Nemanja Nenadi ć Belgrade, December 2005

1. Law on Prevention of Conflict of Interest in Serbia – Key dilemmas of legislation and practice/ Zakon o sprečavanju sukoba interesa – ključne dileme zakonskih odredaba i njihove primene Nemanja Nenadić Belgrade, December 2005

2. Duge pripreme, brzo usvajanje, spora primena/ Long preparations, quick adoption and slow implementation • Inicijative iz 2001-ve i ranije / Initiatives from 2001 and earlier • Nacrti zakona 2002 i 2003 / Draft laws in 2002 and 2003 • Usvajanje Zakona kao ispunjavanje predizbornog obećanja / Adoption of the Law as a campaign promise. • Teškoće sa konstituisanjem Odbora/ Obstacles to establish the Board • Nepripremljenost funkcionera / Unprepared public officials • Nepostojanje podataka (o tome na koga se odnosi Zakon) / Lack of data (who are the officials covered by the Law)

3. Zašto je zakon uopšte bio potreban? / Why we needed the Law? • Raniji propisi nedovoljni i neujednačeni / Earlier regulation neither complete nor coherent • Loša iskustva iz mešanja politike i privrede / Bad experiences about interference of politics and business • Izgradnja novog sistema moralnih vrednosti i odgovornije vlasti / Wish to build up new system of values and more accountable government • Funkcionerima su potrebni saveti i zaštita od optužbi koje niko ne može da proveri / Officials need advises and protection from allegations that no one can verify or deny

4. Na koga se zakon odnosi? Who are “the officials” • Izabrana, postavljena i imenovana lica... u organima Republike, pokrajine, gradova, opština, javnih preduzeća / Elected, appointed and nominated persons… in authorities of Republic, Autonomous province, city, municipality, public enterprise… • Paradoks: obuhvaćeno i previše i premalo funkcionera (previše da bi mogli da budu kontrolisani; nisu obuhvaćene neke veoma važne funkcije)/ Paradox: to many officials covered (in order to have efficient oversight) and not enough (some important functions are missing) • Da li bi kriterijum za određivanje statusa funkcionera trebalo da budu primanja iz budžeta? / Would receiving of budget salary be a better criteria?

5. Na koga se zakon ne odnosi... / To whom Law do not apply… • Funkcioneri organa državne zajednice / Officials of Serbia and Montenegro State union • Funkcioneri u sudovima, javnim tužilaštvima, fondovima, javnim ustanovama / Officials of courts, public prosecution offices, public funds, public institutions

6. Pravna priroda “sukoba interesa” i očekivanja javnosti / Legal treatment of “conflict of interest” and expectations of the public • Lutanja između koncepta sukoba interesa kao zloupotrebe službenog položaja i prilike da do zloupotrebe dođe / Drifting between two concepts: conflict of interest as abuse of power or as opportunity to abuse power • Očekivanja javnosti da će se problemi nezakonitog obogaćenja rešiti ovim zakonom / Expectations of the public to have illicit enrichment problem solved through this law

7. Tihi ili glasni otpor samih funkcionera / Resistance of the officials • Nove obaveze / new duties • Nove zabrane / new bans • Nema materijalne satisfakcije za funkcionere / No material satisfaction for officials • I dalje bez zaštite od političkih protivnika (češće se javno iznose optužbe nego što se inicira postupak pred Odborom) / Officials are not protected effectively yet from false allegations • I dalje bez zaštite od pretpostavljenih (slučajevi razrešenja pomoćnika ministara pre konstituisanja Odbora) / Some officials are enjoying even less protection from their superiors (cases of two deputy ministers)

8. Nedovoljno jasna uloga Republičkog odbora / Unclear role of Republican board • Veliki broj funkcionera obuhvaćenih zakonom / Huge number of officials covered by the Law • U kojoj meri Odbor treba samostalno da proverava podatke koje dostavljaju funkcioneri? / To which extent the Board should make checking of submitted data on its own initiative?

9. Pojedini problemi: Sukob dva javna interesa / Conflict of two public interests • Ostavljena mogućnost za obavljanje više državnih funkcija / It is possible to perform two public functions • Nije jasno definisan prioritet / Priority not clearly defined • Faktička nemogućnost za uspešno obavljanje dve javne funkcije / In reality impossible to be efficient on both public functions • Primer: predsednici opština koji su ujedno i narodni poslanici / An example: mayors, which are deputies in National Assembly

10. Problem: Ograničenja privrednih delatnosti / Restriction in business activities • Obaveza: Prenos upravljačkih prava u privrednim subjektima / Duty: to transfer managerial rights enterprises • Problem: Ne postoje specijalizovane institucije kojima bi se prenos izvršio / Problem: there are no specialized institutions • Problem 2: Može li se preneti samo upravljačko pravo a ne i samo vlasništvo?/ Problem 2: Is it possible to transfer only managerial rights and not the ownership? • Širi problem: da li se na ovaj način stimuliše stvaranje klase profesionalnih političara? / Wider problem: whether law stimulates professionalization of politicians?

11. Problem: Tajnost i javnost podataka / Secrecy and publicity of data • Korišćenje samo u postupku / Data from officials’ reports only to be used in procedure before the Board • Objavljivanje odluka o utvrđenom sukobu interesa / Publishing of decision in Official gazzete • Moguće loše posledice nemogućnosti da javnost ostvari uvid u podatke po rad Republičkog odbora / Possible bad consequences of data secrecy • Objavljivanje informacija o pritiscima obaveza Odbora (da li se vrši i provera?) / Board obliged to publish information about “improper pressures” on officials (whether any check should be made before?)

12. Odrbedbe o poklonima – da li od njih može biti neke koristi? / Provisions about presents: is there any use? • Sveobuhvatna definicija / Comprehensive definition of gift • Pokloni “u vezi sa vršenjem funkcije” / Key word “gifts in relation with public office” • Korisnije bi bilo određivanje obaveze prijavljivanja poklona radi kontrole / Reporting of received gift would be more useful than bans

13. Sankcije i mere / Sanctions and measures • Uticaj moralno – političkih sankcija ne treba potcenjivati / The influence of moral and political sanctions should not be underestimated • Mogućnost da se primeni mera iz Zakona o sprečavanju sukoba interesa kada zbog imuniteta ne može da se vodi neki drugi postupak / possibility to use the Law in case of immunity from criminal investigation • Saradnja Odbora sa organima zaduženim za prekršajno i krivično gonjenje / Cooperation of the Board and bodies in charge for criminal prosecution and misdemeanour procedure

14. Primena Zakona / Implementation of the Law • Kašnjenje sa izborom članova Odbora i obezbeđivanjem uslova za rad / Delay in appointment of Board members and providing the resources • Još uvek se ne zna ko su sve funkcioneri / The list of officials still unknown • Veliki broj funkcionera nije na vreme ispunio svoju formalnu obavezu – da podnese izveštaj / Huge number of officials did not comply with their formal duties

15. Šta je za građane “sukob interesa”? Šta je po Vašem mišljenju najtačnije određenje sukoba javnog i privatnog interesa kod državnih funkcionera? Sukob interesa postoji... • Kad funkcioner zloupotrebi svoja ovlašćenja, veze i informacije za pribavljanje neke koristi ili privilegije za sebe, svoje prijatelje, svoju partiju 44.7 % (zloupotreba položaja) • Kad funkcioner ima privatni interes koji utiče ili može uticati na vršenje njegove javne funkcije 26.0 % (sukob interesa) • Kad funkcioner donese odluku koja više odgovara jednoj od zainteresovanih strana 6.4 % (donošenje odluke u korist jedne od strana) • Kad funkcioner pokušava da zadrži svoj položaj i porazi konkurente 4.4 % (politička borba) • Kad funkcioner primi mito da bi odlučio na određeni način 17.6 % (primanje mita) • Ne znam 0.9 %

16. Šta je to sukob interesa?

17. Da li postoji Zakon i kada je donet?

18. Da li u ovim situacijama postoji sukob interesa?

19. Da li bi funkcioneri smeli da obavljaju druge poslove?

20. Šta bi trebalo da uradi funkcioner - vlasnik privatne firme?

21. Šta učiniti kada funkcioner odlučuje o firmi sa kojom je povezan?

22. Koliko je rasprostranjena pojava da funkcioneri...

23. Najbolji način da se spreče zloupotrebe su...

24. Obavljanje srodnih poslova po napuštanju službe

25. Kako kazniti prekršioce?

26. Funkcioneri ni u kom slučaju ne bi smeli da prime na poklon...

27. Koji podaci o funkcionerima treba da budu dostupni javnosti?

28. Da li biste glasali za političara?

29. Izvori • “Sukob interesa i slobodan pristup informacijama” (na srpskom i engleskom jeziku). Izradu analize i istraživanja javnog mnenja omogućila je donacija Vlade Republike Finske www.transparentnost.org.yu • Zakon o sprečavanju sukoba javnog i privatnog interesa pri obavljanju javnih funkcija www.parlament.gov.yu