Zielone pierścienie nadmorskich metropolii

1. Zielone pierścienie nadmorskich metropolii Dr Agata Cieszewska Katedra Architektury Krajobrazu Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

2. Obszary metropolitalne w perspektywie 2030 Do 2030: 3/5 ludzi będzie mieszkać w miastach (>80% w krajach rozwijających się) • 10 największych metropolii osiągnie ogółem 334 mln mieszkańców • 18 miast będzie miało ponad 20 millionów mieszkańców • 8 miast będzie miało ponad 30 millionów mieszkańców • 2 miasta będą miały ponad 40 millionów mieszkańców (Tokyo, New Delhi) http://www.ilookforwardto.com/2010/04/the-10-biggest-metropolitan-areas-in-2030.html Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

3. Dlaczego zielone pierścienie… Problem niekontrolowanego rozprzestrzeniania się miast poszukiwanie instrumentów planistycznych ograniczających negatywne skutki koncepcja zielonych pierścieni (green belt) Abercrombie 1945, Amati, 2008, Gunn 2007, Tang et all, 2007, Tjallingii 2000 Zastosowanie od Wielkiej Brytanii po Koreę Płd, Kanadę, Australię Zapisy w różnorodnych strategicznych dokumentach urbanistycznych dotyczące ograniczanie negatywnego procesu rozprzestrzeniania się miast m.in. Nowa Karta Ateńska, Zielona Karta Środowiska Miejskiego, raport Europejskiej Agencji Środowiskowej (EEA) nr 10/ 2006 Urban Sprawl in Europe – ignored challange Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

4. Green belt - kamienie milowe koncepcji 1. Edward Gibbon Wakefield (1848) miasto Adelajda (Australia) „..kiedy miasto osiąga pewną wielkość, należy założyć nowe miasto oddzielone od poprzedniego pasem zieleni – „terenów otwartych” 2. Ebenezer Howard - Social City, Garden City of Tommorow (1898) - pas terenów otwartych – zapewniający dostawę produktów rolnych i surowców – funkcja żywicielska 3. Sir Patric Abercrombie – plan wielkiego Londynu – pierwszy formalnie ustanowiony green belt (1945) Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

5. Green belt dominujące funkcje • Zielony pierścień (greenbelt) jako obszar: • zapewniający dostawę produktów rolnych i surowców - funkcja żywicielska • ograniczający rozprzestrzenianie się miasta - ukierunkowanie rozwoju miasta poza obszar metropolitalny - funkcja strukturotwórcza • zapewniający teren wypoczynku dla mieszkańców metropolii – funkcja rekreacyjna • zapewniający zachowanie różnorodności biologicznej w tym powiązania przyrodnicze – funkcja ekologiczna • zapewniający ochronę środowiska przyrodniczego i poprawiający warunki życia w metropolii w tym wymianę powietrza, ochronę przed powodziami – funkcja środowiskotwórcza • zapewniający ochronę wartościowego krajobrazu w tym krajobrazu wiejskiego– funkcja krajobrazowa Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

6. Green belt… jaka struktura? • Greenbelts • – układ terenów otwartych otaczających miasto z ograniczoną funkcją zabudowy (+ inne funkcje: rekreacja, rolnictwo) • Urban Growth Boundary – granica rozwoju zabudowy • zewnętrzna granica terenów zabudowanych hamuje rozprzestrzenianie się miasta, ale także chroni tereny wiejskie • Green wedges (zielone kliny) • tereny otwarte wokół i pomiędzy obszarami zurbanizowanymi, chronią przed zlewaniem się osiedli, a także pełnią funkcje rekreacyjne Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

7. Green belt - Zielony Pierścień – to… • system obszarów otwartych ograniczający rozprzestrzenianie się miast • instrument planistyczny ograniczający rozprzestrzenianie się miast CEL: • ZACHOWANIE • terenów otwartych lub w znacznym stopniu niezabudowanych • ZAPEWNIENIE • kontroli rozwoju rozległych obszarów zabudowanych; • ochrony miast sąsiadujących przed „zlewaniem”; • ochrony terenów wiejskich przed wkraczaniem zabudowy; Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

8. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 20304.2. Przeciwdziałanie fragmentacji przestrzeni przyrodniczej „W obszarach silnie zurbanizowanych zwłaszcza w funkcjonalnych obszarach miejskich wewnątrzmiejskie układy ekologiczne zostaną rozbudowane i połączone z obszarami otwartymi przez system zielonych pierścieni, zostanie zachowana także drożność miejskich systemów dolinnych … Ochroną planistyczną zostanie objętałączność ekologiczna i integralność obszarowa o najwyższych walorach przyrodniczych znajdujących się w zasięgu bezpośredniego oddziaływania największych miast - ich obszarów funkcjonalnych. W pierwszym rzędzie dotyczyć to będzie Parków Narodowychi ich otulin oraz ponadregionalnych korytarzy ekologicznych w obszarach stanowiących naturalne zaplecze rekreacyjne mieszkańców metropolii…” Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

9. Pytania: • Czy system zielonych pierścieni wskazany w KPZK odnosi się do koncepcji green belt ? • wskazywane funkcje to ekologiczna, rekreacyjna, żywicielska (strukturotwórcza, środowiskotwórcza, krajobrazowa) • Jakie są obecnie stosowane rozwiązania dla ograniczenia niekontrolowanego rozwoju zabudowy w obszarach metropolitalnych? • Jakie doświadczenia innych nadmorskich metropolii można zastosować dla polskich rozwiązań? Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

10. Rozwój nadmorskich metropolii Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

11. Rozwój nadmorskich metropolii Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

12. Rozwój nadmorskich metropolii Rozwój ukierunkowany Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

13. Rozwój nadmorskich metropolii Rozwój ukierunkowany Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

14. 27 obszarów greenbelt udokumentowana literatura Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

15. 27 obszarów greenbelt udokumentowana literatura Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

16. Znikający zielony pierścień w Melbourne Na tworzenie zielonych pierścieni/ zielonych klinów w Australii największy wpływ miały dwie koncepcje: • brytyjskiego podejścia do tradycyjnego greennbelt • UGB – gdzie wskazywano linie graniczne zabudowy wraz z rezerwą pod rozbudowę Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

17. Znikający zielony pierścień w Melbourne W Planie Regionalnym z 1971 została zapisana ochrona zielonych klinów - moc ustaleń była zbyt słaba - cześć ustaleń dotyczących zielonych pierścieni po 1996 roku została wyeliminowana - nie przygotowano wystarczająco dużo terenów pod zabudowę gęstość zabudowy jest tu wyjątkowo niska: Melbourne 1519/km2 Barcelona 15800/km2 Paryż 20000/km2 Toronto 4000/km2 Chicago 4700/km2 2002 2005 2009 Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

18. Ontario Greenbelt - Zielony pierścień obszaru metropolitalnego Toronto Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

19. Zielony pierścień- tereny chronione Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

20. Zielony pierścień- tereny rolne Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

21. Zielony pierścieńużytkowanie terenu Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

22. Zielony pierścieńzarządzanie Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

23. Zielone kliny Kopenhagi i Sztokholmu „Fingerplan” z 1947 roku w Kopenhadze (Steen Eiler Rassmusen) Kliny: - tereny upraw - tereny rekreacyjne Lokalne tereny zieleni Regionalne tereny otwarte Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

24. Zielone kliny Kopenhagi i Sztokholmu „Fingerplan” z 1947 roku w Kopenhadze (Steen Eiler) Problemy: - Koncepcję klinów wprowadzono zbyt późno – zabudowa pojawiła się już wcześniej terenach proponowanych do ochrony Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

25. Zielone kliny Kopenhagi i Sztokholmu „Fingerplan” z 1947 roku w Kopenhadze (Steen Eiler) Nowe rozwiązanie: 1) Ochrona płatów leśnych 2) Ochroniona korytarzy ekologicznych 3) Włączenie zasady kompensacji – dla różnorodnych ekosystemów w ściśle zaplanowanych obszarach na przedłużeniu klinów Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

26. Zielone kliny Kopenhagi i Sztokholmu Zielone kliny z Planu zagospodarowania z 1990 roku 10 zielonych klinów Sztokholmu Nowe rozwiązanie: 1) 20-30% obszarów jest chroniona jako formy ochrony przyrody – reszta to tereny gminne, prywatne, państwowe 2) 10 klinów- wspólna odpowiedzialność 26 gmin – gminy maja wpisaną ochronę klinów w swoje plany zagospodarowania przestrzennego 3) Ustalenie wartości społecznej zielonych klinów!!!! (łatwość dostępu, liczba odwiedzających) Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

27. Zielone kliny Kopenhagi i Sztokholmu 10 zielonych klinów Sztokholmu • Funkcje zielonych klinów: • Kontakt z krajobrazem kulturowym • Równowaga klimatyczna • Połączenia miasta z teren wiejskim • Promowanie zdrowia • Promowanie różnorodności biologicznej • Ciche tereny • Dostęp do terenów wiejskich w pobliżu miast • Zwiększanie atrakcyjności środowiska miejskiego • Usługi ekosystemowe • Poznanie nowych doświadczeń Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

28. Zielone kliny Kopenhagi i Sztokholmu Zielone kliny z Planu zagospodarowania z 1990 roku Przykład legendy wartości społecznych zielonych klinów 10 zielonych klinów Sztokholmu Nowe rozwiązanie: Przykład klin Rosjo 6 gmin + 5 organizacji pozarządowych Cel: zachowanie i rozwój wartości społecznych terenów otwartych w klinie Udział polityków lokalnych w rozpoznaniu wartości zielonego klina Rosjo jako całości Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

29. Zielony pierścień - jako wyzwanie Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

30. Jakie zielone pierścienie? ? Pas terenów pokrytych roślinnością otaczający miasto ? Tylko tereny chronione w otoczeniu miasta Pas terenów otwartych otaczających miasto - pola, lasy łąki, wody w tym obszary chronione ? ? Pas terenów otwartych z niewielkim udziałem zabudowy otaczający miasto - o ograniczonym rozwoju dotyczącym nowo wprowadzanej zabudowy Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

31. Jakie zielone pierścienie? ? Pas terenów pokrytych roślinnością otaczający miasto ? Tylko tereny chronione w otoczeniu miasta ? Pas terenów otwartych otaczających miasto - pola, lasy, łąki, wody w tym obszary chronione ? Pas terenów otwartych z niewielkim udziałem zabudowy otaczający miasto - o ograniczonym rozwoju dotyczącym nowo wprowadzanej zabudowy Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

32. Zielony pierścień w Trójmieście - wyzwanie ? Struktura zielony pierścień / zielone kliny / UGB + zielone… Funkcja przyrodnicza / przyrodnicza+ społeczna przyrodnicza+ społeczna + ekonomiczna Metody zarządzania odgórne (ustalenia) / oddolne (uzgodnienia) Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012

33. Zielony pierścień - wyzwanie Podejście oddolne Podejście odgórne Kanada, Szwecja Australia Ustalenia Uzgodnienia Zielone pierścienie nadmorskich metropolii … Krajobrazy Zurbanizowane 3-4.12.2012