TANITIM

1. TANITIM • 3423 MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞINA BAĞLI MESLEKÎ VE TEKNİK ÖĞRETİM OKULLARI DÖNER SERMAYESİ HAKKINDA KANUN 3423 sayılı Kanuna göre 1938 yılında Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarının bünyelerinde mesleki ve teknik eğitime ait teorik derslerin uygulamasını yapmaya yönelik olarak çıkarılmış bir kanundur. Bu Kanunun genel ve madde gerekçelerinde özetle; “…bu okullara mütedavil sermaye verilmesindeki maksat; amelî tedrisat programlarının tatbiki için…..” “……programların tatbikatına bir vasıtadan başka bir şey olmayan mütedavil sermaye işleri,……” “…..…meslek okullarına verilen mütedavil sermayelerden maksat, talebenin bir sene zarfında program mucibince yapmak mecburiyetinde oldukları ameli işlerin iptidai maddelerini Devlet bütçesine yük olmadan temin etmektir.” “..…mütedavil sermaye hesabına bu okulların atölyelerine sipariş alınması bir gaye değil, temrin malzemesi temin etmek üzere her yıl bütçesinden tahsisat sarf edilmeksizin ameli tedrisat programlarının tatbik edilebilmesi için bir vasıtadır. Binaenaleyh hariçten sipariş alınmasında, ne sermayenin nemalandırılması, ne de bir kâr temini gibi doğrudan doğruya istihdaf edilen bir maksat mevzubahis değildir. Bu bakımdan, bu atölyelerde yapılan işlerin ticari bir mahiyeti yoktur.” denilmektedir.

2. İŞLETMELERİN FAALİYET ALANLARI Faaliyet Alanları -3423’e göre kurulmuş bulunan işletmeler Türkiye ekonomisinde üretilen her türlü mal ve hizmet üretimini yapabilirler, ancak, o okulda alan yada dal olması ve ayrıca üretimin konusu TEORİK öğretiminde bulunması ŞARTTIR.

3. İŞLETMELERİN FAALİYET ALANLARI Yönetim ve teşkilat yapısı -3423’e göre HER okulun bünyesinde kurulu bulunmaktadır. * Müdür * Teknik Müdür Yardımcısı * Sayman/Muhasebe Yetkilisi * Alan-Dal Şefleri * Öğretmenler ve usta öğreticiler.

4. İŞLETMELERİN FAALİYET ALANLARI -3423’e göre,uygulamalı eğitimin gerçekleştirildiği mal ve hizmet üretiminden sorumlu şef yönetimin esasını teşkil etmektedir. FİYATI şefler belirler, okul müdürü onaylar. -Fiyat belirlemede, Müdürün üzerinde kişi ve makam bulunmamaktadır. -Satınalmalar,siparişe uygun 4734’e göre atölye çalışanları ve idare tarafından birlikte yapılır.Bu sistem oto kontrolü sağlamaktadır.

5. İŞLETMELERİN FAALİYET ALANLARI • 3423’ e göre DÖSE tarafından sipariş alınabilmesi için mutlaka sipariş konusu ile ilgili alan (bölüm) ve dal olması, • Öğretmen/ustaöğretici olması, • Örgün ve yaygın ÖĞRENCİ olması şartır.

6. İŞLETMELERİN FAALİYET ALANLARI - 3423’e göre Siparişe bağlı Fazla çalışma ücreti yılı bütçe kanunlarında belirtilen üst limiti geçmemek ve maliyetlerdeki dengeleri sağlayacak şekilde okul müdürü tarafından öğretmenlerin üretime katkılarına göre belirlenir. Bu yetkilerin en alta verilmesinin önemli bir kriterdir ve yıllardır uygulanmaktadır.

7. İŞLETMELERİN FAALİYET ALANLARI -3423’e göre, alınan siparişe ait işçilik parça başı olarak tercih edilmişse, ücret; üretimde çalışan her bir öğretmen aylık asgari ücretin iki katına kadar şefin teklifi ile okul müdürü tarafından takdir edilmektedir. Şu anki üst tutar(teoride) 729x2=1458.- TL dir. Bu takdir yetkisini maliyet tablosundaki dengelere göre kullanmaktadır.

8. İŞLETMELERİN FAALİYET ALANLARI -3423’e göre DÖSE’nin varlık sebebi olan öğrenci ücretlerini de sipariş konusu üretime katkıları dikkate alınarak, TOPLAM İŞÇİLİĞİN EN AZ %30 UNDAN AZ OLMAMAK ÜZERE her bir öğrenci için ŞEFLER tarafından takdir edilmektedir.

9. İŞLETMELERİN FAALİYET ALANLARI • GÜNÜMÜZDE YENİDEN YAPILANMA ve YETKİNİN YERELE DEVRİ kavramlarına en güzel örnek 3423 ‘e göre kurulmuş bulunan mesleki eğitim okul ve kurumları bünyesindeki döner sermaye işletmeleridir. Sistem çok iyi incelenerek devletin diğer birimlerindeki döner sermayelerde benzer yapıya kavuşturulması hedeflenmelidir.

10. MALİ YAPISI Sermaye Kaynakları ve Sermayesi * 3423 sayılı Kanuna göre kurulan döner sermaye işletmelerinin sermayesinin kaynağı sadece bilanço karlarının 1/3 ‘den sağlanmaktadır.

11. MALİ YAPISI Gelir Kaynakları * 3423 sayılı Kanuna göre kurulmuş döner sermaye işletmelerinin TEK gelir kaynağı vardır oda, uygulamalı eğitim için alınan siparişlere bağlı mal ve hizmet üretimi bedelidir.

12. MALİ YAPISI Giderleri *3423 sayılı Kanuna göre kurulan döner sermaye işletmelerinin giderleri siparişe bağlı mal ve hizmet üretimine bağlı giderlerdir. Döner sermaye konusu olmayan hiçbir giderin yapılması mümkün değildir.

13. MALİ YAPISI Bütçe Hazırlama ve Uygulama 3423 sayılı Kanuna göre faaliyet gösteren döner sermaye işletmelerinde bütçe bulunmadığından hazırlanması ve uygulaması da bulunmamaktadır.

14. MALİ YAPISI “Döner sermaye; genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerine kanunlarla verilen asli ve sürekli kamu görevlerine bağlı olarak ortaya çıkan ve genel idare esaslarına göre yürütülmesi mümkün olmayan mal ve hizmet üretimine ilişkin faaliyetlerin sürdürülebilmesi için, kamu idaresine bağlı olarak kurulmuş işletmelere tahsis edilen sermayeyi,ifade etmektedir.”

15. MALİ YAPISI • Yukarıdaki ifadenin gereği, eğer bir mal ve hizmet genel idare esaslarına göre yürütülebiliyorsa, bütçe kavramı içinde yürütülüyor demektir. Yürütülemiyorsa (-ki öyle), o takdirde mal ve hizmet üretecek sistemin BÜTÇE kavramı dışına çıkarılması gerekmektedir.Bütçe kavramı dışında üretilen mal ve hizmet sisteminin adı döner sermaye işletmesidir.İşletmelerin iş ve işleyişleri ile mali tabloları düzenleyen temel mevzuat Maliye Bakanlığı tarafından Vergi Usul Kanuna dayanılarak hazırlanmış bulunan 1 sıra no’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğidir.

16. MALİ YAPISI Düzenlemenin Kapsamı” başlıklı bölümde ise; “Yapılan düzenlemenin kapsamına bilanço esasına göre defter tutan gerçek ve tüzel kişiler girmektedir. Diğer bir anlatımla, söz konusu teşebbüs ve işletmeler bu Tebliğle belirlenen muhasebe usul ve esaslarına uymak zorundadırlar. Teşebbüs ve işletmelerin kamu idare ve müesseselerine ait olması hukuki yapılarının farklılığı, özel kanunlarının bulunması, vergi muafiyet ve istisnalarından yararlanmaları, bu mecburiyetleri yerine getirmelerine engel teşkil etmemektedir. Bu teşebbüs ve işletmelerin ticari esaslara göre faaliyet göstermeleri, belirlenen muhasebe usul ve esaslarına uymaları için yeterlidir.” Denilmektedir.

17. MALİ YAPISI • Söz konusu tebliğde, işletmelerin düzenleyecekleri bütün mali tablolar yer almış ancak bunların içinde kesinlikle BÜTÇE BULUNMAMAKTADIR.Kamuda, 3423 dışında 1992 yılından beri Döner sermaye işletmelerinde olmaması gereken BÜTÇE KAVRAMI hala devam etmesine ve bu anlayışa göre mevzuat düzenlemesine ANLAM VERİLEMEMEKTEDİR.

18. MALİ YAPISI • Bütçe kavramının Milli Eğitim Bakanlığına bağlı 3423 sayılı Kanuna göre kurulmuş olan döner sermayelere uygulanması halinde sisteme bağlı kavramlar, kavramlara bağlıda uygulamalar değişeceğinden sistemin DURMASINA SEBEB OLABİLECEKTİR. BU DÜZENLEMEDE BÜTÇE / BİLANÇO TERCİHİNİN YAPILMASI GEREKMEKTEDİR.

19. YIL SONU KARLARI • *3423 sayılı Kanuna göre kurulu bulunan döner sermaye işletmeleri kanunun birinci maddesinin ikinci fıkrası gereği, bilanço karlarının 1/3 ‘nü Maliye Bakanlığı Milli Eğitim Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına, 1/3 ‘ü sermayeye ilave edilmekte ( tahsis edilen sermaye karşılanıncaya kadar), 1/3 ‘ü de bu kârın gerçekleşmesini sağlayan personele katkıları oranında üretimi teşvik primi olarak dağıtılır. Ancak, her personele verilecek primin yıllık tutarı en yüksek asgari ücretin yıllık tutarından fazla olamaz.

20. HAZİNE PAYI Hazine payı (Peşin Gelir) döner sermaye işletmelerimizde %15 tir. Bu oran çok yüksektir. Oranın yüksekliği piyasadan iş alınmasını engellemektedir. Piyasadan iş alınamaması ise döner sermayelerin esas amacı olan uygulamalı eğitimin yapılmamasına veya daha az yapılmasına sebebiyet vermektedir.

21. KATKI PAYI (Üretimi Teşvik Primi, Performans ücreti, Ek Ödeme) * 3423 sayılı Kanuna tabi Döner sermaye işletmelerimizi diğer döner sermaye işletmelerinden ayıran en önemli husus üretimi teşvik primidir. Okul ve kurumlarımızda çalışan kişilerin o kurumda çalışıyor olması üretimi teşvik primi alacağı anlamına gelmemektedir. Kişinin pay alabilmesi, birçok ölçüte bağlıdır.

22. KATKI PAYI (Üretimi Teşvik Primi, Performans ücreti, Ek Ödeme) * Bunlardan en önemlisi, mal yada hizmet üretiminin sonucunda mutlaka o işten KAR elde edilmiş olması şarttır. * Kişinin Karın elde edilmesine fiilen katılması yada katkı sağlaması gerekmektedir. * Kişinin alabileceği pay, döner sermayenin tümünden değil, sadece kişinin üretime katıldığı alan (bölüm)/dal ile sınırlıdır. Ayrıca, alan veya dal’ın yanı sıra her bir siparişe bağlı yaptığı iş üzerinde çalışması ve katkısının mutlaka bulunması gerekmektedir. Bazı alanlarda her bir sipariş (iş ) bazında değerlendirilmektedir.

23. KATKI PAYI (Üretimi Teşvik Primi, Performans ücreti, Ek Ödeme) • GENEL HATLARI VERİLEN BU SİSTEMDE BİRÇOK KONUDA OTO KONTROL SAĞLANMAKTADIR. Bunun sonucu; kişiler gelirleri arttırıcı buna karşılık giderleri azaltıcı bütün tedbirleri denetim baskısı olmadan almaktadırlar ve bizzat da takip etmektedirler. Hatta bu sürece öğrenciler ve velileri bile katılmaktadırlar. En önemli etkilerden biriside, kamuda yaygın inanış olan “ÇALIŞANDA BİR ÇALIŞMAYAN DA “ kavramının döner sermayede geçerli olmadığıdır.

24. KATKI PAYI (Üretimi Teşvik Primi, Performans ücreti, Ek Ödeme) • Ancak bu hassasiyet, ek ödeme kavramıyla BOZULMUŞTUR. Kanıtı da, döner sermaye işletmelerimizdeki hassasiyeti dikkate alınmadan, ek ödemenin herkese yapılması, buna karşılık üretimi teşvik primine hak kazananlardan ise mahsup edilmesi (kesilmesi), sisteme büyük bir darbe vurmuştur.

25. KATKI PAYI (Üretimi Teşvik Primi, Performans ücreti, Ek Ödeme) • Özetle; çalışmayan (evinde boş oturan, kahvehanede okey oynayan) almış, buna karşılık döner sermaye işletmesinde fiilen çalışmak suretiyle zamanını ve emeğini harcamış olan bu esnada da UYGULAMALI EĞİTİM YAPILMASINI sağlamış olan kişi ise alamamıştır.

26. KATKI PAYI (Üretimi Teşvik Primi, Performans ücreti, Ek Ödeme) • Kaldı ki, döner sermayede çalışan kişiler normal işletmecilik faaliyetlerinin sonucu idari, mali ve hukuki risk altına da girmektedirler. Özetle; EMEK SARFEDİP EĞİTİM (uygulamalı)YAPANLAR VE RİSK ALANLAR ek ödemeden faydalanamamışlar, hiçbir iş yapmadan boş oturanlar ise faydalanmışlardır.

27. KATKI PAYI (Üretimi Teşvik Primi, Performans ücreti, Ek Ödeme) • Konu başlığı olan KATKI PAYI nın yanında parantez içinde yer alan kavramların hiç birisi ile ortak yönü olmadığı gibi, yanlış değerlendirmeler sonucu da sisteme büyük bir zarar verilmektedir.

28. FİYATLANDIRMA • Döner sermayeli işletmelerimizde fiyatlar; Döner Sermayeli Kuruluşlar İhale Yönetmeliğinin 63 üncü maddesine göre tespit edilmektedir.

29. FİYATLANDIRMA • ÖN MALİYET VE SATIŞ FİYATININ BELİRLENMESİ • ( MAL ÜRETİMİ ) * • --- İlk Madde ve Malzeme XX • -- İşçilik XX • İşçi Ücreti • Fazla Çalışma Ücreti • Öğrenci Hakkı (ücreti) • ---Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler XX • TOPLAM XXX • Faaliyet Gideri %10 (en az) XX • TOPLAM XXX • Kâr %5 (en az) XX • TOPLAM XXX • Peşin Gelir XX • (Maliye Bakanlığınca belirlenen % ?+1) • SATIŞ FİYATI XXX + KDV ............................. Bölüm/Atölye Şefi UYGUNDUR ............................. Müdür (İta Amiri)

30. FİNANSMAN KAYNAKLARI • 3423 sayılı Kanuna göre kurulan döner sermaye işletmelerinin finansman kaynağı sadece bilanço kârının 1/3 ‘ü dür.

31. MAL VE HİZMETTEN YARARLANANLAR • * Resmi siparişlerde, Bakanlığımız Eğitim Araçları ve Donatım Dairesi Başkanlığı ile İl Özel İdareleri ve diğer resmi daireler • * Döner sermaye işletmeleri ülkemizde üretilen her türlü mal ve hizmet üretimleri gerçekleştirildiği için toplumun bütün kesimleri. • * 3423 sayılı Kanunun 1 nci maddesinin 2 nci fıkrasında yapılan değişiklikle özel sektörle işbirliği kapsamında bütün sektörlerle (okulda bulunan alan ve dallarla sınırlı) işbirliği yapılması mümkündür.

32. BİLGİ İŞLEM UYGULAMALARI • *Muhasebe iş ve işlemleri: Döner sermaye işletmelerinin muhasebe kayıtları 1996 yılından beri bilgisayar ortamında yapılmaktadır.

33. BİLGİ İŞLEM UYGULAMALARI • *Bilgiler 2000 yılına kadar disket, 2005 yılına kadar e-mail olarak, 2005 Nisan ayından itibaren de Dösenet ( e-imza kanununa göre hazırlanan e-yazışma, e-arşiv programı) üzerinden alınmaktadır.

34. BİLGİ İŞLEM UYGULAMALARI • *2000 yılından beri SAYMANLARIN MUHASEBE BİLMESİNE gerek olmadan kayıt yapmasını sağlayan OTOMATİK VERSİYON KULLANILMAKTADIR.

35. BİLGİ İŞLEM UYGULAMALARI • *2008 yılından itibaren mevcut söz konusu muhasebe (otomatik) programı web tabanlı, bütün iş ve işlemlerin bir merkezi sunucu üzerinde yer aldığı çalışmalar sürdürülmektedir.

36. BİLGİ İŞLEM UYGULAMALARI • *Mevcuda göre daha da az bilgi (kişilerin muhasebe yerine bazı temel kavramları bilmesi yeterli) gerektirmektedir.

37. BİLGİ İŞLEM UYGULAMALARI • Kayıtlar otomatik yapıldığı için kontrole ve bunun için istihdama(denetim elemanına) da gerek bulunmamaktadır.

38. BİLGİ İŞLEM UYGULAMALARI • Söz konusu bilgiler aynı anda, Milli Eğitim, Maliye Bakanlığı ile Sayıştay Başkanlığı tarafından görülebilmekte ve kontrolü de sağlanabilecek, istenilen birçok istatistikî bilgiler anında alınabilecektir.

39. BİLGİ İŞLEM UYGULAMALARI • *Döner sermaye işletmeleri ile Bakanlığımız (İşletmeler Dairesi) ile yazışmalar e- imza kanununa göre gerçekleştirilen DÖSENET ile saniyelerle yapılmaktadır.

40. BİLGİ İŞLEM UYGULAMALARI • *Döner sermaye işletmeleri ile Bakanlığımız (İşletmeler Dairesi) arasında; bilgilendirme, eğitim vb. konular 3 ayrı mekanda canlı (sesli ve görüntülü) yapılmaktadır.

41. BİLGİ İŞLEM UYGULAMALARI • *Bir döner sermaye işletmesinde yapılan çalışmalar diğer işletmelerle kendi aralarında da [(3+3) 6 merkeze kadar] sesli ve görüntülü bilgi paylaşımı ve atölyelerde uygulamalı eğitim yapılmaktadırlar.

42. DENETİM • DÖSE’ler öncelikle, siparişlere makul ve mantıklı bir piyasa fiyatının verilmesi gerekmektedir. Bunun içinde ciddi piyasa araştırması ve buna bağlı ön maliyet belirlenmiş olması gerekmektedir. Aksi halde siparişi alamazlar.

43. DENETİM • Gerçekçi piyasa araştırması yapılmadan alınmış siparişlerin ise yerine getirilmesi mümkün değildir (bu durumda büyük bir ihtimalle siparişten ZARAR edilmiş olacaktır ki, sonucunda herkes zarar görebilecektir).

44. DENETİM • Gerçekçi ön maliyet sonucunda alınan siparişlerde, siparişin içinde yer alan, başta ilk madde ve malzeme belirlenen fiyattan alınması gerekir ki, sipariş şartnamede belirtilen fiyata üretilebilsin.

45. DENETİM *Alınan malzemenin kalitesi şartnameye uygun olmalıdır, yoksa müşteri üretilmiş ürünü kabul etmeyecektir. * Malzemelerin fiyatları pahalı olmamalı ki, üretimi gerçekleştiren personel üretim karşılığı emeklerini alabilsinler.

46. DENETİM • Pahalı malzeme alımında üretimde (uygulamalı eğitim) çalışan öğretmenler hemen tepkilerini vermektedirler. • Ayrıca, yine üretimde (uygulamalı eğitim) çalışan öğrenciler (DÖSE’lerin varlık sebebi) ve velileri de tepkilerini verebilmektedirler.

47. DENETİM • Yönetim kademesindekiler de, genel yönetim gideri adı altında yapabilecekleri harcamalarda belirli ölçütlere bağlandığı için belirlenenden fazla harcama yapamazlar.

48. DENETİM • Mevzuat gereği olan “kâr” da belli bir oranda ayrılması da zorunludur.

49. DENETİM • Yukarıdaki kıstasların dışında, öğretmenler; her bir iş ve ( bölüm) gelirlerine bağlı üretimi teşvik primi aldıklarından, öncelikle siparişe bağlı üretimde, sonrada alanda(bölüm) azami tasarruf tedbirlerine riayet etmektedirler.

50. DENETİM • Hatta bilanço kârının düşmemesi için diğer alanlarda (bölüm) muhtemel olumsuzluklara dolaylı müdahale etmektedirler.