Katedra Gospodarki Regionalnej ae.jgora.pl/kgr

1. Koncepcja klastrów Mariusz Zbadyński Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

2. Teorie: • lokalizacji (A.Weber), • ośrodków centralnych (W. Christaller), • bazy ekonomicznej ((W. Sombart), • biegunów rozwoju (F. Perroux, J.R. Boudeville), • dyfuzji innowacji (T. Hagerstrand), • rozwoju endogenicznego (J. Friedman, C. Weaver, W.B. Stohr) Pierwotne teorie rozwoju regionalnego Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

3. Koncepcje wtórne - rozwijają i udoskonalają pierwotnie sformułowane teorie. Przykładem może być opierająca się na teorii biegunów rozwoju wzrostu koncepcje takie jak m.in. koncepcja „geograficznych centrów wzrostu” (A. Hirschman), koncepcja „błędnego koła” (G. Myrdal), oraz koncepcja „rdzenia i peryferii (J. Friedman). • produktu podstawowego (staple theory), • cyklu produkcyjnego (produkt-cycle theory), • uczącego się regionu (the learning region), • elastycznej produkcji (flexible production), • wielkiego pchnięcia (big push theory). Koncepcje wtórne rozwoju regionalnego Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

4. W rozumieniu tej teorii rozwój gospodarczy jest skoncentrowany w najbardziej rozwiniętych przedsiębiorstwach, gałęziach przemysłu i sektorach, które stanowią˛ tzw. bieguny wzrostu dla całej gospodarki. Wymienione bieguny charakteryzuję się najsilniejszą pozycją na rynku, szybkim tempem wzrostu działalności gospodarczej i wieloma powiązaniami kooperacyjnymi. Stanowią siłę napędzającą rozwój gospodarki regionu. Zgodnie z tą teorią takie bieguny wpływają później na lokalizację nowych przedsiębiorstw oraz dzięki szybkiemu rozwojowi wpływają na sąsiednie podmioty i przy wysokim poziomie komunikacji proces rozwoju w sposób naturalny szybko się rozprzestrzenia. Teoria biegunów rozwoju Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

5. Według Hirschmana rozwój gospodarczy dokonuje się nierównomiernie i jest skoncentrowany w tzw. geograficznych centrach wzrostu (geographical growth centers). Później jednak następuje naturalne rozprzestrzenianie się rozwoju z centrów na obszary sąsiadujące. Dlatego podobnie jak w teorii biegunów wzrostu, Hirschman zaleca wzmacnianie rozwoju regionów centralnych i wspieranie późniejszej dyfuzji rozwojowej przez budowanie np. infrastruktury komunikacyjnej. Koncepcja geograficznych centrów wzrostu Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

6. Gunnar Myrdal również opisywał nierównomierny przestrzennie rozwój gospodarczy. Jest to według uczonego długi proces historyczny, uwarunkowany nie tylko czynnikami ekonomicznymi, ale również społecznymi i kulturowymi. Wg Myrdala zróżnicowanie regionalne rozwoju pogłębia się wraz z upływem czasu. Jest to spowodowane kumulowaniem się i wzajemnym oddziaływaniem przyczyn ekonomicznych, politycznych i kulturowych (cumulative causation). W ten sposób obszary bogate rozwijają się coraz szybciej, natomiast biedne pogrążają się w stagnacji. Jest to więc mechanizm błędnego koła. Koncepcja błędnego koła Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

7. Podobną koncepcją rozwoju jest model rdzenia i peryferii (core and peripheries). Zdaniem Friedmanna działalność wytwórcza i usługowa najbardziej konkurencyjnych przedsiębiorstw jest lokowana w najsilniej rozwiniętych regionach, głównie dużych ośrodkach metropolitalnych. Jednocześnie centra gospodarcze dominują nad swoimi peryferiami. Wprawdzie przyczyniają się do zainicjowania trajektorii rozwoju tych terenów, ale jest on podporządkowany i usługowy wobec obszarów centralnych. Ponadto centra dążą do dominacji nie tylko w sferze gospodarczej, ale również politycznej i kulturowej. Koncepcja rdzenia i peryferii Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

8. Według A. Marshalla dystrykt przemysłowy stanowi przestrzennie wydzielony obszar, na którym koncentrują swoją lokalizację zakłady przemysłowe. Struktura gospodarki regionalnej jest oparta na małych i średnich przedsiębiorstwach, produkujących głównie na rynek regionalny. Cechą charakterystyczną dystryktu przemysłowego jest niezwykła ruchliwość siły roboczej. Zdaniem Marshalla pracownicy są bardziej związani z regionem, aniżeli z konkretnym zakładem produkcyjnym, i często zmieniają pracodawcę. Zapleczem są wysoko wykwalifikowane instytucje usługowe, przystosowane do specjalistycznej produkcji regionalnej. W ramach tego zaplecza funkcjonują także instytucje finansowe, które podejmują się długofalowego kredytowania produkcji, nawet stanowiącej poważne ryzyko handlowe. Teoria dystryktów przemysłowych Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

9. koncentracja na określonym obszarze przedsiębiorstw, działających w tym samym, bądź pokrewnych sektorach przemysłu lub usług, • występowanie interakcji i funkcjonalne powiązania pomiędzy firmami, • wspólna trajektoria rozwoju, • ponadsektorowy wymiar klastra, obejmuje on swym zasięgiem zarówno poziome jak i pionowe powiązania pomiędzy przedsiębiorstwami. • Klastry różnią się od tradycyjnych lokalnych systemów produkcyjnych tym, że istotne jest tam partnerstwo i współpraca nie tylko między firmami, ale również między firmami i światem nauki i badań. Czynniki wyznaczające klastry Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

10. Lokalne systemy produkcji (locaux systemes productifs), • Kompleksy przemysłowe, • Skupiska, • Cluster – grono, kiść (Teoria gron), • Wiązki przemysłowe, • Klaster. Terminy określające koncepcję klastra Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

11. Klaster – to geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (na przykład uniwersytetów, jednostek normalizacyjnych i stowarzyszeń współpracujących). Klastry osiągają masę krytyczną (niezbędna liczba firm i innych instytucji tworzące efekt aglomeracji) i odnoszące niezwykłe sukcesy konkurencyjne w określonych dziedzinach działalności. Klastry są cechą niemal każdej gospodarki narodowej, regionalnej, stanowej, a nawet wielkomiejskiej, głównie w krajach gospodarczo rozwiniętych. Definicja klastra (M. E. Porter 2001) Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

12. Dolina Krzemowa (półprzewodniki i technologie informatyczne), • Lombardia (przemysł teleinformatyczny i chemiczny), • Cambridge (biotechnologia, przemysł komputerowy i informatyczny), • Austin, Montpellier (telekomunikacja, oprogramowanie, biotechnologia), • Klastry przemysłowe w północnych Włoszech (włoskie dystrykty przemysłowe), • Technopolis Oulu w Finlandii (telekomunikacja). Przykłady klastrów Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

13. Quasi-klaster automatyki przemysłowej w Gdańsku, • Klaster poligraficzny w Warszawie, • Klaster budowlany w regionie świętokrzyskim, • Tarnowski Klaster Przemysłowy Plastikowa Dolina, • Klastry wiejskie na Lubelszczyźnie (agroturystyka). Przykłady klastrów w Polsce Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

14. Typologia klastrów cd. Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

15. Typologia klastrów cd. Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

16. wzrost produktywności lokalnych przedsiębiorstw, • wzrost innowacyjności - stymulowany i wspierany przestrzenną bliskością podmiotów gospodarczych, • dynamiczny wzrost liczby nowych przedsiębiorstw - rozwijający się klaster charakateryzuje się dynamicznym wzrostem liczby narodzin nowych przedsiębiorstw (nowe miejsca pracy), Korzyści wewnętrzne z funkcjonowania klastrów Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

17. wzrost dostępności usług okołobiznesowych, • inwestycje w infrastrukturę, • zwiększenie dochodów ludności, • klaster - motor rozwoju regionalnego. Korzyści zewnętrzne funkcjonującego klastra Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

18. Klastry pokrewne włoskim dysktryktom przemysłowym (Dolina Krzemowa); dominacja małych i średnich przedsiębiorstw, silna specjalizacja oraz silna wzajemna rywalizacja z jednoczesnym systemem powiązań sieciowych oraz przede wszystkim zaufaniem, • Klaster typu hub-and-spoke „oś i szprycha” ( Seattle – Boeing, Toyota City); współistnienie na danym terenie dużych przedsiębiorstw powiązanych hierarchicznie z rozległą grupą firm sektora MSP • Klaster satelitarny z dominującym udziałem małych i średnich przedsiębiorstw uzależnionych od firm zewnętrznych, którego przewaga lokalizacyjna opiera się z reguły na niższych kosztach (region Manaus w Brazylii) Podział klastrów według Meyera-Stamera Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

19. Metody wykorzystywane w procesie badania klastrów. Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

20. Trwałe podnoszenie poziomu konkurencyjności lokalnej, regionalnej i narodowej gospodarki, • Wzrost innowacyjności przedsiębiorstw i poprawa ich pozycji konkurencyjnej, • Uzyskanie efektów synergicznych, • Przekształcenie klastrów w regionalne systemy innowacyjne. Cele polityki rozwoju opartej o klastry Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr

21. Dziękuję za uwagę. Katedra Gospodarki Regionalnej www.ae.jgora.pl/kgr