Samenlevingsopbouw

1. Samenlevingsopbouw

2. Samenlevingsopbouw • Handboek: Baert, H., De Bie, M., Desmet, A., Hellinckx, L. & Verbeke, L. (1999). Handboek samenlevingsopbouw in Vlaanderen. Brugge: die keure. + transparanten; eigen nota’s (gastcolleges) • Individuele oefening • Evaluatie

3. Samenlevingsopbouw = • Geheel van sociaal-agogische interventies • waarbij lokale samenlevingsverbanden • worden gemobiliseerd • om een bijdrage te leveren tot de aanpak van • collectieve problemen

4. Samenlevingsopbouw= verzamelbegrip: • opbouwwerk • buurtwerk • programma’s armoedebestrijding • programma’s sociale vernieuwing • inspraakinitiatieven en -begeleiding • sociale acties en sociale bewegingen

5. Probleemdefinitie in samenlevingsopbouw: sociaal probleem criteria sociaal probleem (Jamrozik & Nocella, 1998) • duidelijke sociale oorsprong • probleembewustzijn bij significant deel bevolking • beoordeling situatie als onwenselijk (referentiekader) • overtuiging van veranderbaarheid situatie

6. Probleemdefinitie in samenlevingsopbouw: onderscheid feitelijk sociaal probleem - maatschappelijk erkend sociaal probleem  5 fasenmodel (Blumer, 1970) • discrepantie wenselijkheid - werkelijkheid • strijdig met waardepatroon betekenisvolle actoren • maatschappelijke mobilisatie voor aanpak • opstellen en uitvoeren actieplan • evaluatie effecten

7. Probleemdefinitie in samenlevingsopbouw: sociale problemen: • feitelijke sociale problemen • maatschappelijk erkende sociale problemen • “herontdekte” sociale problemen • “geherdefinieerde” sociale problemen  selectiemechanismen tussen feitelijk en maatschappelijk erkend sociaal probleem  eigen aanpak samenlevingsopbouw

8. Eigen aanpak samenlevingsopbouw • lokale aanpak • participatie • vier kerntaken: • op gang brengen en aanmoedigen burgerinitiatief • bevorderen probleembewustzijn • begeleiden organisatieontwikkeling • ondersteuning veranderingsstrategieën inclusief scheppen van leerkansen voor burgers

9. Eigen aanpak samenlevingsopbouw • belangenbehartiging • laboratoriumfunctie  erkenning verschillen in/ concurrentie tussen welzijnsdefinities

10. Eigen aanpak samenlevingsopbouw  basisvragen: • Welke welzijnsproblemen worden door wie t.a.v. welke bevolkingsgroepen op welk moment gedefinieerd? • Welke positie kiest de samenlevingsopbouw in dit proces van benoemen en ingrijpen?  participatiedebat !  maatschappelijke betekenis samenlevingsopbouw

11. Maatschappelijke betekenis s.o. • Bijdrage tot sociale probleemkennis: verbinding wetenschappelijke kennis en ervaringskennis • Bijdrage tot democratisering samenleving: verbinding integratie, participatie, emancipatie • Bijdrage tot culturele ontwikkeling samenleving: verbinding individuele en maatschappelijke verantwoording • Bijdrage tot reflexieve ontwikkeling samenleving: kritische analyse vigerende verhoudingen en ontwikkelingen

12. Historische ontwikkeling s.o. (1) • 1950-1977: (erkend) buurtwerk • 1960-1977: maatschappelijk opbouwwerk of streekopbouwwerk; gemeentelijk opbouwwerk • 1977-1982: samenlevingsopbouw: • territoriaal (streek; gemeente; buurt) opbouwwerk • categoriaal opbouwwerk • functioneel opbouwwerk • 1975- …: inspraak in overheidsbeleid: • adviesraden in diverse beleidsdomeinen; • inspraakprocedures

13. Historische ontwikkeling s.o. (2) • 1983: herstructureringsdebat  decreet maatschappelijk opbouwwerk (1991) • 1983-…: niet erkend buurtwerk als multifunctionele voorziening • 1990-…: participatieve planning (JWP; SIF: WOP …) • 1991-…: lokale opbouwwerkprojecten i.k.v. regionale of grootstedelijke planning

14. Buurtwerk (1) ° 1949 vanuit “parochiehuizen” • beweging vanuit individuele hulpverlening naar probleemveld toe • gebaseerd op uitgangshouding, nl. geloof in mogelijkheden van “gewone mensen” • weinig gesystematiseerd; informeel; mix individuele hulpverlening, animatie en recreatie • van waardering volkse buurten naar stimulering zelfbewustzijn buurtbewoners (cf. pedagogiseringsproces !)

15. Buurtwerk (2) 1972-1973 • onderscheid “buurtwerk” en “buurtopbouwwerk” • welzijnsmodel >< politiserend model • politiserend model: • aandacht structurele bepaaldheid buurtproblemen • nadruk op noodzakelijke structurele aanpak  ontwikkeling “kansarmoede”-begrip  nadruk op bewustwording en sociale actie

16. Buurtwerk (3) Spanning buurtwerk - buurtopbouwwerk • aandacht voor voorwaarden aansluiting bij doelgroep, namelijk: vertrouwensrelatie • buurtwerk als multifunctionele voorziening, ruimtelijk en cultureel dicht bij woon- en leefwereld bewoners • integratie hulpverlening, animatie, recreatie, vorming en bewonersorganisatie door opbouwwerk • streven naar geïntegreerde methodiek

17. Buurtwerk (4) Streven naar geïntegreerde methodiek • beleidsmatige indeling bij “territoriaal opbouwwerk” >< praktijk: handhaven informele circuits binnen buurten • ontwikkeling (niet erkend) buurtwerk als multifunctionele welzijnsvoorziening

18. Streekopbouwwerk (1) ° omstreeks 1960 vanuit sociaal-cultureel werk (inz. regionale comités Stichting Lodewijk De Raet: streven naar gemeenschapsopbouw en persoonlijke ontplooiing) • aandacht achterstand Vlaamse Gemeenschap als geheel en bepaalde streken in het bijzonder • nadruk op eenzijdigheid regionale economische expansie en noodzaak ook sociaal culturele ontwikkeling: werken aan mentaliteitsverandering en actieve betrokkenheid bevolking

19. Streekopbouwwerk (2) • Invloed Amerikaanse “community organisation” via Ned., nl. • Stichting Opbouw Drenthe • Na WO II: door overheid in kader van de wederopbouw opgerichte provinciale opbouworganen  methodisch organiseren van samenlevingsverbanden i.s.m. zelfwerkzame vertegenwoordigers van bevolkingsgroepen • 1965-1966: opbouwwerk Heuvelland (Jan Hardeman) • overheidsinitiatief beperkt tot provinciebestuur Limburg  ruime verscheidenheid initiatieven  accent op “gedocumenteerde gesprekstafels”

20. Territoriaal opbouwwerk • buurtwerk • streekopbouwwerk + alternatieve initiatieven: coöperatieven, communes, “wereldscholen”  spanning beleidsmatige benadering- praktijkontwikkeling

21. Categoriaal opbouwwerk • Welzijnsbevordering gemarginaliseerde groepen: woonwagenbewoners, thuislozen, ex-psychiatrische patiënten, jongeren …  diversiteit doelgroepen • Combinatie van directe hulp en begeleiding met vorming en sociale actie ”kleinschaligheidsbeweging”

22. Functioneel opbouwwerk • Coördinatie van initiatieven in de welzijnszorg, teneinde tot een efficiëntere hulpverlening in een bepaald gebied te komen (vgl. community organisation) • °1977: “oproep tot samenlevingsopbouw in de welzijnszorg”  ontwikkeling “welzijnsraden” • 1983: overheveling, samen met categoriaal opbouwwerk, naar departement welzijn

23. “Sector samenlevingsopbouw” • ° ontstaan na herstructurering  projectmatig werken  VIBOSO  RISO’s actueel: 5 provinciale RISO’s + 3 grootstedelijke RISO’s • overheveling sector van “cultuur” naar “welzijn” nadruk op rol opbouwwerk in bestrijding kansarmoede nadruk op “welzijnsmodel”?

24. Samenlevingsopbouw actueel • ruimer dan sector • nadruk op participatieve planning in diverse beleidsdomeinen  inschakeling in debat “bestuurlijke vernieuwing” in aansluiting met “inspraakbewegingen” ontstaan vanaf ‘70  aandacht betekenis “lokale samenleving” taakstelling samenlevingsopbouw op spanningsveld tussen “eigen belang” en “maatschappelijk belang”