Cudze chwalić, ale znać swoje.

1. Cudze chwalić, ale znać swoje. Jak do nas trafić?

2. Położenie Klucz • OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA TERENU • Klucze, leżą w Małopolsce Zachodniej, w powiecie olkuskim. Są centralną wioską gminy, opowierzchni 119 km2,  którą tworzy 15 sołectw, a zamieszkuje ją około 15 tysięcy ludzi. Nie bez znaczenia jest fakt, że Klucze leżą na terenie Jury Krakowsko – Częstochowskiej. To tędy przebiega Szlak Orlich Gniazd, który tworzą średniowieczne zamki i ruiny jurajskich warowni, atypowy krajobraz Jury usiany jest wapiennymi skałami, tzw. ostańcami. Nic zatem dziwnego, że na Jurę przybywają pasjonaci wspinaczki skałkowej i grotołazi, turyści piesi, rowerowi, a ostatnio coraz częściej miłośnicy jazdy konnej i paralotniarze. Można pokusić się o stwierdzenie, że Klucze, podobnie jak wiele gmin leżących na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej, mają swoje uprzywilejowane miejsce, bowiem sama natura – ukształtowanie krajobrazu i malownicze plenery – stwarzają obiecujące warunki do rozwoju turystyki na tym terenie. I być może dla kogoś, kto w najbardziej uczęszczanych, znanych terenach Małopolski zobaczył to, co było już do zobaczenia, Jura jest szansą na odkrycie czegoś nowego. Wszystkie te walory krajobrazowe, a także ślady historii – leżące na Szlaku Orlich Gniazd ruiny czy lepiej zachowane zamki – sprawiają, że i dla młodszych turystów wycieczka na Jurę staje się nie tylko okazją do udanego wypoczynku, ale także terenową lekcją historii, geografii czy przyrody.

3. Mapa i objaśnienia nazw miejscowych

4. Nazwa Klucze •     Seweryn Boner, starosta rabsztyński, w swym opisie ziemi olkuskiej wspomina, że nazwa Klucze pochodzi od klucznika, niejakiego Janusza. Dostał on grunty, na których  obecnie znajduje się osada, od dworzanina rabsztyńskiego Parczewskiego. Inna wersja wywodzi nazwę od wód głębinowych, zwanych dawniej „klecze” lub od klucza okolicznych folwarków. Natomiast językoznawca K. Rymunt opowiada się za tezą, że nazwa ma związek z wilgotnym miejscem. Podaje on, że w językach: serbsko chorwackim (kliuc), oraz rosyjskim i bułgarskim (kluc) to słowo oznacza źródło. W dokumentach można spotkać się z różnymi nazwami naszej miejscowości: • Clucze – w 1394 r. oraz w latach 1470 - 80 • Cluczow – w 1367 r. oraz w 1402 r. • Klucze – od 1581 r. do dnia dzisiejszego.

5. Objaśnienie nazw własnych występujących na terenie Klucz Dzielnice: Bukowica – nazwa pochodzi od nazwy buk – gatunek drzewa z omszonymi liśćmi. Buk występował w dużych ilościach na terenie Bukowicy.  Chrąstówki – dzielnica, która prawdopodobnie nosi nazwę Chrustówki – od chrustu; prasowo pochodzące z chwost czyli badyl. Chrąstówki oznaczają miejsce, z którego noszono chrust do wsi.  Dołki– nazwa pochodzi od wyrazu dół; coś na dole; dzielnica miasta lub wsi leżąca w dolinie. Klucze – Osada – tak nazywano potocznie miejsce zamieszkania ludzi, osiedlających się przy Fabryce Papieru w Kluczach. Samo słowo osada powstało z pradawnych osiąść (osiadać, osiadły) znaczyło określony obszar, na którym osiedla się pewna grupa ludzi.  Łęszcze – nazwa pochodzi od słowa łeg – dawna nizina, podmokły teren, moczary.  Osiedle XXX-lecia – nazwa osiedla wiąże się ściśle z czasem jego budowy – w 30 rocznicę powstania PRL-u. Pożogi– lub Pozogi prawdopodobnie miejsce po spaleniu, po pożarze.  Szczypy – nazwa pochodząca od słowa szczypta i szczypka – garstka, coś niedużego, zaledwie „szczypta czegoś”. 

6. Objaśnienie nazw własnych występujących na terenie Klucz Góry: Czubatka – (lub Jałowiec) nazwa góry pochodzi od słowa czub, czubaty czyli wystający; góra wystająca ponad wieś. Dupnica – dawniej chyba Dubnica – z niem. ‘dupel’ – podwójny , z łac. ‘dupla’ – podwójne. Góra przedstawia dwa wzgórza zrośnięte ze sobą. Jałowiec – wyraz oznacza jałową ziemię, ziemie nie rodzacą; góra na jałowej ziemi. Kamyk – nazwa pochodzi od słowa kamień. Już w X wieku funkcjonowało zdrobnienie „kamyk” oznaczające rodzaj gruntu, podłoża. Dzisiejszy „Kamyk” to wzniesienie wapienne. Marglok– nazwa góry pochodzi od słowa margiel – tj. nazwa skały, z której jest zbudowana. Mieszkańcy potocznie nazywają ją Marglom. Źródła: Aleksander Brückner  – „Słownik etymologiczny języka polskiego”.

10. Warto odwiedzić Klucze • Liczne atrakcje czekają rowerzystów. Przygotowano dla nich: • Trasę Klucze – Jaroszowiec – Zalesie – Golczowice – Kwaśniów Dolny – Ryczówek –Rodaki – Chechło – Pustynia Błędowska – Klucze, • Jurajski Szlak Rowerowy Orlich Gniazd – 188 km – oznaczony czerwoną sylwetką rowerzysty na tle białego kwadratu, • Zielony Szlak Rowerowy – 25 km – oznaczony zieloną sylwetką rowerzysty na tle białego kwadratu. • Jeśli ktoś woli jazdę konną to gmina zaprasza do przebycia liczącego 250 kilometrów tras Jurajskiego Szlaku Konnego. W czasie 6 dni odbywa się podróż z Nielepie pod Krakowem do Częstochowy.

12. Amatorzy sportów ekstremalnych mają możliwość poszybowania paralotnią z Czubatki lub odbycia przejażdżki quadami po pustyni.

13. Panoramę okolicy warto podziwiać z tutejszych wzgórz:- Jałowce tzw. Czubatka- 382m - Dupnica – 421m npm - Maśnica – 408m npm- Kamyk – 418m npm- Winnica – 419m npm- Marglok – 408m npm- Dziewcząt – 408m npm- Dąbrówka – 355m npm- Nad Kopalnią - Księża Góra – 462m npm- Świniuszka – 488m npmNiektóre z nich, zwieńczone wapiennymi skałami, stwarzają możliwość wspinaczki.

14. A jeśli ktoś woli schodzić w głąb zapraszamy do jaskiń: - Mąciwody - Rudnicka - Lodowa - Pod Porzeczką - Błotna ptaków - Na Kamyku - Jaroszowiecka - Nad Kopalnią - Na Świniuszce - Cieszyć.

15. ATRAKCJE TURYSTYCZNE Pustynia Błędowska zawdzięcza swe powstanie naturze i człowiekowi (niestety również człowiek sprawił, że jest ona obecnie w znaczącej części zalesionym terenem). Ale jest jeszcze trzeci sprawca, który przyczynił się stworzenia na tym terenie krainy piasków, mianowicie sam diabeł. Legenda mówi, że przed wiekami, choć musiało być to nie tak dawno, gdyż na kluczewskim wzgórzu stał już kościół, który w historii tej odegrał niebagatelną rolę, nad wsią przelatywał diabeł. Na plecach taszczył z nad morza ogromny worek piachu, którym chciał zasypać kopalnie olkuskie. Kiedy zmęczony długą drogą diabeł zahaczył o wieżę kościoła, worek się przedarł, a z wysypanego piasku powstała pustynia...

16. Tyle podaje legenda. A jak wyjaśniają jej powstanie naukowcy? Otóż naturalny początek Pustyni Błędowskiej dało nagromadzenie sporej ilości piasku i żwiru w okresie zlodowaceń, jakie wystąpiły 2 – 3 mln lat temu. Jednak po ociepleniu klimatu, 10 tysięcy lat temu, obszar pustyni pokrył się lasem. Zaś w XIII wieku działalność gospodarcza człowieka, związana z rozwojem górnictwa srebra i hutnictwa w rejonie Olkusza, spowodowała wycinanie na dużą skalę drzew leśnych, które wykorzystano na obudowę szybów i sztolni. Wówczas odsłoniły się polodowcowe piaski i doszło uruchomienia zjawisk i procesów, jakie dziś występują na „prawdziwych” pustyniach. I znów w latach 60-tych, tym razem XX wieku, do przeobrażenia pustyni przyczynia się człowiek, ponownie ją zalesiając, głównie wierzbą kaspijską. Nic dziwnego, że dzisiejsi turyści, którzy przyjeżdżają do Klucz obejrzeć ten niegdysiejszy fenomen naszego krajobrazu, doznają rozczarowania. Obszary czystego, nie zarośniętego piasku w większości zniknęły, jedynie północna część, tak zwana „mała pustynia” została częściowo wykarczowana

17. Piaski Pustyni Błędowskiej