Prishtinë, 13 Qershor 2012

Prishtinë, 13 Qershor 2012 ETF, InstitutiPedagogjikiKosovësdhe GIZ

HISTORIKU PROCESI TORINO ështënjëprocespjesëmarrësqëçonnë Analizatëbazuaranëdëshmit e politikavetë AAP nënjë vend tëcaktuar.. • Filloi në 2010. • Konferenca u organizua në Maj të vitit 2011 • Deklarata Përfundimtare - 250 pjesëmarrës nga të gjitha vendet partnere mirëpritën idenë e forcimit të provave / njohuritë bazë në hartimin vlerësimin e politikave AAP-së.

KATËR PARIMET 01 Pronësia e procesit dhe rezultateve nga palët e vendeve partnere. 02 Pjesëmarrje e gjerë në këtë proces si një bazë për pasqyrime dhe ndërtimin e konsensusit / të mësuarit e politikave. 03 Qasje gjithëpërfshirëse, duke përdorur një koncept të gjerë të AAP për të rinjtë dhe të rriturit si dhe respektimi i një qasje të sistemit, duke përfshirë lidhjet e kërkesave ekonomike dhe sociale. 04 Dëshmi ose njohuritë bazuar në vlerësim.

Arsimi dhe Aftësimi Profesional AAP është: • Kuptuar në kuptim të gjerë, mbulon arsimin dhe trajnimin që synon të pajisë të rinjtë dhe të rriturit me ekspertiza, njohuritë, aftësitë dhe kompetencat të kërkuara nga tregu i punës, për përfshirjen sociale dhe zhvillimin personal. • Ofrohet në nivele të ndryshme (duke përfshirë të mesëm, post-sekondar dhe terciare)informale ose cilësime joformale, në institucionet, kompani apo vende të tjera, si dhe në faza të ndryshme të jetës së e njerëzve. Përshtatur nga Komunikatën e Komisionit për shtytje të re për AAP

ÇFARË ËSHTË DËSHMIA? DËSHMIA mund të marrë shumë forma si përvojë dhe vlerësim i praktikës, rezultat i analizave shkencore, hulumtimi sasior dhe cilësor,hulumtim bazë dhe të aplikuar si dhe zhvillimin e statistikave dhe indikatorëve. Edukimi dhe trajnimi janë pjesë e traditave të ndryshme kulturore dhe ...nuk mund të ketë receta të thjeshta në lidhje me atë që e bën politik apo praktikë të mirë. Kjo e bën atë më të rëndësishme të dinë se ... çfarë punon, për kë, nën çfarë rrethanash dhe me çfarë rezultate.. Commission Staff Working Document, ‘Towards more knowledge-based policy and practice in education and training’, SEC(2007)1098, Brussels, 2007

QFARË ËSHTË MËSIMI I RREGULLORES? ‘Rregullorja’ mirret me vizionet për zhvillim dhe mënyrat për të arritur qëllimet. Mësimi është i suksesshëm që do të thotë nxënesit fitojnë njohuri të reja, shakthësi dhe sjellje kur ata janëaktiv në procesin mësimor. Reformat e AAP mund te jenë të qëndrueshme vetëm në rast se palët e interesuara lokale kanë të zhvilluar zgjedhjet e veta rregullore. Reformat nevojtien të jenë të fiksuara në kontekstin lokal- njohuri lokale dhe iniciativa është qelsi kryesor po ashtu dhe pikënisje për ndryshim. Procesi i Torinos ofron njëplatform për mësimin e rregullores – ndarje të përvojave, reflektimin dhe krijimin e vizioneve të reja, njohuri dhe koncensus në rregulloren e AAP. Përshtatur nga ETF libri vjetor i të mësuarit 2008 Politikave në Veprim

MESAZHET KRYESORE nga Procesi i Implementimit 2010 në Kosovë Perfundimet: • Reformat e edukimitgjeneraldhesistemet e AAP janë nëzhvillim, por me njëkoordinim tëvogël strategjikdhe me njëvlersimtevogël tëndikimit tërregullores. • AAP është e prezantuar dobët nëstrukturatqendroredhe nëbuxhetinqeveritar. Implementimit tëprogramitte AAP iështë dhënënjëprioritetiulët. • Rëndësia e AAP për tregun e punës ështëpenguarngakualiteti i AAP. Kjonuk ka njëqasjesistematike për të përkthyeranalizën e tregut te punës në program dhekualifikime. • Iniciativat e duhura për tëpromovuarndërvepriminshkollë-biznesmungojnë, dheplatformat për partneritet social janëende ne fazat e hershme tëzhvillimit. • AAP-jakaliridhefleksibilitet tëlimituar për të përmbushurnevojat e tregutlokal. Kapak dëshmi se atasigurojnëtrajnim të përparuardhe të rëndësishëm. • Atymundtëketëmbivendosjenëvendosjen e standardevetëedukimitndërmjet NQA,CVET, dheautoritetin e ritëprogramitmësimor.

MESAZHET KRYESORE nga Procesi i Implementimit 2010 ne Kosovë SFIDAT: • Për të përmisuarefikasitetin e jashtëm: • Duhet të përmisohetkualitetidhe tështohetlidhja e AAP me sistemin e tregut të punës dhenevojaveindividuale. • Artikulimii nënsistemeve tëarsimit do tëvendosë se si përpjekjet e Kosovës për rregullore do tëndërtojnëkonsekuencë në tëgjithëgrupin e reformave tëarsimit, duke perfshirëedukim më tëlartë. • Prioritet tëlartëkaQendra e KompetencavedheKornizaKombetare e Kualifikimeve (KKK) që janë tëfiksuara nëvizion më tëgjerë tëreformavedhe nënjëshkallë më tëlartë në tëgjithësistemin. • Qeverisjadhemodeliifinancimit tësistemittë AAP: nevoja per tëgjeturiniciativat ‘e duhura’ për përfshirjen e ndërrmarjeve, për tëlidhurdecentralizimin me cilësinëdhe për tëndërtuarmarrëveshje të qëndrueshmeinstitucionale për autonominë e institucioneve të AAP.

KORNIZA ANALITIKE Pyetjet kryesore: VIZIONI I RREGULLORES KUALITETI DHE EFIKASITETI I BRENDSHËM Cili është vizioni për zhvillimin e AAP, dhe a përputhet me objektivat e gjerë të zhvillimit socio-ekonomik? Qfarë reforma të mëtejshme janë të nevojshme për modernizimin e blloqeve të ndryshme të ndërtimit nga sistemi i AAP? AAP NË LIDHJE ME KONKURENCËN EKONOMIKE QEVERISJA DHE FINANCIMI A janë marrveshjet institucionale, kapacitetet dhe buxheti i duhur për të sjellë ndryshimet e dëshiruara në sistemin e AAP? Shkathtësite që ofron sistemi I AAP, a perputhen me shkathësitë e kërkuara nga tregu i punës dhe zhvillimit ekonomik? ? AAP NE LIDHJE ME KËRKESËN DHE PËRFSHIRJEN SOCIALE ? A përputhen institucionet, programet dhe aftësitë e ofruara nga AAP me aspiratat individuale të nxënësve dhe nevojave të grupeve të ndjeshme? ?

Raport Shikimi i Procesit te Torinos Permbledhje + Seksioni A dhe C Permbledhjeekzekutive: A- Vizion per sisteminzhvillueste AAP( 1 faqe); C- Efikasiteti I jashtem: Adresimiikerkesavesociale per AAP dheperfshihetpromotimi social (3-4 faqe) Lida Kita- ETF HaxhereZylfiu – IPK LuljetaShala – IPK Gabriela Platon -ETF IsmetPotera – IPK BinakGerguri – IPK Lida Kita- ETF HaxhereZylfiu – IPK LuljetaShala – IPK Gabriela Platon -ETF IsmetPotera – IPK BinakGerguri – IPK Seksioni B dhe E B- EfikasitetiiJashtem; Adresimindemografik,nevojat e treguttepunesdheekonomise(3-4 faqe);E- Qeverisja duke perfshirefinancat e sistemitfillestar AAP dhekapacitetiinstitucional per ndryshim (3-4 faqe) Seksioni D dhe E D- Kualitetidheefikasitetiimbrendshemfillestar duke perfshireofrimet e AAP( 3-4 faqe) – me mbeshtetjen e GPL-se; E: Qeverisja duke perfshirefinancat e sistemitfillestar AAP dhekapacitetiinstitucional per ndryshim (3-4 faqe) Michael Grahamn-IPK HajrijeDevataku – IPK SelimMehmeti – IPK Lida Kita – ETF HaxhereZylfiu – IPK LuljetaShala - IPK Kapitujt e mbeshtetur Seksioni D dhe E: Permbledhjeekzekutive (LKI)+ Seksioni A dhe D(MGR), Finalizimin e permbledhjesekzekutive (LKI)+ Section A Michael Grahamn-IPK Hajrije Devataku – IPK Selim Mehmeti – IPK Komplikimet e raportit RedaktimiiPergjithshemiRaportit Rishikimi, diskutimi I gjetjevenga TRP – ETF,IPK,GIZ Koleksionimiikomenteveteshtuara ne ngjarjen e qershoritdheintegrimin e draftit final nga- ETF, IPK, GIZ AneksiiDraftit 1: MatriksiQeveritar: ETF, IPK, GIZ; AneksiiDraftit 2:Lista e indikatorevekryesor- ETF, IPK, GIZ RISHIKIMI FINAL- igjitheekipi

CIKLI DORËZIMIT TË AAP Pune ne kompanite e punesimit SEKTORI AftësisëANALIZA E NEVOJAVE PJESA B KËRKESA EKONOMIKEKËRKESA SOCIALE PJESA C KLASIFIKIMI I PROFESIONEVE NDIKIMI/MONITORIMI PJESA D EQF Nxenesit individualGrupet e ndjeshme KOMPETENCAT BAZUAR NESTANDARDE /KUALIFIKIME VLERËSIMI &CERTIFIKIMI KËRKESA FURNIZIMI OFRUESIT E TRAJNIMIT TRAJNIMI I MËSUESVE DHE INSTRUKTORËVE PROGRAMI MESIMOR SITET TRAJNUESE/ PUNET SHKOLLORE DHE PRIVATE TË MËSUARIT të orientuar në veprim. MATERIALI MESIMOR

CIKLI DORËZIMIT TË AAP PJESA A VIZIONI PER ZHVILLIMIN E AAP PJESA E PJESA B-D RREGULLORJA & KORNIZA LEGALE AAP DHE CIKLI DERGUES QEVERISJA& KORNIZA FINANCIALE

TE DHËNAT STATISTIKORE • (Internacionalisht) treguesit që janë në dispozicion, të mbledhura nga qendra e Ekipit te Statistikave ETF . • Thelbësore është se Kosova i ploteson këto me te dhenat e saja kombetare. • Percaktimet e deshiruara e te dhenave ne kornizen analitike, plus udhezimet mbi treguesit sasior ( perkufizimet, burimet). • Ekipi Statistikor ETF do te drejtoj punimet per ekspert statistikor ne gjdo regjion( te ashtuquajtura aktivitete Torinet. • Mbeshtetje te metutjeshme mund te sigurohet– Koordinatori per komunikim nga Kosova ETFMenagjeri I Kosoves →Ekipi statistikor i ETF.

PAKETA MBËSHTETËSE E ETF • Prezantim gjeneral rreth Procesit te Torinos. • Korniza analitike, duke përfshirë definicionet e termeve, pyetjet udhezuese, indikatorët kryesor, burimet e mundshme te provave, matriksi qeveritar dhe lista e indikatoreve te permbledhur nga Ekipi Statistikor ETF. • Udhezimet rreth indikatoreve sasior, duke perfshire definicionet dhe te dhenat. • Raporti shabllon. • Fjalori Cedefop. • Udhëzime ne krijimin dhe aplikimin e te dhenave sasiore.

IMPLEMENTIMI- MEST/KPI/GIZ/ETF Fazat: • Mbledhja e informacioneve statistikore. • Përmbledhje të thellësishme në literaturë. • Analizimi I profesioneve/ shakthësive te nevojitura ne tregun e punes ( te krahasuara ne programin e ofruar nga AAP). • Konsultimet (punimet nacionale JAR dhe tematikat tjera te punimeve nacionale, mesimit te forumeve te rregulloreve regjionale dhe internacionale etj.) perfshirjen e krijuesve te rregullores, partneret social, menagjeret shkollor, mesuesit, autoritetet, punetoret, hulumtuesit, shoqeria civile etj- nga tema. • Raporti i draftit. • Siguri kualitative e përmbledhjes së raporteve te vendeve (prej 15 deri 20 faqe ) nga ETF.

Burimet e te dhenave dhe Informacioneve per zhvillimin e AAP Mbledhja e evidences dhetedhenave per vleresimin e zhvillimitte AAP Shenim:Institucionet e ardhshmejaneatoqekaneofruartedhenadirekte, telidhura me zhvillimin e AAP, respektivisht per indikatoret e tedhenaveteedukimit. Tegjithaketotedhenajanemarrurngaburimetprimarengadrejtoratishkollor. MLSW: Tedhenat ne tregun e punesimit/ fuqisepunetoredhepunesimitbazuar ne informacionet/regjistirmetteofruarangaServisiPublikiPunesimit: Raportetvjetore – PunaPublikedhePunesimi. Kornizastrategjike: Raportindertohet ne bazeteobjektiveve, qellimevedhepritjet e jashtmesiqellimeteparashturara ne strategjitenacionale- KESP, VET. Edukimi per teRritur, Strategjia e Trajnimit, Strategjia e Punesimitetj. MEST Tedhena Administrative: Indikatoretdhetedhenatstatistikore ne edukim. Gjithashtu: Ligji Legjislativ I lidhur me AAP-AAP, Ligji ne Edukimin per te Rritur dhe Trajnimin, Ligji HE, Ligji mbi fuqine Punetore, etj. Vemendjeteveqante do tikushtohetobjektivavetecaktuarte AAP ne KESP 2011-2016. AgjenciaStatistikore e Kosoves (SAK): Statistikat e Edukimit, Studimet e FuqisePunetore, Demografika, Shoqerimidheriproduktimi I studimitteshendetesise, Produkti I BrendeshemBrutongaqasja e shpenzimeve ne Kosove, Studimi I Buxhetitetj. 1.Organizatat supreme nacionale: Banka Boterore, OECD, EU 2.Organizata e UN ( UNDP, UNICEF, UNKT, UNIFEM etj.) 3.Institucionet lokale, organizatat( + OJQ-ja): KPI, KEC. 4.Institucionet dhuruesedheorganizatat: GIZ, USAID, LuxDeV, Ambasadat, ADA, Danida,Norad, ECLO… 5.Kerkime tjerastudiuesengaindividet, academia, InstitucionetKerkurese ne Universitete

Orari dhe Detyrat për Vitin 2012Procesi i Torinos në Kosovë

RAPORTI FINAL • Gjetjet kryesore dhe përmbledhja, analiza dhe proces-ndertimi I konsensusit jane te perfshira ne aneksin e te dhenave statistikore. • Investitoret e Kosoves jane te inkurajuar qe ti zgjedhin sa me shume qe eshte e mundur pyetjet e shtruara ne Kornizen Analitike( pa pershkrim te sistemit te AAP). • ETF do te kujdeset per kualitetin dhe do ti publikoj permpledhjet e raporteve te vendeve te ndryshme, ku perfshihen: statistikat e fundit, maksimum 15-20 faqe- ne gjuhen Angleze, Shqipe dhe Serbe.

RAPORTI FINAL DHE TAKIMET • Hartimi i raporteve nga tremujori i tretë 2012. • Raportet përfundimtare të miratuara nga tremujori i fundit të 2012. • Forum periodik i drejtuesve të politikave të AAP. • Konferenca e ardhshëme ETF Procesi Torino në vitin 2013.

Prishtinë, 13 Qershor 2012