310 likes | 595 Views
Mikołaj Szafran. Współczesna ceramika. tradycja teraźniejszość przyszłość. Ceramika [gr. Ho k é ramos ‘ziemia’, ‘glina’] nieorganiczne i niemetaliczne materiały otrzymywane w wyniku procesu ceramicznego.
E N D
Mikołaj Szafran Współczesna ceramika • tradycja • teraźniejszość • przyszłość
Ceramika[gr. Ho kéramos ‘ziemia’, ‘glina’] nieorganiczne i niemetaliczne materiały otrzymywane w wyniku procesu ceramicznego. Proces ceramiczny przebiega następująco: drobnoziarniste proszki ceramiczne formuje się różnymi metodami (prasowanie, odlewanie, toczenie) w żądany kształt, często po dodaniu substancji ułatwiających lub umożliwiających kształtowanie (woda, subst. organiczne); po uformowaniu kształtki konsoliduje się (zespala) do postaci litego ciała stałego poprzez wypalanie w temp. 900-2200oC. R.Pampuch, Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2001, t.5, s. 277.
Egipt 1300 BC Fajans Szkło
Mezopotamia 500-600 BC Szkliwione cegły
Grecja 400 BC ceramika szkło
Rzym 100 AD szkło lampka oliwna
Chiny 500-600 AD Porcelana
ZMIANY STRUKTURY W TRAKCIE PROCESU CERAMICZNEGO Proszek Formowanie Spiekanie
Podstawowe stadia wytwarzania wyrobów ceramicznych wg Neprakty
CERAMIKA SZLACHETNA CERAMIKA KONSTRUKCYJNA Al2O3 ZrO2 Si3N4 SiC AlN MATERIAŁY BUDOWLANE CERAMIKA FUNKCJONALNA elektroniczna elektrotechniczna magnetyczna piezoelektryczna jądrowa kosmiczna bioceramika MATERIAŁY OGNIOTRWAŁE MATERIAŁY WIĄŻĄCE SZKŁO I DEWITRYFIKATY MATERIAŁY ŚCIERNE NANOCERAMIKA EMALIE C E R A M I K A
TWORZYWA SZTUCZNE CERAMIKA TECHNICZNA METALE Gęstość Wytrzymałość cieplna Odporność chemiczna Odporność na ścieranie Kruchość Wytrzymałość mechaniczna Obrabialność Cena ? ? ? niekorzystna mniej niekorzystna korzystna ? możliwa do osiągnięcia Charakterystyka porównawcza wybranych właściwości metali, tworzyw sztucznych i ceramiki technicznej
Funkcje tworzyw ceramicznych Funkcje termiczne Funkcje chemiczne Funkcje magnetyczne izolacje termiczne promienniki IR nośniki katalizatorówkatalizatoryelektrodynośniki enzymówczujniki gazówdetektory węglowodorówukłady alarmowe przecieku gazu głowice magnetofonowerdzenie pamięcimagnesysilniki miniaturowe Funkcje mechaniczne wirnikikomory spalaniałożyskadysze palnikównarzędzia skrawające Funkcje elektryczne Kondensatorypodłoża elektroniczneelementy czujników temperaturyogniwa słoneczne Funkcje nuklearne paliwa nuklearnemateriały na osłony i ekrany Funkcje biologiczne Funkcje optyczne sztuczne korzenie zębówendoprotezykości i stawysztuczne zastawki serca świetlówkiwysokociśnieniowe lampy sodowelasery
Zastosowanie ceramiki konstrukcyjnej • Ceramika konstrukcyjna obejmuje swoim zasięgiem głównie: • mechanoceramikę • chemoceramikę • bioceramikę • termoceramikę
Zastosowanie ceramiki konstrukcyjnej W obrębie mechanoceramiki wyróżnić można kilka podstawowych grup wyrobów: • Części silników spalinowych • Części turbin gazowych • Części statków powietrznych i sprzętu wojskowego • Części termoodporne • Części odporne na ścieranie • Łożyska toczne • Części pomp i armatury • Narzędzia do szybkościowej obróbki metali
Zastosowanie ceramiki funkcjonalnej • Około 70% obrotów rynku ceramicznego skupia się wokół wyrobów spełniających głównie funkcje elektryczne (ceramika elektroniczna) • Do najważniejszych wyrobów z zakresu elektroceramikizalicza się: kondensatory, filtry, przetworniki, termistory, warystory, izolatory, podłoża do układów scalonych, świece zapłonowe. • optoceramika – materiały laserowe, okienka optyczne, przetworniki elektrooptyczne
Zniszczenie katastroficzne Ceramikamonolityczna naprężenie Metal odkształcenie Właściwości materiałów ceramicznych • Charakterystyczna różnica między ceramiką a innymi materiałami leży w wytrzymałości na wzrastające naprężenia (ciągliwość). • Z uwagi na silne wiązania kowalencyjno-jonowe materiały ceramiczne są z natury kruche. • Podstawowym ograniczeniem szerszego stosowania materiałów ceramicznych jest ich KRUCHOŚĆ. Często defekt struktury nie powoduje widocznych zmian a jednak w następstwie korozji naprężeniowej, tworzącej ciągłe pękniecie, może dojść do zniszczenia wyrobu w czasie eksploatacji.
Kompozyty ceramika-metal-tworzywo sztuczne TWORZYWA SZTUCZNE METALE TWORZYWA CERAMICZNE Kompozyty ceramika-metal Kompozyty ceramika-tworzywo sztuczne MATERIAŁY WSPÓŁCZESNE
Dotychczasowe zastosowanie i prognozy wzrostu udziału procentowego szeregu materiałów w konstrukcji silników samolotowych METALOWE MATERIAŁY KOMPOZYTOWE STAL 50 CERAMICZNE MATERIAŁY KOMPOZYTOWE STOPY NIKLU 40 STOPY TYTANU 30 20 STOPY ALUMINIUM 10 1960 1970 1980 1990 2000 2010 • Lata 1990-91 • uruchomienie masowej produkcji tłoków i bloków cylindrowych zbrojonych lokalnie (Toyota, Honda i Ebisawa • opanowanie procesu naparowywania - wlewki i wyroby kształtowane przez firmę ALCAN • opracowanie przez firmę Lanxide metody bezpośredniego utleniania/azotowania i infiltracji quasi-grawitacyjnej - kompozyty odporne na ścieranie i obudowy mikroukładów elektronicznych • komercjalizacja kompozytów zbrojonych dyspersyjnie SiC i Al2O3
STADIA ROZWOJOWE GŁÓWNYCH RODZAJÓW CERAMIKI SPECJALNEJ W ODNIESIENIU DO CZĘŚCI SILNIKOWYCH POKRYCIA CERAMICZNE CERAMIKA MONOLITYCZNA KOMPOZYTY CERAMICZNE Prace koncepcyjne Prace badawcze Prace optyma-lizacyjne Produkcja rynkowa 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Rok
Mikroreaktor ceramiczny R.Pampuch, Kompozyty, nr 12, 4(2004)
Nanostrukturalne (nanokrystaliczne) materiały Wielkość ziarna (na ogół) 110 nm lecz nie większa niż 100 nm
Gdy ziarno < 100 nm właściwości materiałów zmieniają się gwałtownie: wytrzymałość mechaniczna rośnie ok. 4x mikrotwardość wzrasta dwa razy, np. n-Al2O3-SiC (10%obj.) przewodnictwo cieplne spada kilka razy odporność na ścieranie wzrasta 4 razy, np. n-Al2O3-TiO2 (13%obj.) przesuwa się granica plastyczności materiału
Wielkość nanokryształu jest zbliżona do wielkości komórki elementarnej B.Pałosz, Kompozyty 4(2004)9
pojedyńczy nano-kryształ ma budowę dwufazową wnętrze-powierzchnia (core-shell)
NANOSTRUKTURALNE (NANOKRYSTALICZNE) MATERIAŁY Wielkość ziarna ( na ogół) 1÷10 nm, lecz nie większa niż 100 nm Droga i skomplikowana produkcja nanoproszków Eliminacja aglomeracji proszków nanokrystalicznych Trudności we właściwym zagęszczeniu proszków nanokrystalicznych Minimalizacja procesu wzrostu ziarna podczas spiekania PODSTAWOWE PROBLEMY OTRZYMYWANIA NANOPROSZKÓW
ZESTAWIENIE NAKŁADÓW NA BADANIA NAUKOWE I ROZWOJOWE W DZIEDZINIE PROJEKTOWANIA MATERIAŁÓW W NIEMCZECH W LATACH 2001-2002 CERAMIKA POLIMERY METALE INNE 36% 28% 24% 12%
Prognozy rozwojowe ceramicznych materiałów specjalnych Główne cele badawcze: • Podniesienie wytrzymałości, a tym samym niezawodności tworzyw oraz wyrobów. • Poprawa właściwości wysokotemperaturowych. • Optymalizacja struktury dla każdego przypadku zastosowania. • Zmniejszenie kruchości materiałów ceramicznych i tym samym zawężenie tolerancji uszkodzeń. Japonia KoreaPołudniowa WielkaBrytania Francja USA Niemcy Skala aktywności wiodących krajów w zakresie zgłoszeń patentowych związanych z ceramiką specjalną (1981-1995)