1. Klasyfikacja głosek języka polskiego.

1. 1. Klasyfikacja głosek języka polskiego. 2. Układ narządów artykulacyjnych przy wymowie wybranych głosek.

2. GŁOSKI JĘZYKA POLSKIEGO Głoski języka polskiego możemy podzielić na dwiepodstawowe grupy: • Samogłoski –a, o, e, u, i, y; • Spółgłoski – b, c, d, f, g, h, k, l, m, n, p, r, s, t, w, z, ź, ż; oraz ich miękkie odpowiedniki. Jest jeszcze grupa głosek, które znajdują się w pasieprzejściowymmiędzy samogłoskami a spółgłoskami. Są to ł i jzwane półsamogłoskami, półspółgłoskami lub samogłoskami niesylabicznymi. Samogłoski zasadniczo składają się z tonów, wymawiane są przy stosunkowo dużym rozwarciu ust- noszą nazwę głosek otwartych, są dźwięczne i zwykle pełnią funkcję zgłoskotwórczą, czyli są koniecznym składnikiem sylaby.

3. Spółgłoski zaś są szmerami lub połączeniami tonów ze szmerami; przy ich wymawianiu stopień zbliżenia narządów mowy w jamie ustnej jest znaczny; ponadto spółgłoski mogą być dźwięczne lub bezdźwięczne oraz nie mogą pełnić funkcji zgłoskotwórczych i nie są konieczne w budowie sylaby. Przy artykulacji samogłosek zasadnicze znaczenie mają ruchy języka: poziome – wyróżniamy wtedy samogłoski przednie, środkowe i tylne oraz Pionowe– wyróżniamy wtedy samogłoski wysokie, średnie i niskie.

4. Trójkąt samogłoskowy opracowany przez Tytusa Benni.

5. Spółgłoskijęzyka polskiego dzielimy wg następujących kryteriów: • stopień zbliżenia narządów mowy • półotwarte–przy jednoczesnym rozwarciu narządów mowy w trakcie artykulacji tworzą się zwarcia (m, mi, n, ni, r, ł, l, li); • szczelinowe–wtrakcie artykulacji narządy mowy zbliżają się do siebie tworząc szczelinę dla przepływającego powietrza (f, w, s, z, sz, ż, h i ich miękkie odpowiedniki); • zwarto-szczelinowe– w czasie artykulacji głoski tworzy się zwarcie , które stopniowo przechodzi w szczelinę ( c, dz, cz, dż i ich miękkie odpowiedniki); • zwarte– pełne zwarcie w jamie ustnej kończy się krótkim wybuchem (p, b, t, d, k, g i ich miękkie odpowiedniki);

6. miejsce artykulacji • wargowe: dwuwargowe (p, b, m i ich miękkie odpowiedniki), wargowo-zębowe (f, w i ich miękkie odpowiedniki); • przedniojęzykowe: przedniojęzykowe-zębowe (t, d, c, dz, s, z, n i ich miękkie odpowiedniki), przedniojęzykowo-dziąsłowe (sz, ż, cz, dż, r, l i ich miękkie odpowiedniki); • środkowojęzykowe(ś, ź, ć, dź, ń, ki, gi, hi); • tylnojęzykowe (k, g, h); • udział wiązadeł głosowych • dźwięczne (b, m, w, d, dz, z, n, ż, r, ł, dż, g i ich miękkie odpowiedniki), • bezdźwięczne (p, f, t, c, s, sz, cz, h i ich miękkie odpowiedniki);

7. droga przepływu powietrza • ustne – przy wymawianiu podniebienie miękkie wraz z języczkiem przylega do tylnej ściany jamy gardłowej a powietrze wydostaje się wyłącznie przez jamę ustną, • nosowe-przy wymawianiu języczek jest opuszczony i część powietrza swobodnie przepływa przez jamę nosową;

8. Tak wygląda buzia przy wymowie głosek „s”, „z”, „c”, „dz”:szeroki uśmiech, zęby przybliżone, język za dolnymi zębami.

9. Tak wygląda buzia przy wymowie głosek „ś”, „ź”, „ć”, „dź”:wargi lekko wysunięte do przodu, zęby przybliżone, środek języka uniesiony.

10. Tak wygląda buzia przy wymowie głoski „l”:wargi rozwarte a język unosi się do wałeczków dziąsłowych.

11. Tak wygląda buzia przy wymowie głosek„sz”, „ż”, „cz”, „dż”:usta do przodu, zęby przybliżone , język zbliżony do wałeczków dziąsłowych.

12. Tak wyglądają narządy artykulacyjne przy wymowie głosek „k” i „g”. Wargi rozchylone, lekko wysunięte do przodu a tył języka unosi się do góry. Tak wygląda buzia przy wymowie głosek „f” i„w”. Wargi rozchylone, dolna zbliża się do górnych zębów a język swobodnie leży w jamie ustnej.

13. Tak wygląda buzia przy wymowie samogłoski „A” Dziecko układa wargi w koło, rozwarcie jest szerokie a język leży swobodnie na dnie jamy ustnej. Tak wygląda buzia przy wymowie samogłoski „O” Dziecko układa wargi w koło i wysuwa lekko do przodu. Masa języka nieznacznie przesuwa się do tyłu i unosi ku górze.

14. Tak wygląda buzia przy wymowie samogłoski „E” Dziecko układa wargi w koło a kąciki ust rozciąga na boki. Masa języka nieznacznie przesuwa się do przodu i unosi ku górze. Tak wygląda buzia przy wymowie samogłoski „U”. Dziecko układa wargi w koło i mocno wysuwa je do przodu – robi tzw. „dziobek”. Masa języka przesuwa się do tyłu i unosi ku górze.

15. Tak wygląda buzia przy wymowie samogłoski „Y” Dziecko rozciąga wargi na boki, są one spłaszczone a masa języka przesuwa się do przodu i unosi ku górze. Tak wygląda buzia przy wymowie samogłoski „I” Dziecko rozciąga wargi na boki, są one spłaszczone a masa języka przesuwa się do przodu i znacznie unosi ku górze.

16. Gorąco polecam ćwiczenia usprawniające „Minki Martynki” autorstwa Pani Małgorzaty Żywickiej. Wystarczy wpisać hasło „Minki Martynki” w google. Dziękuję !!!  logopeda przedszkolny mgr Monika Marszałek