TÜBİTAK VİZYON 23 ÖNGÖRÜ PANELLERİ

1. TÜBİTAKVİZYON 23 ÖNGÖRÜ PANELLERİ Enerji ve Doğal Kaynaklar Paneli Rapor ( I )

2. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 1. Teknolojik/Ekonomik/Yapısal Durumun Türkiye ve Dünya Açısından Değerlendirilmesi 1/9 Türkiyenin • Nufusu yılda ort. % 1.5 düzeyinde artmaktadır. • Ekonomisi 1980-2001 arası yılda %3,65 büyümüştür. • Kalitesi düşük kömür dışında, petrol ve doğal gaz gibi birincil enerji kaynakları zayıftır. • Dünya rezervlerinin % 64’ünü oluşturan bor tuzları dışında, baskın bir maden kaynağı yoktur. • Küçük akarsu, rüzgar ve güneş enerjisi potansiyelleri kısmen dikkate değerdir.

3. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 1. Teknolojik/Ekonomik/Yapısal Durumun Türkiye ve Dünya Açısından Değerlendirilmesi 2/9 Türkiyenin • Enerji arzı 1990-2001 arası % 4.3 artmıştır. Oysa Avrupa ortalaması % 0.8 dir. • 2001 enerji arzının % 39.6’sı petrol, % 19’u doğal gaz, % 16.8’i linyit, %5’i diğer, % 2.6’sı hidroelektrik kaynaklardan sağlanmıştır. • 2001 yılı tüketimi sektörler arasında % 36 sanayi, % 35 konut ve hizmet, % 21 ulaştırma ve % 5’i tarım sektöründe kullanılmıştır.

4. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 1. Teknolojik/Ekonomik/Yapısal Durumun Türkiye ve Dünya Açısından Değerlendirilmesi 3/9 Türkiyenin • 2001yılı birincil enerji üretiminin %51’i kömür, %11 ’i petrol ve doğal gaz, %7.5’i hidro, % 23 ‘ü ticari olmayan kaynaklardan oluşmuştur. • Enerji tüketimi enerji üretiminin üzerindedir. 1990-2000 döneminde net enerji ithalatı %6 artmış ve TBAE’nın % 57.6’sından % 68’ine tırmanmıştır. • Elektrik Enerjisi üretiminin yaklaşık %40’ı doğal gaz, %30’u kömür ve % 25’i su kaynaklarını kullanmaktadır.

5. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 1. Teknolojik/Ekonomik/Yapısal Durumun Türkiye ve Dünya Açısından Değerlendirilmesi 4/9 Türkiye • Dünya nufusunun %1.1, dünya ekonomisinin % 0.68, enerji tüketiminin % 0.86’nı oluşturuyor. • Kişi başına enerji tüketimi 1.1 tpe ve elektrik tüketimi 1850 kWs olarak, OECD içinde en sondadır. • Enerji yoğunluğu 18.8 MJ/USD ve 0.64 kWs/USD olarak eski Doğu Bloğu ülkelerinin ardından OECD içinde en yüksek değerdedir. • Karbon yoğunluğu 0.36 kgC/USD olarak Doğu Bloğu ülkelerin ardından OECD içinde en yüksektir.

6. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 1. Teknolojik/Ekonomik/Yapısal Durumun Türkiye ve Dünya Açısından Değerlendirilmesi 5/9 ÖzetleTürkiyede • Kişi başına az enerji üretiliyor. • Kişi başına az enerji tüketiliyor. • Enerji, verimli kullanılmıyor. • Çevre dostu enerji kullanımında başarılı olunamıyor. • Birincil enerjinin büyük çoğunluğu yurt dışından sağlanıyor. • Elektrik enerjisi üretiminde doğal gaz en önemli paya sahip ve bu pay artıyor.

7. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 1. Teknolojik/Ekonomik/Yapısal Durumun Türkiye ve Dünya Açısından Değerlendirilmesi 6/9 Dünya Ölçeğinde • Birincil enerji üretimi: (IEA 2002, page 410) • petrol % 39 • doğal gaz %23 • Kömür %26 • hidro % 2 • Nükleer % 7 • Diğerleri % 3 oranındadır.

8. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 1. Teknolojik/Ekonomik/Yapısal Durumun Türkiye ve Dünya Açısından Değerlendirilmesi 7/9 Dünya Ölçeğinde • Elektrik Enerjisi Üretiminde (2000 yılı) • Kömür %43 • Doğal Gaz %20 • Nükleer % 19 • Petrol %9 • Hidro %6 • Diğer yenilenebilir %4 oranında kullanılmaktadır.

9. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 1. Teknolojik/Ekonomik/Yapısal Durumun Türkiye ve Dünya Açısından Değerlendirilmesi 8/9 Dünya Ölçeğinde • Dünya nufusunun %15’ini oluşturan OECD ülkeleri, dünya enerji tüketiminin % 68’ini oluşturuyor. • Karbondioksit emisyonu 1970 yılına göre yaklaşık iki kat artmıştır. 2000 verileriyle : • Petrol %40, • Kömür % 39, • Doğal gaz % 21 oranında pay sahibidir. • Kyoto Sözleşmesine rağmen CO2 emisyonu 2020 de 2/3 oranında artacaktır.

10. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 1. Teknolojik/Ekonomik/Yapısal Durumun Türkiye ve Dünya Açısından Değerlendirilmesi 9/9 Dünya Ölçeğinde • Dünya nufusunun % 25’i elektrik enerjisinden yoksundur. • Dünya nufusunun %40’ı geleneksel biyo-yakıt kullanıyor. • Orta Doğu devletleri,Türk Cumhuriyetleri ve Rusya birincil enerji satışının cok büyük kısmına sahiptir. • Şu andaki tüketim hızıyla, kömür rezervleri 200 yıl, petrol rezervleri 80 yıl, doğalgaz rezervleri 80 yıl sonrasına kadar yetecektir.

11. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 2. Önümüzdeki 20 yıl içindeki değişiklikleri belirleyecek temel eğilimler ve itici güçler 1/5 • Enerji Pazarının Büyümesi : Dünyanın az gelişmiş ve gelişmekte olan bölgelerinde, nufus artışı ve ekonomik büyümeye paralel olarak enerji talebinin de hızla artması beklenmektedir. Türkiye de bu durumdadır. • Yalnızca elektrik enerjisi üretim tesisleri için önümüzdeki 30 yılda 4.2 trilyon USD harcanacaktır. • 2010 yılından itibaren Amerika ve Avrupa petrol üretimi azalacak, üretim Orta Doğu’da yoğunlaşacaktır. Petrol fiyatları artacaktır.

12. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 2. Önümüzdeki 20 yıl içindeki değişiklikleri belirleyecek temel eğilimler ve itici güçler 2/5 • Enerji İletiminin Artışı : Ortadoğudan Avrupa’ya ve Asya-Pasifik’e petrol nakli artacaktır. • Özellikle Avrupa’da doğal gaz kullanımı artacak, Rusya’ya ek olarak OrtaDoğu’dan Avrupa’ya doğal gaz taşınacaktır. • Temiz Enerji Üretiminin Artışı : Çevresel ve İklimsel kaygılar sonucu getirilen kurallar ve teşvikler temiz enerji üretimini ve kullanımını artıracaktır. • Enerji verimliliğinin Artışı: Enerji tasarrufu ve etkin enerji kullanımı çabaları devam edecektir.

13. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 2. Önümüzdeki 20 yıl içindeki değişiklikleri belirleyecek temel eğilimler ve itici güçler 3/5 • Yeni Teknolojilerin Geliştirilmesi : • H teknolojileri veYakıt Pillerindeki (YP) ilerlemeler. BorHidrür ile H saklanması, PEM ve Katı Oksit Yakıt pili teknolojileri, otomotiv ve bina uyg. • Batarya teknolojilerinde önemli ilerleme meydana gelmektedir. Şu anda LiIon önü en açık teknolojidir. • HTC süperiletkenler olgunlaşmaktadır. Motor, generatör, transformatör, kablo vs ile SMES süperiletken enerji depolama sistemlerinde ticarileşme sürecine yaklaşılmıştır.

14. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 2. Önümüzdeki 20 yıl içindeki değişiklikleri belirleyecek temel eğilimler ve itici güçler 4/5 • Yeni Teknolojilerin Geliştirilmesi (Devam) : • Rüzgar türbin teknolojisinin geliştirilmesi. • Sürekli mıknatıs teknolojisinde (NdFeB) ilerleme, ucuzlama ve dayanıklılığın artması; bunun yeni elektrik motor ve generatör teknolojilerine yansıması. • Yarıiletken anahtar teknolojisindeki gelişmeler ve güç elektroniğindeki ilerlemeler. • Mikroelektronikteki ilerlemeler ve bunun enerji kontrol sistemlerine yansıması.

15. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 2. Önümüzdeki 20 yıl içindeki değişiklikleri belirleyecek temel eğilimler ve itici güçler 5/5 • Yeni Teknolojilerin Geliştirilmesi (Devam) : • Fotovoltaik alanında devrimsel bir ilerleme (ümit edilen, henüz çağ açıcı bir ilerleme oluşmamıştır ). • Süper kapasitörlerdeki gelişmeler • Yeni maden arama ve çıkartma tekniklerinin bulunması. • Malzeme teknolojilerindeki ilerlemeler.

16. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 3. Türkiye’nin güçlü ve zayıf yanlarının, tehdit ve fırsatların belirlenmesi - SWOT- analiz sonuçları • GÜÇLÜ YANLAR 1/2 • Jeopolitik konum…………………………………..16 • Hidrolik kaynakların zenginliği …………………...14 • Kömür kaynaklarının zenginliği …………………..13 • Temiz ve yenilenebilir enerji potansiyelinin yüks…11 • Yetişmiş insan gücü ………………………………..9 • Enerji tasarruf potansiyelinin yüksekliği …………..8 • Stratejik kaynakların varlığı(Bor, Toryum, Su )…....8 • Olgunlaşmış tekn. sonradan katılmaimkanı ……….4

17. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 3. Türkiye’nin güçlü ve zayıf yanlarının, tehdit ve fırsatların belirlenmesi - SWOT- analiz sonuçları • GÜÇLÜ YANLAR 2/2 • Enerji sektörü piyasasının liberalleşmesi…………...4 • Enerji kaynaklarının çeşitliliği...……………………3 • Yeşil alana yönelik arazi potansiyeli …..…………..3 • Elektromekanik sanayinin potansiyeli………….….2 • Yabancı yatırımcıya çekici gelmesi….……………..1

18. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 3. Türkiye’nin güçlü ve zayıf yanlarının, tehdit ve fırsatların belirlenmesi - SWOT- analiz sonuçları • ZAYIF YANLAR 1/2 • Finansman Yetersizliği..………………...…………15 • Bürokratik engeller ve hukuki altyapı eksikliği...…15 • Etiksel eksiklik ……………………………………15 • Nufus artışı ………………………..…..…………..15 • Kararlı bir devlet politikasının olmayışı ….…….…12 • ARGE’nin ve teşviklerin yetersizliği .…………….12 • Kamuoyu bilincinin ve örgütlenmenin eksikliği ….11

19. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 3. Türkiye’nin güçlü ve zayıf yanlarının, tehdit ve fırsatların belirlenmesi - SWOT- analiz sonuçları • ZAYIF YANLAR 2/2 • Teknolojil ve bilimsel altyapının eksikliği..………..9 • Tarafsız ve uzman kurumların eksikliği…….....…..9 • Petrol ve doğalgaz rezervlerinin eksikliği .………..8 • Enerji kullanım veriminin düşüklüğü ..……………7 • Yerli linyitin, termik santral tekn. Uyumsuzluğu …4

20. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 3. Türkiye’nin güçlü ve zayıf yanlarının, tehdit ve fırsatların belirlenmesi - SWOT- analiz sonuçları • FIRSATLAR 1/3 • Yenilenebilir enerji teknolojilerine girme imkanı....17 • Stratejik madenleri değerlendirecek ARGE person..15 • Türk Cumhuriyetlerine yakınlık………... .………..13 • Enerjide yeni teknolojilerin belirmesi..……………13 • Yenilenebilir enerji kayn. çeşitliliği ve potansiyeli..12 • Teknoloji transferinde seçenek çokluğu …………..11 • Avrupaya komşu laik bir cumhuriyet oluşu ………10 • Teknolojik birikim ve sanayi potansiyeli …………10

21. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 3. Türkiye’nin güçlü ve zayıf yanlarının, tehdit ve fırsatların belirlenmesi - SWOT- analiz sonuçları • FIRSATLAR 2/3 • Modernleşmeye en yakın islam ülkesi olması....…..10 • Stratejik madenlerin bol miktarda bulunması……….9 • Girişimci sanayici yapısı……...………... .…………9 • Avrupa Birliği genişleme sürecinde yer almak...…...7 • Yenilenebilir uygulamalarında öncü olma ….…...…7 • ABD ile enerji alanında işbirliği …….………..…..6 • Avrasya enerji koridoru olma imkanı ……………..4 • Modernleşme ve gelişme yönündeki kararlılığı…….4

22. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 3. Türkiye’nin güçlü ve zayıf yanlarının, tehdit ve fırsatların belirlenmesi - SWOT- analiz sonuçları • FIRSATLAR 3/3 • Kısa bir dönem için elek.arz fazlalığı……….. ....…..4 • AB’ne enerji yoğun sektörde ihracaat imkanı…...….3 • Çevremizdeki pazarların büyümekte oluşu…………3 • Yeni piyasa yapısına geçiş………………….....…….3 • Muhtemel enerji kaynaklarının varlığı….….…...…..2 • Türkiye’nin yükselen imajı…….…….………..…….2 • Dinamik genç nufusun seferber edilebilme imkanı…1

23. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 3. Türkiye’nin güçlü ve zayıf yanlarının, tehdit ve fırsatların belirlenmesi - SWOT- analiz sonuçları • TEHDİTLER 1/4 • Ekonomik, teknolojik, siyasi açıdan dış müdahalelere açık olmak.. ....…………………………………….18 • Türkiyedeki siyasi istikrarsızlık ……………….…..17 • Ekonomik istikrarsızlık………………….…………17 • Sermaye yetersizliği…….…………………..……..15 • Bölgemizdeki(Kafkaslar,OrtaDoğu,Balkanlar) olumsuz gelişmeler …………………………..……15 • Toplumsal değerlerdeki bozulma…..…….…..……15 • Enerji planlarının uygulanmasında istikrarsızlık..…14

24. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 3. Türkiye’nin güçlü ve zayıf yanlarının, tehdit ve fırsatların belirlenmesi - SWOT- analiz sonuçları • TEHDİTLER 2/4 • ARGE kültürünün ve politikalarının yetersizliği ….14 • Nufus artışı, ,iç göç ve plansız kentleşme.…….…..14 • Enerji arzında doğal gaza bağımlılık ..….…………13 • Toplumsal denge ve iç huzurun inşasındaki güçl….13 • Fazla bürokr. ve kurumlar arası eşgüdüm eksikliği..13 • Gelir dağılımında ve eğitimde dengesizlik ………..10 • Teknoloji üretim ve uygulamaları için ara eleman eğitiminin yetersizliği.…………………..….....…….9

25. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 3. Türkiye’nin güçlü ve zayıf yanlarının, tehdit ve fırsatların belirlenmesi - SWOT- analiz sonuçları • TEHDİTLER 4/4 • Sanayimizin yetersizliği……………...………...…...7 • Tekelleşme ………………...…………….…….……6 • Genç beyin göçü………...………. ..….…………….5 • Doğal kaynaklarımız üzerinde dış güçlerin etkileri .. 5 • Su kaynaklarımıza yönelik dış etkiler ……….……..3

26. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ 4. Bu alanda nasıl bir türkiye görülmek istendiğinin kurgulanması (vizyon) Büyüyen ekonomisinin ve artan refah düzeyinin gereksinim duyduğu enerjiyi, mümkün olan en temiz çözümlerle, zamanında ve karşılanabilir bir maliyetle karşılayabilen, bu enerjiyi en verimli bir biçimde ileten, depolayan ve kullanan, aynı zamanda enerji teknolojilerinde know-how sahibi olarak uluslararası enerji yatırımlarında pay sahibi bir Türkiye.

27. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ

28. VİZYON 23 ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR PANELİ

29. İLERİ ENERJİ TEKNOLOJİLERİ Prof.Dr.R.Nejat Tuncay, İTÜ Elektrik-Elektronik Fakültesi 15 Şubat 2002Enerji ARGE Politikası Teknoloji Gelişimi Endüstriyel ArGe Son Kullanıcı ArGe Kuruluşları Uygulamalı ArGe Üniversiteler Temel ArGe Zaman

30. İLERİ ENERJİ TEKNOLOJİLERİ Prof.Dr.R.Nejat Tuncay, İTÜ Elektrik-Elektronik Fakültesi 15 Şubat 2002 • Enerji ARGE Politikası • Türkiye’nin kayıtlı Enerji ARGE harcaması yaklaşık 4 Milyon USD’dir • ABD’de ARGE harcamaları yaklaşık 5 Milyar USD mertebesinde olup, harcamaların yaklaşık % 55 ‘ devlet tarafından karşılanmıştır. ABD’deki savunma sanayii ve uzay çalışmaları için yapılan harcamaların toplam ARGE harcamaları içerisindeki payının yaklaşık % 50 mertebesinde olduğu ve bunun içerisinde de enerji harcamalarının yaklaşık % 5 düzeyinde olduğu göz önüne alındığında , otomotiv gibi birçok alandaki dolaylı enerji ARGE’ lerinin katılımıyla ABD’nin toplam enerji ARGE harcama miktarının 15-20 milyar USD,

31. İLERİ ENERJİ TEKNOLOJİLERİ Prof.Dr.R.Nejat Tuncay, İTÜ Elektrik-Elektronik Fakültesi 15 Şubat 2002 • Japonya’da enerji ARGE harcamaları yaklaşık 7 Milyar USD, savunma ve uzay harcamaları hariç diğer ARGE harcamaları içinde enerjinin payı % 24 ve kamunun enerji ARGE’si için yaptığı harcamalarının oranı % 64 dür • AVRUPA Birliği ülkeleri benzeri Enerji ARGE Harcaması yapmaktadır. • SONUÇ OLARAK SATIN ALDIĞIMIZ HER ÜRÜN İLE GERÇEKTE İLERİ ÜLKELERİN ARGE HARCAMALARINI FİNANSE ETMEKTEYİZ.