren preparatların prospektüslerinde “Gebelerde kullanılması sakıncalıdır” ifadeleri yer almaktadır:Bu doğru mudur? Bakanlığımız İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü web sitesinde D Vitamininin kısa ürün bilgisi (KÜB) ve kullanma talimatında (KT) gebelik ve emzirme döneminde gerektiğinde dozun 4000IU‘ye kadar çıkabileceği ifadesi yer almaktadır.

25. Erişkinlerde ve gebelerde hiperkalsemi nasıl anlaşılır? • Normal kandaki total kalsiyum değeri 8.5-10.2mg/dl aralığındadır.Hiperkalseminin klinik bulguları kan kalsiyumu düzeyi ile ilişkilidir.Genelde 12mg/dl seviyesine kadar herhangi bir bulgu görülmemektedir. • Kalsiyum 12-14mg/dl düzeylerinde ise hiperkalsemi ile ilgili belirgin yakınmalar ortaya çıkar. • Kan kalsiyum düzeyi 14mg/dl üstünde ise hiperkalseminin tüm bulguları görülür.

26. Hiperkalsemi bulguları; • Bulantı • Kusma • Kabızlık • Karın ağrısı • Distansiyon • Kan basıncı yüksekliği • Hiperkalsiüri nedeniyle polidipsi ve poliüri Klinik bulgu saptanan ve laboratuar olarak tanısı kesinleşen olgularda vücuttan kalsiyumun atılması sağlanmalıdır.İlk tedavi seçeneği sıvı verilmesidir.

27. D Vitamini fazlalığı düşündüğümüzde ne yapmalıyız? D Vitamini fazlalığının en önemli bulgusu hiperkalsemidir.Hiperkalsemi saptanan gebede serumda 25-OHD düzeyi bakılır ve serum düzeyi 100ng/ml üzerinde ise bir endokrinoloji uzmanına yönlendirilir.Bu gibi vakaların görülme olasılığı çok düşük olmakla birlikte Bakanlığımıza bildirimi gerektiğinden, karşılaşılması durumunda şubemize bildirilmelidir.

28. TEŞEKKÜRLER