FİZİKSEL TEKSTİL MUAYENELERİ

1. FİZİKSEL TEKSTİL MUAYENELERİ

2. KALİTE KONTROLÜN TANIMI VE ÖNEMİ KONTROL, BİR ÜRÜN VEYA HİZMET ÜRETİMİNDE ÜRETİLEN DEĞERİN MÜŞTERİ İSTEKLERİNİ KARŞILAMASI İÇİN YAPILMASI GEREKLİ DENETİMLERE KALİTE KONTROL DENİR. KALİTENİN SAĞLANMASINDA ÖRGÜTÜN TÜM ÜYELERİNİN SORUMLULUĞU VARDIR. BU DA TOPLAM KALİTE KONTROLÜ GEREKTİRİR.

3. TEKSTİLDE KALİTE KONTROL 3 AŞAMADA OLMALIDIR. • ÜRETİM ÖNCESİ KONTROL • ÜRETİM ESNASINDA KONTROL • ÜRETİM SONRASI KONTROL

4. 1. ÜRETİM ÖNCESİ KONTROL KULLANILACAK HAMMADDENİN (PAMUK, YÜN, ELYAF V.B. GİBİ) ÜRETİLECEK OLAN MAMÜLE UYGUN OLUP OLMADIĞINI, İSTENİLEN STANDARTLARDA OLUP OLMADIĞINI ANLAMAK İÇİN BİR DİZİ TESTLER UYGULANIR. BU TESTLER ÜRETİM ÖNCESİ KONTROL AŞAMALARIDIR.

5. BU YAPILAN KONTROLLER ÜRETİM FAKTÖRLERİNE GÖRE AYRILIR. ÖRNEĞİN: • BİR İPLİK FABRİKASINDA YAPILAN KONTROLLER ELYAFIN KALİTESİ ÜZERİNE YOĞUNLAŞIR. • DOKUMA VEYA ÖRGÜ YÜZEY ÜRETEN İŞLETMELERDE ÜRETİM ÖNCESİ KONTROL, İŞLETMEYE GELEN İPLİK ÜZERİNE YOĞUNLAŞIR. • BİR TERBİYE İŞLETMESİ İSE DOKUMA VEYA ÖRGÜDEN GELEN KUMAŞIN KALİTESİNE ODAKLANIR. • BİR KONFEKSİYON İŞLETMESİDE TERBİYE İŞLETMESİNDEN GELEN KUMAŞI İNCELER. KUMAŞIN RENGİ, TUŞESİ, % KAÇ ÇEKTİĞİ, ENİ VE DESENİN UYGUNLUĞU GİBİ ÖLÇÜLERİ BAZ ALIR.

6. ÜRETİMİN PLANLANAN ŞEKİLDE VE İSTENİLEN KALİTE DEĞERLERİNDE ÜRETİMİNİN KONTROLÜ ÜRETİM ESNASINDA YAPILIR. BU GÖREVİ GENELDE İŞLETMEDE PROSES KONTROL BÖLÜMÜ GERÇEKLEŞTİRİR. İPLİĞİN, KUMAŞIN ÜRETİM AŞAMALARINDA BİREBİR KONTROLÜNÜ YAPARAK BİR SONRAKİ ADIMA İLERLEYİP İLERLEMEYECEĞİNİN DENETİMİNİ GERÇEKLEŞTİRİR. AYNI ZAMANDA PROSES KONTROLCÜLERİN GÖREVİ, ÜRETİMDE BELLİ BİR STANDART OLUŞTURARAK MAKİNA VE İŞÇİLERİN BU STANDARTA GÖRE ÇALIŞMASINI DENETLERLER. 2. ÜRETİM ESNASINDA KONTROL

7. ÖRNEĞİN BİR MÜŞTERİNİN VERDİĞİ 32” SÜPREM, 15002 RENK NUMARALI, BELLİ HASLIK VE ÇEKMEZLİK STANDARTLARINDA OLAN KUMAŞIN, MÜŞTERİNİN İSTEDİĞİ KALİTE YAKALANDIĞI ZAMAN MÜŞTERİ BEĞENİR. TEKRAR AYNI SİPARİŞ GEÇİLDİĞİNDE, İŞLETMEDE AYNI KOŞULLARDA ÜRETİLMESİ GEREKİR. AKSİ TAKTİRDE İKİ SİPARİŞ ARASINDA KALİTE FARKLARI OLACAK VE MÜŞTERİNİN GÜVEN KAYBI YAŞAMASI OLASILIĞI DOĞACAKTIR. BU TİP YANLIŞLARIN ÖNÜNE GEÇMEK, ÜRETİM ESNASINDA SIKI BİR KONTROL İLE MÜMKÜN OLUR.

8. 3. ÜRETİM SONRASI KONTROL ÜRETİMİN İSTEDİĞİMİZ STANDARTLARA UYGUN OLUP OLMADIĞINI ANLAMAK İÇİN ÜRÜNÜ SON KEZ KONTROL EDERİZ. BU GÖREVİ YAPAN BÖLÜM İŞLETMELERDE KALİTE KONTROL BÖLÜMÜDÜR. İPLİĞİMİZ, KUMAŞIMIZ VEYA NİHAİ ÜRÜN OLAN GİYSİ VEYA EV TEKSTİLİMİZ KALİTE KONTROL BÖLÜMÜNDE KONTROL EDİLDİKTEN SONRA MÜŞTERİYE SEVK EDİLİR.

9. TEKSTİL MADDELERİNİN KONTROL AŞAMALARI • LİF HALİNDE KONTROL • İPLİK İÇİN KONTROL • KUMAŞ İÇİN KONTROL

10. LİF HALİNDE KONTROL • LİFİN MUKAVEMETİ • LİFİN İNCELİĞİ • LİFİN PARLAKLIĞI • LİFİN UZUNLUĞU • LİFLERDE UZAMA VE ESNEKLİK • LİFLERDE RUTUBET TAYİNİ • LİFLERDE YABANCI MADDE TAYİNİ • LİFLERDE RENK TAYİNİ

11. İPLİK İÇİN KONTROL • İPLİĞİN MUKAVEMETİ • İPLİĞİN DÜZGÜNSÜZLÜĞÜ (USTER CİHAZI) • İPLİKTEKİ NEPS SAYISI (USTER CİHAZI) • İPLİĞİN NUMARASI • İPLİĞİN NEMİ • İPLİĞİN BÜKÜMÜ • BOYALI İPLİĞİN RENGİ • BOYALI İPLİĞİN HASLIĞI • İPLİĞİN ELASTİKİYETİ • KARIŞIM ORANLARI

12. KUMAŞ İÇİN KONTROL • KUMAŞIN MUKAVEMETİ • KUMAŞIN METRETÜL AĞIRLIĞI • KUMAŞIN ATKI-ÇÖZGÜ SIKLIĞI • KUMAŞIN MENŞEİ • KUMAŞIN YÜZEY DÜZGÜNLÜĞÜ • BOYALI KUMAŞIN HASLIĞI • KUMAŞIN ÇEKME ORANI (BOYUT STABİLİTESİ) • KUMAŞIN NEMİ • KUMAŞTAKİ DELİK VE YIRTIK SAYISI • KUMAŞIN ESNEKLİĞİ • KUMAŞIN BONCUKLAŞMA DEĞERİ

13. DENEY SONUÇLARININ GÜVENİLİR OLMASI KOŞULU • EĞİTİLMİŞ ELEMAN • DENEYLERİN STANDART ATMOSFER KOŞULLARINDA YAPILMASI • KULANILAN ALETLERİN KALİBRE EDİLMESİ • ÖRNEK NUMUNENİN TÜM PARTİYİ TEMSİL EDEBİLMESİ • UYGUN CİHAZ SEÇİMİ • TİTİZ ÇALIŞMA • DENEY CİHAZLARININ TEMİZ VE DÜZENLİ OLMASI • KONDÜSYONLAMA ODALARININ OLMASI

14. DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ • SUBJEKTİF METOD • OBJEKTİF METOD

15. SUBJEKTİF METOD BU YÖNTEMDE ÖLÇÜM SONUÇLARI İNSAN GÖZLEMİNE DAYANIR. İNSAN YORUMUNU KATAR. BUNUN İÇİN KİŞİDEN KİŞİYE DEĞİŞİKLİK GÖSTERİR. HERHANGİ BİR ÖLÇME ARACI KULLANILMAZ. ÖRNEK: KUMAŞIN RENGİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ, KUMAŞIN TUŞESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ GİBİ.

16. OBJEKTİF METOD BU YÖNTEMDE ÖLÇME ARAÇLARI KULLANILARAK BİLİMSEL NETİCELER ELDE EDİLİR. KİŞİSEŞL HATALAR ÇOK AZDIR. ÖRNEK: KUMAŞIN ENİNİ METRE İLE ÖLÇMEK, KUMAŞIN RENGİNİ SPEKTROFOTOMETRE İLE ÖLÇMEK.

17. LİFLERE UYGULANAN TESTLER

18. B- LİFLERDE İNCELİK Elyafın bir diğer özelliği de enine kesitinin büyüklüğü ve biçimidir. Bu büyüklük elyafın inceliği olarak ta belirtilir. Tekstil liflerinin enine kesiti doğrudan doğruya ölçülemez dolaylı olarak verilir. Çünkü çok az lifin enine kesiti yuvarlaktır. İncelik mikron (µm) ile ifade edilir.

19. Pamukta incelik tayini: Pamuk liflerinde en çok aranan özelliklerden biride inceliktir. Genel olarak uzun lifli pamuklar, kısa lifli pamuklardan daha ince olurlar. Pamuğun enine kesiti yuvarlak olmadığından incelik tayini biraz zordur. İki türlü yöntem vardır. 1- Mikroskop veya mikro projeksiyon ile tayin (Tek liflerde incelik) 2- Küme Halindeki liflerde incelik tayini (Mikroner metodu)

20. 1- Mikroskop veya mikroprojeksiyon ile tayin (Tek liflerde incelik) Bu yöntemin esası pamuk liflerini tek tek mikroskop altında veya mikroprojeksiyon aleti ile inceleyerek ortalama değer bulunması esasına dayanır. 2- Küme Halindeki liflerde incelik tayini (Mikroner metodu) Bu metodun esası, sabit bir basınç altında, belli hacimde ve belli ağırlıktaki lif numunesi arasından geçen havanın hızına göre lif inceliğini tespittir. Bu işi yapan aletin adı da mikronerdir.

21. Mikroner Değeri ve Değerlendirmesi • 0 – 3 Çok ince • 3 – 3,9 İnce • 4 – 4,9 Orta • 5 – 5,9 Kalın • 6 - Üstü Çok kalın

22. YÜNDE İNCELİK TAYİNİ Yün liflerinde incelik çok önemlidir. İnce yünler kaliteli ve pahalı yünlerdir. a) Merinos Yünleri: İnce yün tipi de denilen bu yünler, anavatanı Avustralya olan merinos denilen bir cins koyundan elde edilir. Merinos koyunları yalnız yünü için yetiştirilir. Eti lezzetsizdir. En ince lifler bu hayvandan elde edilir. Kıvrımları fazla, keçeleşme özelliği yüksektir. Yumuşak tutumlu (tuşeli), aprelenme ve boyanma yeteneği fazla kumaşların yapımında kullanılır. 16 ile 23 mikron inceliğinde olan merinos yünleri, dünyadaki yün üretiminin % 40’ ını teşkil eder.b) Orta yün tipi: Bu yünler, ince yünler ile uzun yünler arasındadır. Kıvrımları azdır. Çeşitli koyun ırklarından elde edilir. Erkek ve kadın kumaşları ile battaniye yapımında kullanılır. 23 ile 36 mikron arasında incelikleri vardır.

23. c) Uzun yün tipi: Uzunluğu 18-23 cm arasında olan liflerdir. Orta yünlerden daha kalın ve parlaktır. 30 ile 36 mikron derecesinde olup çeşitli İngiliz koyun ırklarından elde edilir. Palto ve pardösülük kumaşlar ile battaniye ve keçe yapımında kullanılır.d) Crossbred ( melez) yünleri: Bu yünler orta yün tipi inceliğindedir, fakat kıvrımları fazladır. Merinoslarda İngiliz yerli koyunlarının melezleşmesinden elde edilen koyunlardan üretilir. Genellikle kamgarn kumaş yapımında kullanılır. 23 ile 30 mikron derecesindedir.e) Halı yünleri: Dünyanın hemen hemen her yerinde yetişen çeşitli ırklara mensup koyunlardan üretilir. Bu tip yünlerde ince, orta ve uzun lifler yanında köpek kıllarına (kemp) da rastlanır. Ucuz yünlü kumaşlar, döşemelik, battaniye ve keçe yapımında kullanılır.Türkiye’ de yerli koyun ırklarından halı tipi yünler elde edilir.

24. YÜNDE İNCELİK ÖLÇÜMÜ ŞU METODLARLA YAPILIR. 1- MİKROSKOP İLE İNCELİK TAYİNİ 2- LANAMETRE İLE İNCELİK TAYİNİ 3- MİKROPROJEKSİYON İLE İNCELİK TAYİNİ 4- MİKRONER METODU İLE İNCELİK TAYİNİ

25. C- ELYAFTA NEM TAYİNİ Lifler tekstil işletmelerinde belli yüzdelerde nem içerirler. Liflerin Islak ve kuru mukavemetleri birbirinden farklıdır. Selülozik esaslı lifler yaşken daha mukavemetli olurken, sentetik ve protein esaslı (yün) liflerin yaş mukavemetleri daha zayıftır. Ayrıca İplik işletmecileri aldığı pamuktaki veya diğer liflerin nemine bakmak zorundadırlar.

26. Absorplanan nem miktarı, elyafın türüne ve bulunduğu ortamın rutubetine göre değişir. Rutubetli havaya bırakılan bir kumaş, üzerine su toplar, buna karşılık nemli veya ıslak bir kumaş kuru havada üzerinde bulunan suyu kaybeder. Bu alışveriş bir denge kuruluncaya kadar devam eder. Tekstil lifleri içinde en fazla nem absorplayan elyaf yündür.

27. Tekstil materyalindeki nem miktarının hesaplanmasında şu formüller kullanılabilir. • % Mevcut Nem: Tekstil materyalinin absorpladığı su miktarının , nemli materyal ağırlığına oranıdır. Formülü: % Mevcut Nem=nemli ağırlık-kuru ağırlık/nemli ağırlıkx100

28. Mutlak Nem: % Rutubette denir. Tekstil materyalindeki su miktarının kuru materyal ağırlığına oranıdır. % Rutubet: Nemli ağırlık-kuru ağırlık/Kuru ağırlıkx100

29. TEKSTİL MADDELERİ TİCARETİNDE RUTUBET Tekstil maddeleri alışverişinde önemle durulan konulardan biri ihtiva ettikleri nem miktarıdır. Ticarette alım satım yaparken ticari ağırlık ile anlaşmalar sağlanır. Formül: Ticari ağırlık=Kxb/100+K K: Kuru ağırlık ( Nemli ağırlık-Nem miktarı) b : Ticari rutubet miktarı (%)

30. Normal standart koşullarda tekstil maddeleri kuru halde iken nemlendirmeye tabi tutulurlarsa absorbe edecekleri nem miktarı belli sınırın üstüne çıkmaz. Bu sınır genel olarak ticarette kabul edilmiş miktar dolaylarında olur. Rutubete bağlı olarak malzeme özelliklerinde (mukavemet, ağırlık, esneklik, uzama gibi) bir takım değişikler ortaya çıkacağından her bir elyaf türü için standart ortam şartlarındaki ticari rutubet değerleri belirlenmiş olup bunların bir kısmı tabloda belirtilmiştir.

31. D- LİFLERDE PARLAKLIK TAYİNİ Parlaklık düzgün bir yüzeyden ışığın yansıması ile oluşur. Kumaşta parlaklık çeşitli yollar ile elde edilebilir. Lifin parlaklığı üzerine düşen ışığı yansıtmasına bağlıdır. Gelen ışığı geldiği açı ile doğrusal yansıtabilen lifler parlak gözükürler. Pamuk ve yün gelen ışığı saçarak yansıttıklarında daha az parlak, keten, merserize pamuk ve ipek ise gelen ışığı düzgün yansıttıklarından parlak gözükürler.

32. Liflerin parlak görünüp görünmemesi ışık kaynağından gelen ışığı nasıl yansıttığı ile ilgilidir.

33. E- ELYAFTA UZUNLUK TAYİNİ Uzunlukları bakımından tekstil lifleri ikiye ayrılır. a)Kesikli Elyaf: Bunlarda her bir lifin boyu birkaç cm’dir. Bu liflerin her birine stapel denir. Bu tip liflere örnek olarak pamuk, keten, yün gibi doğal lifleri verebiliriz. b) Kesiksiz Elyaf: Kontinü elyafta denilen kesiksiz elyafların boyu sonsuz uzunluktadır. Bu tür elyaflara filament denir.

34. ELYAFLARDA UZUNLUĞUN ÖNEMİ • Pamukta kısa elyaf miktarının fazla olması mukavemeti düşürmekte ayrıca Uster düzgünsüzlük değerini de arttırmaktadır. • İplik mukavemeti azalır. • İplik düzgünlüğü bozulur. • İplik tüylenir. • Uçucu elyaf miktarı çoğalır. Bunlar kısa elyafın oluşturacağı bir takım olumsuzluklardır.

35. PAMUK LİFLERİNDE UZUNLUK TAYİNİ • A. ÇİĞİTTE UZUNLUK BU YÖNTEMDE PAMUK ELYAFI ÇIRÇIRLANMADAN, ÇİĞİT ÜZERİNDEYKEN UYGULANIR. BU YÖNTEMLE YAPILAN UZUNLUK ÖLÇÜMLERİ İKİ TANEDİR. • METOD: KELEBEK METODU: ÇİĞİDİN KARIN KISMINA RASTLAYAN ÇİZGİ BULUNARAK LİFLER BU ÇİZGİNİN İKİ YANINA GELECEK ŞEKİLDE DÜZGÜN BİR ŞEKİLDE TARANIRLAR. SİYAH BİR ZEMİN ÜZERİNE YATIRILIR. DAHA SONRA CETVEL İLE TEK TEK ÖLÇÜLÜR VEYA DEMET HALİNDE ÖLÇEREK İKİYE BÖLÜNÜR. • METOD: HALO METODU: BU METODTA LİFLER YARIM DAİRE ŞEKLİNDE TARANIR. BURADA DA LİFLER TEK TEK ÖLÇÜLEREK ORTALAMA BİR DEĞER ELDE EDİLİR.

36. B. ÇIRÇIRLANMIŞ PAMUK LİFLERİNDE UZUNLUK • METOD: TEK LİFLERİN UZUNLUĞU: BİR TUTAM LİF ALINIR. BAZI LİFLER CIMBIZ YARDIMIYLA ÇEKİLEREK ALINIR VE LİFLER CETVEL İLE ÖLÇÜLEREK ORTALAMASI ALINIR.

37. 2. METOD: DEMET HALİNDEKİ LİFLERİN UZUNLUK ÖLÇÜMÜ: BU AMAÇLA USTER HVI 900 ALETİ KULLANILIR. FİBROSAMPLERDE HAZIRLANAN VE ÇENELERE YERLEŞTİRİLEN İKİ NUMUNE TARAMA HATTININ İÇERİSİNE YERLEŞTİRİLİR. BURADA NUMUNE OTOMATİK OLARAK, KISA LİFLERİN AYRILMASI, TEMİZLENMESİ VE KALAN LİFLERİN AYNI HİZAYA GELMESİ İÇİN FIRÇALANIR. İLK ÖNCE OTOMATİK FIRÇALAMA MEKANİZMASI KISA LİFLERİ AYIRIR VE NUMUNEDEKİ LİFLERİ PARALELLEŞTİRİR. DAHA SONRA LİF DEMETİ ARASINDAN GEÇEN ELEKTRİK IŞINLARI YOĞUNLUK DERECESİNDEN YARARLANARAK PAMUK NUMUNESİNDEKİ LİF UZUNLUKLARI HESAPLAYARAK ORTALAMA BİR DEĞER BULUNUR. BU İŞE AYNI ZAMANDA FİBROGRAF İLE TAYİN DE DENİR. ELDE EDİLEN PAMUK DEĞERLERİ İLE BAZI KARARLAR VERİLEBİLİR.

38. PAMUK LİFİNİN UZUNLUK DEĞERLERİ

39. YÜN LİFLERİNDE UZUNLUK TAYİN METODU YÜN LİFLERİNİN İPLİK YAPILABİLME KABİLİYETİ VE TİCARİ DEĞERİNİ TAYİN VE TESPİT EDEN EN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERDEN BİRİ DE UZUNLUKTUR. YÜN LİFLERİNDE 3 TÜR UZUNLUK VARDIR. • BİR TEK LİFİN KIVRIMLARINI DÜZELTMEDEN ÖLÇÜLEN TABİİ UZUNLUĞU • KIVRIMLARI DÜZELTİLEREK ÖLÇÜLEN UZUNLUK • STAPEL UZUNLUK (ORTALAMA UZUNLUĞU)

40. A. TEK LİFLERDE UZUNLUK ÖLÇÜLMESİ A.1- İKİ PENS METODU: BU METODTA LİF İKİ PENS ARASINA TUTTURULARAK KIVRIMLARI GİDERİLİNCEYE KADAR ÇEKİLİR VE ELYAF UZUNLUĞU CETVEL VASITASIYLA ÖLÇÜLÜR. A.2- WİRA ALETİYLE UZUNLUK TAYİNİ: BU YÖNTEMDE ELYAF BİR YİVLİ VİDAYA SARILARAK ÖLÇME YAPILIR. YİVLİ VİDANIN DÖNME SAYISI EKRANDA YANSIR VE LİFİN UZUNLUĞUNU 0,5 CM ARALIKLARLA DÖNME SAYISINA GÖRE HESAPLAR.

41. B. DEMET HALİNDEKİ LİFLERDE UZUNLUK ÖLÇÜLMESİ SORTER ALETİ: BU ALET 2 ADET TARAKTAN OLUŞMAKTADIR. BU TARAKLAR ELYAFI DÜZGÜNLEŞTİREREK ÖLÇÜM YAPMAYA HAZIR HALE GETİRİRLER. DAHA SONRA SİYAH KADİFE ÜZERİNE GETİRİLEREK CETVEL İLE ÖLÇÜM YAPILIR.

42. F- LİFLERDE UZAMA VE ESNEKLİK HERHANGİ BİR MADDEYE BİR KUVVET ETKİ ETTİĞİ ZAMAN, BU CİSİMDE BİR GERİLİM MEYDANA GETİRİR. CİSİMİ ÇEKTİĞİMİZ ZAMAN BİR UZAMA MEYDANA GELİR. CİSİMDEKİ UZAMANIN MİKTARI BAŞLANGIÇTA ÇOK KÜÇÜKTÜR VE UYGULANAN KUVVETLE ORANTILIDIR. BU DURUM BELLİ BİR DEĞERE KADAR DEVAM EDER. UYGULANAN KUVVETİN SINIRI ESNEKLİK SINIRINI GEÇMEZSE KUVVET ORTADAN KALKTIĞINDA LİF ESKİ HALİNE TEKRAR GERİ DÖNER.

43. EĞER KUVVET ESNEKLİK SINIRININ ÜZERİNDE UYGULANIRSA KUVVET KALDIRILSA BİLE LİF ESKİ BOYUTUNA DÖNMEZ. BU NOKTAYA “AKMA NOKTASI” DENİR. BU NOKTADAN DA FAZLA KUVVET UYGULANDIĞINDA BU SEFER LİF KOPAR. MATERYALDEKİ UZAMA % UZAMA TERİMİ İLE İFADE EDİLİR. FORMÜLÜ: % UZAMA=L1-L0/L0*100 L1: CİSMİN KOPMA ANINDAKİ BOYUTU L0: CİSMİN İLK BOYUTU

44. KALICI UZUNLUK: AKMA NOKTASININ ÜZERİNDEKİ KUVVET UYGULANAN LİFLER KUVVET KALDIRILDIĞINDA BİLE ESKİ UZUNLUKLARINDAN DAHA FAZLA UZUNLUKLARA ERİŞİRLER. BUNA KALICI UZUNLUK DENİR.

45. UZUN LİFLERDE, ZAYIF BİR NOKTANIN OLMA OLASILIĞI KISA LİFLERE ORANLA DAHA FAZLADIR. ELYAF EN ZAYIF NOKTADAN KOPACAĞINDAN UZUN LİFLERİN ORTALAMA KOPMA GERİLİMİ, KISA OLANLARDAN DAHA DÜŞÜKTÜR. BU NEDENLE DENEMELERDE LİFİN BOYUNUN BİLİNMESİ GEREKİR.

46. ÇEŞİTLİ LİFLERDE KOPMA MUKAVEMETİ VE % UZAMA DEĞERLERİ.

47. GERİLDİĞİNDE ÇOK FAZLA MİKTARDA UZAYABİLEN VE KUVVET KALDIRILDIĞINDA ESKİ BOYUTLARINI EN KISA ZAMANDA YENİDEN ALABİLEN ESNEK LİFLERE, “ELASTOMER ELYAF” DENİR. KAUÇÇUKTAN VEYA YAPAY OLARAK ELDE EDİLEN BU ELYAFLAR EN ESNEK ELYAF ÇEŞİDİDİRLER. BUNLARDAN EN ÇOK BİLİNENİ DUPONT FİRMASININ ÜRETTİĞİ LYCRA ELYAFIDIR. ESNEKLİK ÖZELLİĞİ İYİ OLAN DİĞER ELYAFLAR İSE YÜN, POLİAMİD, İPEK, AKRİLİKTİR. KETEN, ESNEKLİĞİ KÖTÜ OLDUĞUNDAN ÇABUK BURUŞAN BİR ELYAFTIR.

48. A- MUKAVEMET TESTİ Liflerde bu özellik herhangi bir basınca maruz kalan lifin, ipliğin, mamulün kopuncaya kadar gösterdiği dirence denir. Elyafın iplik veya kumaş haline gelinceye kadar birçok gerilimlere maruz kalması nedeniyle, bunlara karşı yeteri kadar dayanıklı olması gerekir. Gerilme mukavemeti, onu koparmak için gerekli olan germe kuvvetinin ölçüsüdür. G/TEX veya KG/DENİER gibi birimler ile ifade edilir.

49. Liflerin yaş ve kuru mukavemetleri birbirinden farklıdır. Genellikle pamuk, keten, kenevir, jüt gibi selülozik liflerin mukavemetleri yaşken daha iyidir. Yün, ipek gibi protein liflerinde ise mukavemet azalır. Sentetik lifler ise ıslandıklarında mukavemetlerinden %60-70 oranında kaybederler. Liflerde mukavemeti dinamometre ile ölçeriz. En sağlam lif cam lifidir. Bundan sonra sırasıyla poliamid, poliester, ipek, keten, pamuk, akrilik, rayonlar ve yün gelir.

50. MUKAVEMET ÇEŞİTLERİ A- KOPMA MUKAVEMETİ B- KOPMA UZUNLUĞU C- RÖLATİF MUKAVEMET D- DENYE MUKAVEMETİ