T rkiyedeki niversite K t phanelerinde

1. T�rkiye'deki �niversite K�t�phanelerinde/Bilgi Merkezlerinde Koleksiyon Gelistirme Politikalari Dr. Hatice K�bra BAHSISOGLU �mer DALKIRAN hkubra, omerdalkiran@mu.edu.tr

2. Sunum Plani Saglamadan Koleksiyon Y�netimine Koleksiyon Y�netimi ve Gelistirme-Kavramlar Koleksiyon Gelistirme Koleksiyon Gelistirme Politikasi (KGP) Neden Yazili Bir Politika? Ya da Neden Yazili Bir Politika DEGIL? �niversite K�t�phanelerimizde KGP Mugla �niversitesi Koleksiyon Gelistirme Politikasi Mugla �niversitesi Koleksiyon Gelistirme Politikasi Ilkeleri Degerlendirme ve �neriler

3. Saglamadan Koleksiyon Y�netimine Saglama: K�t�phane veya arsiv koleksiyonu i�in kaynaklarin se�imi, siparisi ve alimi s�recinin satin alma, degisim veya bagis yoluyla ger�eklestirilmesi. Koleksiyon Y�netimi: Koleksiyon gelistirme s�recinde, istatistik ve maliyet-fayda analizi gibi niceliksel tekniklerin uygulanmasi. G��l� ve zayif y�nlerinin degerlendirilmesine dayali olarak koleksiyonun korunmasi ve b�y�t�lmesi i�in planlama ve denetim islemleri ile gelecek gereksinimlerin tahmini kapsar. Genellikle b�y�k k�t�phaneler ve k�t�phane sistemleri tercih eder.

4. Koleksiyon Y�netimi ve Gelistirme - Kavramlar Se�im politikasi (selection policy) Saglama politikasi (acquistion policy) Bagis ve degisim politikasi (gift and exchange policy) Koleksiyon gelistirme politikasi-KGP (collection development policy-CDP) Koleksiyon y�netimi politikasi-KYP (collection management policy-CMP)

5. Koleksiyon Gelistirme Koleksiyon y�netimin �nemli bir b�l�m�. Kullanicilarin bilgi gereksinimleri, kullanim istatistikleri analizi, demografik oranlar ve b�t�e sinirlarinin s�rekli degerlendirilmesine dayali olarak yararli ve dengeli bir koleksiyonu planlama ve olusturma s�reci. Kaynak se�imi islemleri ile birlikte se�im �l��tlerinin d�zenlenmesi, kaynak paylasiminin planlanmasi, kayip ve hasarli olanlarin yerine konulmasini da kapsar.

6. Koleksiyon Gelistirme Politikasi (KGP) K�t�phanenin kaynak se�imine rehberlik eden ilkelerin, yazili bir planlama metni olarak resmi bi�imde a�iklanmasi. Koleksiyonun olusturulmasi ve devamliligi i�in bir master plan. KGP gelisimi: 1950-1960: Sans�re karsi savunma ve d�s�nce �zg�rl�g�n� destekleme 1960-1970: B�t�n topluma hizmet anlayisiyla toplumsal yapilanmaya uygun koleksiyon gelistirme 1970 ler: B�t�e kesintileri sonucu rasyonallesme 1980 ler: CDROM ve �oklu ortam veri tabanlari 1990- : Uzaktan erisimli, �evrim i�i tam metin bilgi kaynaklari.

7. Neden Yazili Bir Politika? K�t�phane �alisanlarini ve y�neticilerini k�t�phanenin ama�lari konusunda d�s�nmeye ve hareket etmeye zorlar. I� ve dis iletisimi saglayan, bireysel sapmalari �nleyen bir se�im kilavuzudur. B�t�e planlamasina ve �denek kullanimina yardimci olur. Koleksiyonun g��l� ve zayif y�nlerini tanimlar ve bir degerlendirme araci olarak kullanilabilir. Baski gruplarina karsi korur. �alisanlarin zamaninin ve emeginin tutarli ve verimli kullanilmasini saglar. Kaynaga erisim ve/veya sahiplik konusunda karar verici bir ara�tir. Koleksiyonu koruma ve ayiklamada kilavuzluk yapar. Isbirligi ve konsorsiyum planlari i�in de bir ara�tir. Iyi tasarlanmis, planlanmis ve net olarak yazilmis bir politika, erisilebilir ama�lar ve hedeflerle, k�t�phanenin felsefesine uygun bi�imde koleksiyonun s�rd�r�lmesi ve gelistirilmesine hizmet eder.

8. Ya da Neden Yazili Bir Politika DEGIL? Zaman alici ve esnek degil. Zaman zaman yeniden d�zenleme gerektirir. Bu kadar zaman, emek ve para harcamaya deger mi? �zellikle �niversite k�t�phaneleri bir planlama ara�lari olarak yazili bir KGP hazirlamakta ve uymakta istekli degil. Genellikle diger k�t�phanelerin KGP�lari kopyalanarak olusturuluyor, bu durumda kendi ama� ve hedeflerine uygun olmuyor. Kisaca farkliliklar koleksiyon gelistirme politikasina yansitilmiyor.

9. �niversite K�t�phanelerimizde KGP Arastirma evreni: T�rkiye�deki T�rk �niversitelerinin k�t�phaneleri/BBMleri 2006 yilindan �nce kurulmus 53 devlet, 25 vakif (toplam 78) web sitesi KGP a�isindan incelendi

10. �niversite K�t�phanelerimizde KGP KGP kapsami Satin alma politikasi Bagis politikasi Degisim politikasi Koleksiyon gelistirme politikalari i�in tanimlamalar Koleksiyon gelistirme politikasi (7 �niv) Koleksiyon gelistirme ilkeleri (2 �niv) Koleksiyon gelistirme ve bagis politikasi (1 �niv) Koleksiyon gelistirme ve se�im ilkeleri (1 �niv) Koleksiyon derleme politikasi (1 �niv) Yayin saglama hizmeti politikalari (1 �niv) Yayin se�im ilkeleri (1 �niv)

12. �niversite K�t�phanelerimizde KGP �evrim i�i yayin istek formu �evrimi�i katalog sistemi ile yayin istegi * (�alismayan baglantilar)

13. �niversite K�t�phanelerimizde KGP

14. Sonu� olarak: KGP konusunda genelde kavram karmasasi var ve terimlerde birlik yok. �niversite k�t�phanelerinin ��te birinde yazili politikalara dayandirilan koleksiyon gelistirme ilkeleri mevcut. Devlet �niversitelerinin k�t�phaneleri yazili bir KGP konusunda vakif �niversitelerinin k�t�phanelerine g�re daha aktif durumdadir.

15. Mugla �niversitesi Koleksiyon Gelistirme Politikasi Ama�: �niversitede yapilan egitim-�gretimi desteklemek, arastirmalara katkida bulunmak ve kullanicilarin k�lt�rel gereksinimlerini karsilamak amaci ile her t�rl� bilgi kaynagini saglayarak kullanima sunmak amaci ile bilgi kaynaklarini se�mek, satin almak, diger �niversiteler ve kurumlarla yayin degisimi yapmak, bireysel veya kurumsal bagislari kabul etmek i�in uyulmasi gereken genel ilkeleri saptamak. Y�ntem Konu ile ilgili literat�r tarandi ve okundu. �niversite k�t�phanelerinin web sitelerindeki KGP ile ilgili sayfalari incelendi. K�t�phanenin ama�lari, hedefleri, kullanici beklentileri, koleksiyonun nicel ve nitel yapisi dikkate alinarak �saglama islemleri� yerine koleksiyon y�netimi esasina dayali bir anlayis benimsendi. Satin alma, bagis ve degisime y�nelik genel ilkeleri belirlendi. Resmiyet kazanmasi i�in taslak metin �niversitenin Hukuk M�savirligine iletildi.

16. Mugla �niversitesi Koleksiyon Gelistirme Politikasi Ilkeleri - I A-Saglanacak her t�rl� bilgi kaynagi, asagidaki genel ilkelere g�re se�ilir: �niversitede verilen b�t�n egitim-�gretim alanlari ve yapilan arastirmalari destekleyici d�zeyde ve nitelikte; bilim dallari/konulari a�isindan uygun olmalidir. Se�imde, koleksiyonun b�t�n� ve egitim-�gretimdeki �gretim elemani/�grenci orani arasindaki denge korunarak, yetkin ve/veya g�ncel bilgiyi i�ermesine dikkat edilmelidir. Koleksiyon, kullanicilarin bilgi gereksinimlerini karsilayacak sekilde konu, dil ve t�r a�isindan yeterli �esitlilikte olmalidir. Kullanicilarin k�lt�rel gelisimlerini ve ders disi zamanlarini da degerlendirmelerini saglayacak, d�zeylerine uygun edebi ve k�lt�rel eserler bulundurulmalidir. �gretim elemanlarinin egitim��gretim ve arastirma i�in �nerdikleri kaynaklarin, koleksiyon b�t�nl�g� ve gereksinimler dogrultusunda satin alinmasina �ncelik verilir. Satin alinan/kiralanan ve/veya a�ik erisimli elektronik kaynaklarin se�iminde de ayni esaslar dikkate alinir.

17. Mugla �niversitesi Koleksiyon Gelistirme Politikasi Ilkeleri - II B-Degisim ve bagis olarak saglanacak bilgi kaynaklari ile ilgili esaslar: Kisim A�daki ilkelere ek olarak; Diger �niversiteler ve/veya kurumlar ile �niversitemiz arasinda Yazarlarin/emegi ge�enlerin yayinlari (kitap, dergi, cd, dvd vb.) Bireylerin, sahip olduklari bilgi kaynaklari (kitap, dergi, cd, dvd vb.) K�t�phaneye bagis olarak kabul veya reddedilebilir. Degisim/bagis yapilmak istenen kaynaklarin bir listesinin, Daire Baskanligimiza iletilerek �n g�r�s istenmesi tercih edilir. Bu liste �zerinden �Koleksiyon Gelistirme Politikasi Ilkeleri�ne uyanlarin kabul� hususunda uzman k�t�phanecinin g�r�s� ve/veya Daire Baskaninin onayi ile alinacak kaynaklar se�ilerek ilgili bireylere/kurumlara bildirilir. Bagislanan kaynaklarin i� kapagina, bagis yapan kisi/kurum adi ������ tarafindan bagislanmistir� damgasi basilarak belirtilir, ayrica bagislayanlara basili ya da elektronik olarak bir tesekk�r yazisi/mesaji g�nderilir.

18. Mugla �niversitesi Koleksiyon Gelistirme Politikasi Ilkeleri - III C- Koleksiyona alinmayacak nitelikteki bilgi kaynaklarina iliskin ilkeler: Y�r�rl�kteki TC yasalarina aykiri olanlar, Konu ve dil a�isindan �niversite�nin yapisina uymayanlar, El yazmasi ve nadir basma eser niteligi olanlar disinda, g�ncelligini yitirmis olanlar, Kopya ile �ogaltilmis (fotokopi vb.) ve/veya telif hakki sorunu yaratacak olanlar, Kitap b�l�m� ve dergilere ait makalelerin ayri baskilari, Gazeteler, Devamliligi olmayan ve basimi durmus s�reli yayinlar, Cilt b�t�nl�g� saglanamayan dergi, ansiklopedi vb. �ok ciltli eserler, Fiziksel durumu uygun olmayan ve yipranmis olanlar, K�t�phane koleksiyonunda mevcut olanlar (�ok kullanilan yayinlar alinabilir).

19. Mugla �niversitesi Koleksiyon Gelistirme Politikasi Ilkeleri - IV C- Koleksiyona alinmayacak nitelikteki bilgi kaynaklarina iliskin ilkeler: Degisimle ve/veya bagis olarak alinmis, ancak yukarida sayilan nedenlerle koleksiyona d�hil edilmesi uygun g�r�lmeyen kaynaklar, gereksinim duyan baska k�t�phanelere bagislanabilir. Bagislanacak kaynaklar, g�nderilecek k�t�phanelerin t�rleri dikkate alinarak ama� ve gereksinimlerine g�re se�ilir. Bagis i�in �ncelik sirasi, yeni kurulan �niversite k�t�phaneleri, Mugla ilinde bilgi kaynagina gereksinim duyan kurum ve okul k�t�phaneleri ile gelismekte olan b�lgelerdeki okul k�t�phaneleri seklindedir. Koleksiyon Gelistirme Politikasi Ilkelerine g�re, K�t�phanemize bilgi kaynagi bagislamak isteyen bireyler ile kurumlari/okullari i�in kaynak talebinde bulunan yetkililer, K�t�phane ve Dok�mantasyon Daire Baskanligi�na sahsen, posta veya e-posta ile asagida verilen adreslere basvurabilirler.

20. Degerlendirme ve �neriler Koleksiyon gelistirme konusunda kavram karmasasina son verilmeli; terimlerde birlige gidilmesi, ortak dille konusmak ve isbirligi saglamak a�isindan yararli olacaktir. Saglikli, dengeli ve s�rekli bir koleksiyon gelistirme i�in yazili bir KGP bulunmasi gereklidir. KGP saglam, a�iklayici temellere dayandirilarak kullanicilarin kolay anlayacagi sekilde hazirlanmalidir. Belirlenen KGP dogrultusunda, �zellikle yayinci/yazar ve kullanicilardan alinacak bagislar i�in ilkeler a�iklanmali ve bagis�ilarin �nceden bilgilenmesi saglanmalidir.