Zgaśnie światło ? Perspektywy energetyki w Europie Wschodniej i Azji Środkowej

1. Zgaśnie światło? Perspektywy energetyki w Europie Wschodniej i Azji Środkowej Departament Zrównoważonego Rozwoju Region Europy i Azji Centralnej (ECA) Bank Światowy

2. Najważniejsze wnioski • Kraje regionu Europy Wschodniej i Azji Centralnej mogą stanąć przed widmem kryzysu energetycznego w ciągu najbliższych pięciu do sześciu lat • Kryzys finansowy dostarczył pola manewru oraz otworzył pewne możliwościzłagodzenia skutków przewidywanego kryzysu • Działania łagodzące są konieczne zarówno po stronie zapotrzebowania, jak i podaży. Konieczna będzie realizacja znacznych inwestycji (3% zakumulowanego PKB w okresie 2010-2030), a sektor publiczny sam nie udźwignie takiego poziomu potrzebnych inwestycji • Kraje muszą podjąć działania już dziś, aby stworzyć atrakcyjny klimat dla inwestowania w sektorze

3. Przejście regionu w kierunku obecnego kryzysu gospodarczego Zmiany w poziomie produkcji, w ujęciu realnym (Indeks: 1990 = 100) Europa Centralna i Południowo-wschodnia (CSE) Region CSE/CIS CIS Średnioroczny wzrost PKB (%) -5.5 +1.1 +6.0 -5.6

4. Region CIS/CSE hojnie zaopatrzony w zasoby energetyczne i nadmiernie rozbudowaną infrastrukturę, jest kluczowym eksporterem energii pierwotnej Produkcja zmniejszyła się o 30% w 2000 r., ale odzyskała odpowiedni poziom do roku 2008 Mln tonekwiwalentu olejowego (Mtoe) Nuklearna Ropa Gaz Węgiel Hydro Zużycie wyniosło 80% poziomu z 1990 roku

5. Do roku 2008 dostawy energii stały się czynnikiem ograniczającym wzrost Udział firm uznających dostawy energii elektrycznej za problem w ich działalności gospodarczej (%) Wzrost: 2005-2008 (%) +30 +49 +22 +30 +30 • Źródło: World Bank and 2005 and 2008

6. Kryzys gospodarczy złagodził częściowo te obawy, ale ale odroczenie jest tymczasowe • Średnioroczny PKB, Zużycie energii elektryczneji stopa wzrosty zużycia paliw pierwotnych w regionie CIS/CSE, 2005–30 (%) 4.4 % 3.1 % 1.9 % • Źródło: obliczenia własne Banku Światowego

7. Skąd dotrą te dodatkowe dostawy?

8. Federacja Rosyjska odgrywa kluczową rolę w zaspakajaniu zapotrzebowania na gaz ziemnyw UE i jej znaczenie nie ulegnie zmianie Import gazu przez UE w 2008 r. (mld m3) Gaz tłoczony rurociągami z Rosji • Miejsce Rosji w sektorze gazowym UE: • 40% zapotrzebowania importowego • 25% zapotrzebowania ogółem Gas piped from Russia LNG Gaz tłoczony rurociągami z Norwegii Gaz tłoczony rurociągami z Algierii i Libii

9. Rosja posiada znaczny potencjał rozwoju wydobycia, ale inwestycje są ciągle poniżej wymaganego poziomu Inwestycje wymagane, a inwestycje zrealizowane w zakresie poszukiwania i przygotowania złóż (mld USD rocznie) Optymistyczny Scenariusze faktyczne i przewidywane dot. wydobycia gazu ziemnego (mld m3) Podstawowy Pesymistyczny Inwestycje konieczne Inwestycje średnio 2001-2008 Inwestycje 2008 • Źródło: obliczenia własne banku Światowego i sprawozdania finansowe Gazpromu • Źródło: obliczenia własne Banku Światowego

10. Bez znaczących inwestycji lub działań ograniczających wzrost zapotrzebowania… Faktyczny i przewidywany poziom eksportu gazu z regionu CIS/CSEw okresie 2005-2030(mld m3) • Źródło: obliczenia własne Banku Światowego. Region mógłby stać się importerem netto gazu i ropy

11. A perspektywy dostaw energii elektrycznej wzbudzają jeszcze większe obawy Przewidywane podniesienie mocy wytwórczych, odtworzenia i zamknięcia W regionie CIS/CSE w okresie 2005-20 (GW) • Źródło: obliczenia własne Banku Światowego

12. Region stanie przed koniecznością podjęcia znacznych inwestycji w okresie najbliższych dwóch dekad Przewidywania dot. koniecznych inwestycji w energetyce w regionie CIS/CSEdo roku 2030(mld USD) • Źródło: obliczenia własne Banku Światowego 3% Szacunki dot. koniecznych inwestycji w energetyce to skumulowanego PKB Chociaż sektor publicznybędzie musiał sfinansować część tych inwestycji, nie będzie w stanie zrobić tego sam, konieczny będzie udział finansowy i w zakresie know-how ze strony sektora prywatnego i przedsiębiorstw energetycznych

13. Zapewnienie finansowej i komercyjnej rentowności sektora jest jednym z najważniejszych wyzwań Średnie ważone taryfy na energie elektryczną dla gospodarstw domowych w 2008 Roku w centach US$ / KWh • Źródło: Baza danych taryfowych ERRA

14. …a kraje muszą zapewnić, że działać będą w sposób przyjazny dla środowiska Emisje CO2w regionie CIS/CSEw 2005 r. • Wysoki poziom emisji CO2odzwierciedla: • Oparcie się regionu na własnym węglu • Niską sprawność energetyczną • Przestarzałą infrastrukturę • Źródło: World Bank World Development Indicators

15. Należy podjąć skoncentrowane wysiłki celem zapewnienia spełniania docelowych poziomów emisji przez region Faktyczne i przewidywane emisje CO2 w regionie CIS/CSE (mln t CO2) Emisje CO2w roku 1990 Cel UE: 80% z poziomu1990 roku do roku 2020 • Źródło: obliczenia własne Banku Światowego.

16. Energia – następne kroki dla Polski Obawy w zakresie dostaw energii pierwotnej Efektywność energetyczna Opcje w zakresie dywersyfikacji dostaw Poprawa perspektyw handlu Potrzeby inwestycyjne Nowe inwestycje, likwidacja lub modernizacja istniejącego majątku Skutki dla środowiska Zakłady o wysokiej sprawności, Niskowęglowe paliwa Wpływ na koszty

17. Strategia energetyczna Polski (listopad 2009) • Wdrożenie strategii energetycznej do 2030 r. • Uproszczenie prawa zgodnie ze strategią • Usprawnienie wymiany handlowej dla: • Zapewnienia niskokosztowego importu • Ułatwienia rentownego eksportu • Opracowanie nowych technologii (inteligentne sieci dystrybucyjne) • Zwiększenie wykorzystania kogeneracji

18. Sprawy dot. zmian klimatu • Ograniczenie emisji CO2głównie poprzez: • Poprawę poprawa efektywności energetycznej • Energetykę nuklearną • Energetykę odnawialną • Carbon Capture and Storage (CCS) • Wpływ energy-mix na wzrost, zatrudnienie i handel • Rola rządu w zakresie R&D i standardyzacji

19. Efektywność energetyczna – podaż • Promocja nowych technologii • Odtworzenie i zamykanie starszych instalacji • Motywowanie kogeneracji i energetyki odnawialnej • Ograniczenie strat sieciowych przez zastosowanie inteligentnych sieci

20. Efektywność energetyczna – popyt Zachęty do przeniesienia zapotrzebowania szczytowego Pozytywne przykłady w sektorze publicznym Całościowe podejście do wspierania inwestycji EE Wiodąca Agencja Efektywności Energetycznej Obowiązkowe certyfikaty EE dla budynków Wsparcie R&D dla nowych technologii

21. Dalsze działania • Wdrożenie nowych technologii • IGCC (IntegratedGasificationCombinedCycle)zCarbon Capture and Storage (CCS) • Pozyskanie i wykorzystanie metanu ze złóż węgla • Pojazdy elektryczne • Podziemne zgazowanie węgla • Wzmocnienie rynków energii • Dokończenie reform rozpoczętych w latach 90-tych • Dopasowanie podaży i popytu • Energetyka odnawialna • Urbanizacja – odpowiednie planowanie urbanistyczne

22. Pytania do dyskusji Jak oddzielić emisje CO2 od wzrostu PKB? Jaka jest przyszłość węgla jeżeli CCS się nie uda? Czy energetyka nuklearna zostanie zaakceptowana? Długoterminowe koszty energii nuklearnej? Jeżeli efektywność energetyczna jest opłacalna, dlaczego nie jest wdrażana?

23. Dziękuję za uwagę Gary Stuggins GStuggins@worldbank.org www.worldbank.org/eca/energyreport