MÖVZU: KONTUR CƏRƏYANLARI METODU

1. AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ MÜHƏNDİSLİK FAKÜLTƏSİ ENERGETİKA KADEDRASI MÖVZU:KONTUR CƏRƏYANLARI METODU FƏNN: ELEKTROTEXNİKANIN NƏZƏRİ ƏSASLARI Mühazirəçi: Dos. Məmmədov S.Z. Gəncə~2010

2. Ə D Ə B İ Y Y A T 1. Kazimzadə Z. “Elektrotexnikanın nəzəri əsasları”. Bakı, Maarif, 1966. 2. Волынский Б.А. “Elektrotexnika” .Москва, энергоатомиздат, 1987. 3. Блажкина А.Т. Общая электротехника. Ленинград энергоиздат. Ленинградское отделение, 1988. 4. Нейман Л.Р. Теоретические основы электротехники: в 2-х томах. Ленинград. Энергоиздат, 1988. KONTUR CƏRƏYANLARI METODU

3. P L A N • QONDARMA METODU • MƏSƏLƏ • TEST KONTUR CƏRƏYANLARI METODU

4. KONTUR CƏRƏYANLARI METODU Bu metod mürəkkəb elektrik dövrələrinin hesablanmasında ən çox istifadə edilən metoddur. Bu metodda ancaq Kirxhofun 2 qanunu tətbiq edilir.Konturlardan axan cərəyanlara ixtiyari qiymətlər verilir . Müqavimətlərdən axan cərəyanlara isə kontur cərəyanlarının cəmi və ya fərqi kimi baxılır. Bu metoda görə tənliklər sistemi aşağıdakı kimi yazılır: Detarminantlar üsulu ilə sistem tənlik həll edilərək I11; I22 və I33 tapılır. Bunların vasitəsilə hər bir qollardan (budaqdan keçən cərəyan) tapılır. Yəni I1; I2; I3; I4; I5; I6. KONTUR CƏRƏYANLARI METODU

5. QONDARMA METODU Həmin metod dövrələrdə e.h.q.-lərin müstəqillik prinsiplərinə əsaslanır. 1 halda dövrəyə ancaq E1 olduğu üçün dövrədən keçən cərəyanları I ilə işa- rə edək. Bu halda ümumi müqavimət Om qanununa görə KONTUR CƏRƏYANLARI METODU

6. MƏSƏLƏ Şəkildə təsvir edilmiş dövrə üçün cərəyanları metodu ilə tapmalı. Məsələnin düzgün həll olunduğunu güclər balansı tənliyini qurmaqla yoxla- malı. Verilir: E1=10 V, E2=10 V, E3= 110 V, E4 = 120 V, R1= 5 Om, R2 =3 Om, R3=8 Om, R4= 4 Om, R5 = 3 Om, R6 = 4 Om, R7 = 5 Om, R8 = 6 Om. Məsələnin həlli: E11=E1+E2= 10+10= 20 V E22 = -E2 + E3 = -10 + 110 = 100 V E33 = -E1 – E3 + E4 = -10-110 +120 = 0 R11=R1+R2+R3+R4=20 Om R22= R3+R5+R6+R7=20 Om R33=R4+R7+R8=15 Om R12=R21=R3=8 Om R23=R32=R7=5 Om R13=R31=R4=4 Om. KONTUR CƏRƏYANLARI METODU

7. Tənlik bu şəklə düşəcək: 20I11-8I22-4I33=20 -8I11+20I22-5I33=100 -4I11-5I22+15I33=0 Tənliklər sisteminin həllini tapırıq: I11=5A, I22=8 A, I33=4 A Cərəyanların qiymətlərini hesablayaq: I1=I11=5 A, I2=I22-I11=3 A, I3=I22=8 A, I4=I22-I33=4 A, I5=I11-I33=1 A, I6=I33=4 A KONTUR CƏRƏYANLARI METODU

8. Bu tənliyin sağ və sol tərəflərini ayrılıqda hesablayaq: E1I5-E2I2+E3I4+E4I6 = 10 Güclər balansının tənliyini qururuq: E1I5-E2I2+E3I4+E4I6=(R1+R6)+I22R3+I32(R5+R6)+I42R7+I52R4+I62R8 Deməli məsələ düzgün həll olunmuşdur: 900=900 KONTUR CƏRƏYANLARI METODU

9. TEST 1. Sxemdə mənbəyin e.h.q.-si E, R, R1 və R2 müqavimətlərinin verilmə- sinə görə R2 müqavimətindən keçən cərəyanı təyin etməli. Mənbənin daxili müqaviməti nəzərə alınmır. 2. Sxemdə E=4,8 V, R1=1 Om, R2=3 Om, R3=6 Om, R4=6 Om. Ampermetr hansı cərəyanı göstərər? A) 1,2 A B) 2,4 A C) 1,6 A D) 3,2 A KONTUR CƏRƏYANLARI METODU

10. 3. Müqaviməti ölçmək üçün yığılan körpü sxemi elə tarazlaşdırılıb ki, qalvanometrdən cərəyan keçmir. Sağ budaqda cərəyan I1= 0,2 A-dir. Mənbəin sıxaclarındakı gərginliyi tapmalı? KONTUR CƏRƏYANLARI METODU

11. A) 8 V; B) 2 V; C) 4,2 V; D) 6 V. 4. Sxemdə mənbənin e.h.q-si E= 12 V, daxili müqaviməti R0 =0,4 Om; Müqavimətlər R1=2 Om; R2=4 Om; R3=3 Om; R4= 6 Om və R5=10 Om. Dövrədə sərf olunan gücü tapmalı? A) 12 Vt; B) 24 Vt; C) 36 Vt; D) 48 Vt. KONTUR CƏRƏYANLARI METODU

12. TƏRTİB ETDİ: Elektrotexnika və elektrik təchizatı kafedrasının texniki Lətifova G.O. KONTUR CƏRƏYANLARI METODU