Në vëmëndje për studentët. Si të dalim mirë në lëndën e kontabilitetit

1. Prof.As.Dr.Agim BINAJLenda:Konceptet e kontabilitetitTema III-te: Aktivet afatgjata materiale dhe kontabiliteti i tyreLeksioni 5a- Permbajtja e Aktiveve Afatgjata Materialeb- Permbajtja e Aktiveve Afatgjata Jomaterialec- Permbajtja e Aktiveve Afatgjata FinanciareLeksione 2 oreSeminare 2 ore

2. Në vëmëndje për studentët. Si të dalim mirë në lëndën e kontabilitetit Unë do tju tregoj sekrete që pedagogët e tyre rrallë ua tregojnë studentëve. Prandaj ky seksion emërtohet “Vetëm për studentët”. Nëse pedagogët zbulojnë se unë u kam treguar këto sekrete, me siguri do të ketë shumë letra për pyetje të ndryshme. Marrja e notave të mira nuk është një çështje fati. Nuk ka asnjë sekret për këtë. Gjithashtu, nuk është sekret se kryerja e detyrave (në kohë), vajtja në klasë (rregullisht), gjumi dhe ushtrimet e mjaftueshme, të ngrënit në mënyrën e duhur dhe studimi gjatë gjithë semestrit (dhe jo vetëm në kohën e provimit) do ti përmirësojnë notat tuaja. Por kjo është punë e vështirë. Kështu, ajo që ju dëshironi është mënyra për të marrë nota më të mira duke mos punuar shumë, apo jo? Mirë, kini mëndjen-sekreti është të punoni me zgjuarsi! Nuk është e njëjtë me të qënit i zgjuar, e cila është një çështje fati. Këtu jepet sesi të punoni me zgjuarsi.

3. Hapi 1: Përcaktoni përse lënda e kontabilitetit është e rëndësishme për ju. Së pari, mendoni përse po e bëni këtë lëndë. Cilat janë qëllimet tuaja? A ju intereson me të vërtetë kjo lëndë? A keni motivim të fortë për të mësuar mbi kontabilitetin? Mbase në listën tuaj të karrierrës kontabilisti vjen menjëherë në fund. Mbase synimi juaj është të bëni shumë para. Ose, mbase vini në universitet për të kaluar kohën derisa të trashëgoni pasurinë e familjes. Në çdo rast kjo lëndë është hartuar për ju. Një nga mënyrat më të sigurta për të pasur 1 million dollarë është që të filloni me dhjetë milion dhe të mos dini asgjë nga kontabiliteti dhe drejtimi i biznesit. Nëse ju nuk trashëgoni asnjë pasuri, ju nuk do të bëheni i pasur pa ditur të flisni gjuhën e biznesit. Kontabiliteti është gjuha! Mbase ju dëshironi të filloni një punë më të mirë, por jeni i sigurtë se nuk dëshironi që të jeni kontabilist. Shumë mirë! Kjo lëndë nuk do tju bëj kontabilist. Ajo do t’ju ndihmojë që të kuptoni disa nga “ritualet mistike” të kontabilitetit që jokontabilistëve shpesh u duken të ngatërruara. Çfarëdo lloj pozite drejtimi do të keni në ndonjë organizatë, të jini të sigurtë që do të keni punë me kontabilistët dhe me informacionin kontabël. Ju duhet ta dini se ata mund të kenë një ndikim të madh në jetën tuaj. Shumë organizata e përdorin informacionin kontabël për të vlerësuar punonjësit e tyre për pagat dhe në vendimet për ngritjen e punonjësve në përgjegjësi. Ju duhet të kuptoni sesi ta interpretoni këtë informacion. Ju mbase mund të kuptoni se kontabiliteti nuk është ai që mendoni. Pavarësisht nga fakti, nëse ju do ta doni apo urreni kontabilitetin, vendosni se ajo çka do të merrni nga kjo lëndë do të jetë e dobishme për ju.

4. Hapi 2: Zbuloni atë që pedagogu juaj pret nga ju për këtë lëndë. Më pas verifikojeni këtë me pedagogun tuaj. Nëse jeni me fat, pedagogu juaj do të jetë i ndjeshëm, i dashur, i kujdesshëm, me sens humori, i shkathët, i pëlqen që ti mësojë të tjerët dhe dëshiron që ju të dilni mirë në kurs. Nëse pedagogu juaj është më normal (dhe më pak i përsosur), mbani mend, se pedagogu mbetet pedagog. Dhe si pedagog, ai ka pushtet mbi jetën tuaj. Kështu që, zbuloni se çfarë pret pret jush. Cilat janë qëllimet e tij për lëndën? Çfarë dëshiron që ju të dini ose të jeni të aftë të bëni pasi të përfundoni lëndën? Mbase ai do tjua tregojë (shenjë e mirë), por nëse se bën, pyeteni. Ju duhet të thoni: “Profesor Cilido-qoftë-emri juaj (do të ishte më mirë që të përdorej emri i duhur), Çfarë është e pakëndshme në këtë lëndë?” ky është një zhargon edukimi për “cilat janë qëllimet e kësaj lënde”? Kjo mund të tërheqë vëmendjen e saj, dhe ti japë asaj një ose dy minuta për tu menduar. Ju mbase mund të prisni deri në takimin tjetër të klasës për të marrë përgjigjen tuaj. Sigurohuni që ju dhe pedagogu juaj të kuptoni qëllimet e njëri-tjetrit. Disa pedagogë kontabiliteti presin që të gjithë studentët të bëhen kontabilistë. Nëse ju keni një pedagog të tillë, bëjeni të qartë. i thoni pedagogut tuaj ”Nuk e kam në plan të bëhem llogaritar” (Sigurohuni që të shtoni prapashtesën tar, ose mund të merrni një marrëveshje të shpejtë)zbuloni se çfarë ka në këtë lëndë për ju.

5. Hapi 3: Zbuloni se si do të vlerësoheni. Tani, zbuloni se si do të vlerësoheni. Si teston pedagogu juaj? A është ai tip i vështirë i llojit: Cila është fjala e treta në rreshtin e peste në fajen 211?” Ose, a shikon ai të përgjithshmen, me anë të pyetjeve: “Shpjegoni sesi kontabiliteti ishte instrument në negocimin e traktatit të treta të Versajës në 1623”. A përpiqet ai për hamendësime, ose a janë përgjigjet e shkurtra pikat e tij të dobëta? Cilado qoftë metoda, ju duhet të dini se çfarë pritet nga ju dhe sesi këto pritje kalohen në nota. Nganjëherë do të gjeni ndonjë pedagog ku prtjet të mos jenë të njëjta me mënyrën sesi ai teston dhe vlerëson. Prandaj ju duhet të kuptoni si pritjet e pedagogut dhe vlerësimet. Nëse ato nuk duket se janë të qëndrueshme, atëherë duhet të përcaktoni se çfarë pret pedagogu në të vërtetë. Hapi 4: Mësoni atë që është e rëndësishme. Zbuloni se çfarë ju duhet që të përmbushni qëllimet tuaja dhe pritjet e pedagogëve. Një mësim i madh që ju duhet të mësoni, nëse nuk e keni bërë, është “çfarë merrni nga kontabiliteti (dhe pothuajse çdo gjë tjetër) varet nga ajo që ju sillín në të”.Qëndrimi juaj është i rëndësishëm. Nëse vendosni se diçka ia vlen të mësohet, ju do të gjeni mënyrën për ta mësuar atë. Jo se ju duhet ta mësoni atë, por se ju dëshironi ta bëni. “Dëshiroj” është pjesa më e madhe e të punuarit në mënyrë të zgjuar. Dëshira për të mësuar do të bëjë një rrugë të gjatë duke ju ndihmuar të merrni rezultate të mira. Fatkeqësisht, ajo nuk do të jetë e mjaftueshme derisa ajo që ju dëshironi të mësoni të jetë gjithashtu ajo që pedagogu juaj dëshiron që ju të mësoni. Prandaj, duhet të siguroheni që ju dhe pedagogu juaj të jeni në të njëjtën gjatësi vale. Nëse nuk jeni atëherë flisni me njërit tjetrin. Zbuloni përse pedagogu juaj ka një pikëpamje tjetër. Ju mund të ndryshoni mendimin tuaj mbi atë që është e rëndësishme. Përcaktoni sesi të përqëndroni përpjekjet tuaja. Jo gjithçka në këtë libër ose leksion ka të njëjtën rëndësi. Përqëndrohuni në atë që është më e rëndësishme për ju dhe pedagogun tuaj.

6. Hapi 5: Komunikoni me pedagogun tuaj. Përpiquni të kujtoni se pedagogu juaj është një person. Edhe autorët e këtij libri janë njerëz. Ne kemi gra, fëmijë dhe miq. Shumica e pedagogëve dëshirojnë me të vërtetë që ju të ecni përpara, por ne kemi nevojë për ndihmën tuaj. Pedagogët nuk dinë gjithçka. Në veçanti, ne nuk mund të lexojmë mendjen tuaj. Ju duhet të lejoni pedagogun tuaj të dijë nëse keni ndonjë problem për të kuptuar materialin që ju prisni për të mësuar, duke zbuluar atë që pedagogu pret prej jush, ose të zbuloni sesi të pregatiteni për testet dhe detyrat e tjera. Flisni me pedagogun tuaj mbi problemet që keni me këtë lëndë. Mbani parasysh se pedagogu është qënie njerëzore. Ky është fakulteti juaj. Ministria e mbrojtjes paguan për të. Mos lini askënd që të pengojë që paratë e paguara nga Ministria e Mbrojtjes të hidhen në plehra. Të punuarit me zgjuarsi nënkupton të përcaktoni se çfarë është e rëndësishme dhe të përqëndroni vëmendjen dhe përpjekjet tuaja në këto gjëra. Më pas, mos hiqni vëmendjen nga synimet tuaja. Nëse keni ndonjë problem përballuni me të. Nëse nuk kuptoni diçka në klasë ose në libër, bëni pyetje. Nëse keni frikë të bëni pyetje idiote në klasë, mbani mend më mirë të dukesh idiot në klasë sesa të dukesh idiot në provim. Nëse mendoni se nuk po kapni pikat kyçe, flisni me pedagogun tuaj. Nëse dëshironi të mësoni, ju mund ta bëni atë. Kjo është e gjitha. Përpiquni. Ne mendojmë se kështu lënda e kontabilitetit do të duket më e këndshme dhe eksperienca më fitimprurëse. Sigurisht, ju mund të përpiqeni të kryeni detyrat, të shkoni në klasë, të bëni gjumë dhe ushtrime të mjaftueshme, të hani mjaftueshëm dhe të studioni gjatë gjithë semestrit. Ato në përgjithësi ndihmojnë, megjithëse janë të vështira. Urimet më të mira, jo vetëm në këtë lëndë, por edhe në lëndët e tjera, gjatë gjithë jetës, për të pregatitur atë kapital njerëzor të konkurueshëm në treg me vendet e zhvilluara. Sot, në botë ngulet këmbë shumë në filozofinë e një formimi profesional e civil sa më polivalent duke nxitur dhe krijuar mentalitetin që të mësohemi të mësojmë gjatë gjithë jetës.

7. AKTIVET AFATGJATA, AMORTIZIMI DHE EVIDENCA E TYRE KONTABEL ORGANIZIMI I KËTIJ leksioni Përmbajtja dhe evidenca kontabël e A.A.M Përmbajtja dhe evidenca kontabël e A.A.J Përmbajtja dhe evidenca kontabël e A.A.F • Perkufizimi i AAM • Dokumentimi i tyre • Vleresimi i tyre • Rivleresimi i tyre • Kontabilizimi • Konçensi-oni, patenta, marka, liçensa • Fondi tregtar • Evidenca kontabile • Përmbajtja • Grupimi i A.F • Evidenca kontabile • Veçoritë e organizimit të kontabilitetit të tyre

8. Çështja 1.rë. Përmbajtja dhe kontabiliteti i aktiveve afatgjata materiale (AAM). Sic e shikoni filluam te spegojme nje nga nje elementet pasuror. Përkufizimi AAM përkufizohen si elementë të aktivit (pasurisë) që: - kanë substancë ose formë fizike. (Ato janë sende ose objekte konkrete të cilat mund të preken, shihen, maten e numërohen fizikisht) - kohëzgjatja e përdorimit parashikohet e llogaritet për më shumë se një periudhë ushtrimore. *konsumohen gradualisht (pjesë, pjesë) dhe rëndojnë koston e prodhimit (shërbimit) për pjesën e konsumuar. *ruajnë formën fillestare *kanë vlerë mbi 5.000 lekë - Destinacioni i tyre është: *për t`u përdorur në prodhimin, furnizimin e marrjen e sendeve ose shërbimeve. (fabrika, punishte, mjete transporti, magazina, terrene, makineri e pajisje, etj.) *për t`ua dhënë me qera të tretëve. (ndërtesa, troje, mjete transporti, etj.) *për qëllime administrative. ( zyra, mobilje orendi, mjete kompjuterike, etj.). *për rritje në vlerë (toka)

9. Një element i A.A.GJATA përfshihet në bilanc (aktiv) kur ekzistojnë dy kushte: - kur është e mundshme që elementi i dhënë të gjenerojë përfitime ekonomike të ardhshme për njësisë ekonomike - kostoja e këtij elementi mund të matet në mënyrë të drejtë (reale). Dokumentimi Në varësi me burimet e përfitimit ose destinacionin (përdorimet ose daljet). Aktivet afatgjata materiale dokumentohen me dokumenta të ndryshme: ● Për hyrjet përdoren këto dokumenta: - Për blerjet si dokumenta shërbejnë: kontrata, fatura e furnitorit, dhe akti i marrjes në dorëzim ose Fletë hyrja jonë (në se janë aktive të magazinueshme). - Për hyrjet në cilësinë e kontributeve në natyrë të kapitalit, si dokument shërben akt marrveshja e ortakëve dhe akti i marrjes në dorëzim të aktivit nga Shoqëria. - Për përfitimet nga dhurime, dokument është akti i dhurimit dhe akti i marrjes në dorëzim. - Për prodhimin, si dokument shërben Situacioni përfundimtar dhe akti i marrjes në dorëzim. - Për rivlersimet, shërbejnë aktet ligjore ose nënligjore që autorizojnë një gjë të tillë dhe pasqyrat përkatëse të llogaritjeve.

10. ● Për daljet përdoren dokumentat: - Faturat, për shitjet e AAGJ. -Akt ose proçes verbal i nxjerrjes jashtë përdorimit, për nxjerrjen jashtë përdorimit për efekt të konsumit të plotë ose edhe për arsye të tjera. - Akti i dhurimit, për dhurime të aktiveve të qëndrueshme të trupëzuara. - Proçes verbale ose Akte, për daljet për shkak të humbjeve, dëmtimeve, etj. - Pasqyrat e llogaritjes, për amortizimet e tyre. Të gjitha këto dokumenta duhet të plotësojnë kushtet për t`u konsideruar si të tillë: të përmbajnë të dhëna për shkakun e veprimit, datën dhe vendin e kryerjes, objektin, treguesit saisorë e vlerorë, personat që kanë autorizuar e ekzekutuar veprimin si dhe të dhëna të tjera të nevojshme që i japin dokumentit forcën e një prove ligjore ose administrative. Vlerësimi Vlerësimi në kuptimin e gjerë, është llogaritja e vlerës të të drejtave të përdorimit të pronës ose pasurisë, ku pasuri konsiderohet e drejta e përdorimit të të mirave materiale. Në kuptimin e ngushtë, vlerësimi është llogaritja sa më e saktë e vlerës reale të çdo elementi pasuror të një njësie ekonomike në një periudhë të caktuar kohe. Synimi kryesor i vlerësimit është përcaktimi i plotë dhe real i vlerës së elementëve pasurorë. Realizimi i këtij synimi është i vështirë dhe kërkon përgjegjësi pasi një vlerësim i mangët dhe jo i saktë i vlerës së elementëve të ndryshëm pasurorë, ngarkon me përgjegjësi personin që zbaton në praktikë këtë detyrë.

11. Sigurimi i një përcaktimi sa më të saktë të vlerës së elementëve pasurorë mbështetet në ekzistencën e teorisë përkatëse dhe të një metodologjie të përshtatshme. Në praktikë ekzistojnë shumë metoda vlerësimi ku secila prej tyre është e përshtatshme për kategori të caktuara të elementëve pasurorë, por asnjëra prej tyre nuk ka karakter universal. • Metodat e vlerësimit të formuluara në teori të përdorshme në praktikë janë: • Metoda e vlerësimit që mbështetet në kosto. • Metoda e vlerësimit që mbështetet në çmimin e blerjes ose shitjes. • Metoda e vlerësimit që mbështetet në kapitalizimin të ardhurave të pritshme. • Metoda e vlerësimit statistikore. • A. Në momentin e hyrjes. • Një zë i aktiveve të qëndrueshme do të bëhet hyrje (do të merret në bilanc ose plotëson kriteret për njohjen si aktiv në bilanc) me kosto ku përfshihet: • a) Çmimi i blerjes (ku përfshihen tatimet dhe detyrimet e importit dhe tatime të tjera të pa kthyeshme pas zbritjes së skontove tregtare dhe rabateve); • b) Kosto të tjera që lidhen drejtpërdrejtë me blerjen apo prodhimin e tij; p.sh • - tarifat e projektimit dhe të tjera të ngjashme që lidhen me këtë aktiv. • - pagat dhe tatimet që paguhen për ndërtimin e aktivit. • - materiale dhe vegla , mjetet e përdorura në krijimin / ndërtimin e një aktivi (duke përfshirë amortizimin e aktiveve jo rrjedhëse të përdorura për ndërtim / krijinm).

12. - kosto e transportit që lidhet me sjelljen e aktivit në vendin e shfrytëzimit. - kosto që lidhet me përgatitjen e terrenit dhe instalimin e aktivit. - kostot e provës së aktivit (e pakësuar nga të ardhurat neto nga shitja e produkteve të prodhuara gjatë provës. - ndonjë prej shërbimeve profesionale që lidhet me blerjen / marrjen e një aktivi (p.sh shërbimet e noterizimit, shërbime shtetërore). c) Në koston e aktivit do të përfshihen dhe disa raste të tjera : - nëse pagesa për A.A.M shtyhet përtej afateve normale të kredisë së marrë për blerje apo prodhim të aktiveve të qëndrueshme të trupëzuara (A.A.M.), (është fjala për diferencat që lindin nga pagesa në një periudhë të mëvonshme). - nëse për prodhimin e një A.A.M duhet një kohë më e gjatë dhe nëse kjo financohet nga një hua ose ndonjë instrument tjetër borxhi, kosto e huamarrjes (duke përfshirë interesin) që lidhet drejtëpërdrejtë me A.A.M mund të kapitalizohet si pjesë e kostos së këtij aktivi. Në rastin konkret në koston e A.A.M do të përfshihet ajo vlerë që i takon kohës që merret huaja dhe kur ka filluar proçesi i prodhimit të aktivit. Kapitalizimi i kostos së huamarrjes do të ndërpritet kur aktivi është gati ose prodhimi i tij është ndërprerë për një periudhë të gjatë kohe. - kapitalizmi i kostos së huamarrjes bëhet për të gjithë zërat e A.A.M që janë financuar nga kjo huamarrje. Nuk lejohet kapitalizimi vetëm për disa zëra të caktuar tëA.A.M. ç) Aktivet e marra falas vlerësohen me vlerën e caktuar në aktin e dhurimit, ose në mungesë, me vlerën e aktiveve analoge në njësinë ekonomike apo sipas vlerës në treg. d) Aktivet e marra në formën e kontributeve në kapital, vlerësohen me vlerën që është përcaktuar në marrëveshjen e ortakëve.

13. B. Rivlerësime Gjatë ushtrimit të veprimtarisë së vet njësia ekonomike mund të bëjë edhe rivlerësime të aktiveve të qëndrueshme. Rasti tipik i rivlersimit të aktiveve të qëndrueshme është ai i llogaritjes së amortizimit të tyre, për të sjellë vlerën me kosto historike në nivelin e vlerës aktuale historike. Por mund të bëhen edhe rivlersime të tjera, për të aktualizuar vlerën historike me vlerat e tregut, etj. Rivlersime në rritje të aktiveve të qëndrueshme bëhen kur atyre j`u bëhen shtesa fizike, kur j`u ndryshohet teknologjia e shfrytëzimit, kur j`u rritet kapaciteti i shfrytëzimit. Rregulla të veçanta vlerësimi, përveç atyre të përmendura më lart, mund të përdoren sipas dispozitave të veçanta që nxirren në zbatim te ligjit për Kontabilitetin ose me miratim të Këshillit të Ministrave të Republikës së Shqipërisë Kontabilizimi Kontabilizimi i gjëndjes dhe lëvizjeve të aktiveve afatgjata materiale, bazuar në dokumentat dhe vlerësimete trajtuara më lart, realizohet duke përdorur llogaritë përkatëse të rezervuara për këto aktive në Planin e Llogarive dhe të llogarive korresponduese të interesuara. Në Planin e Llogarive të Planit të Përgjithshëm Kontabël, për evidentimin kontabël të aktiveve afatgjta materiale, në klasën 2, është rezervuar llogaria e grupit 21, me emrin “Aktive afatgjata materiale” .

14. Kjo llogari është e ndarë në disa llogari bazë me tri shifra, sipas klasifikimit të vetë aktiveve afatgjata materiale, p.sh. Llogaria 211 “Toka”, llogaria 212 “Ndërtesa” e kështu me radhë deri tek llogaria 218 “Mobilje e orendi”. Gjithashtu po në klasën 2 është rezervuar edhe llogaria e Grupit 28 “amortizimi i aktiveve të A.A.Gj.”, e ndarë në llogari bazë me tri shifra, për aktivet afatgjata materiale dhe per aktivet afatgjata materiale. Kjo e fundit me numër 281 është e analizuar më tej në llogari me katër shifra, sipas grupeve të aktiveve afatgjata materiale. Llogaritë e grupit 21 janë të gjitha aktive dhe tregojnë gjendjen dhe lëvizjet e aktiveve afatgjata materiale, të vlerësuara me koston historike, ndërsa llogaritë e grupit 28 janë pasive dhe tregojnë amortizimin e llogaritur të aktiveve të qëndrueshme dhe korrigjojnë vlerën fillestare historike të këtyre aktiveve. Kontabilizimin e veprimeve për lëvizjet (hyrje- daljet) dhe amortizimin e aktiveve afatgjata materiale, më poshtë po e trajtojmë duke improvizuar edhe disa shëmbuj konvencionalë. Për hyrjen e aktiveve afatgjata materiale. - blerjet: Debi llogaria e grupit 21 (Llogaria bazë përkatëse) Kredi llogaria 404 Furnitorë për akt. të qëndrueshme 512 banka ose 531 Arka 722 Prodhim i A.A.Gj.Materiale

15. P.sh. Njësia ekonomike blen një fabrikë për prodhim makaronash. Çmimi i blerjes sipas faturës është 5.000.000 lekë. Shpenzime transporti sipas faturës 500.000 lekë (me të tretë) Paguhet nga banka shuma për zhdoganimin e veprimeve të tjera doganore 800.000 lekë Shpenzime të drejtpërdrejta të bëra për montime vënie në punë 400.000 lekë. Kontabilizimi: Debi llogaria: 2134 makineri e pajisje pune 6.700.000 Kreditohen llogaritë: 404 Furnitorë për AAGJ 5.000.000 për çmimin e blerjes 401 Furnitorë 500.000 Transportit nga të tretë 512 Banka 800.000 Veprime doganore e zhdoganim 722 Prodhim i A.GJ.Materiale 400.000 për shumën e shpenzimeve të bëra për montimin evënie në punë të fabrikës, të përballuara nga vetë njësia ekonomike e të regjistruara në llogaritë e seksionit të shpenzimeve.

16. Duke bërë këto regjistrime, vlera e marrjes, pra dhe kosto historike me të cilën do të mbahet në kontablitet Fabrika e blerë dhe e vënë në punë është 6.700.000 lekë. Ditari

17. Zgjidhja në mënyrë informatike:

18. Prodhim i Aktiveve A.Gj.Materiale në njësinë ekonomike. Shpenzimet që bën njësia ekonomike për prodhimin e aktiveve të qëndrueshme janë regjistruar në llogaritë e Klasës 6 (Llogaritë e shpenzimeve), si blerjet e materialeve, pagat, shërbimet e ndryshme, etj. Periodikisht, për këto shpenzime të drejtpërdrejta, por edhe shpenzime indirekte të identifikueshme që i takojnë aktivit të qëndrueshëm që prodhohet, bëhet situacioni progresiv i punimeve, dhe me vleftën e situacioneve bëhet kontabilizimi: Ditari Në fund të ushtrimit, në qoftë se investimi ka përfunduar, sipas aktit të marrjes në dorëzim dhe më vlerën e situacionit përfundimtar bëhet kontabilizimi: Ditari

19. Në qoftë se investimi nuk ka përfunduar, llogaria 232 nuk mbyllet dhe as merret në ngarkim aktivi në llogaritë e grupit 21. Shembull: Njësia ekonomike ndërton vetë një ndërtesë për zyrat e saj. Për shpenzimet e bëra për ndërtimin e kësaj ndërtese ajo ka përgatitur 4 situacione progresive. Situacioni i parë 1.400.000 lekë Situacioni i dytë 2.100.000 lekë Situacioni i tretë 2.700.000 lekë Situacioni kater 1.800.000 leke Situacioni (Përfundimtar permbledhes) = 8.000.000 lekë Objekti ka përfunduar dhe është marrë në dorëzimVeprimi kontabël: Ditari

20. Për marrjen në dorëzim të objektit të përfunduar: Ditari - Marrja e A.A.GJ.si kontribute të ortakëve në kapital. Sipas marrëveshjes së ortakëve, të pasqyruara në Statut e në Vendimin përkatës të Gjykatës, për vlerën e AAGJ që ortakët duhet të dorëzojne në njësinë ekonomike (Por jo vetëm për vlerën e AAGJ), bëhet kontabilizimi: Ditari

21. Për aktivet që ortakët dorëzojnë efektivisht në shoqëri bëhet kontabilizimi: Ditari Shembull: Sipas marrëveshjes së ortakëve, statutit e Vendimit të Gjykatës për krijimin e njësisë ekonomike me Përgjegjësi të Kufizuar ABC, tre ortakët A, B e C, kanë marrë përsipër të kontribuojnë në kapital: Ortaku A me 1.000.000 lekë (para) Ortaku B me një autoveturë 700.000 lekë Ortaku C me një ndërtesë për zyra 2.300.000 lekë. Ortakët dorëzojnë në njësinë ekonomike kontributet e marra përsipër. Ortaku A kontributin e vet e dorëzon duke e xhiruar në llogarinë bankare të Shoqërisë.

22. Veprimi kontabël: Për nënshkrimin e marrëveshjes: Ditari Për dorëzimin e kontributeve në njësi: Ditari

23. Zgjidhja në mënyrë informatike: - Për marrjen falas (dhurime) të AAGJMateriale. Në rastet e hyrjeve pa pagesë (dhurime) debitohen llogaritë e grupit 21 dhe kreditohet llogaria 138 “Aktive AGJ të marra falas” ose për njësitë ekonomike individuale llogaria 101 “Kapitali”. - Për llogaritjen e amortizimit tëAAGJM. Sipas pasqyrës së llogaritjeve të amortizimeve, plotësuar duke u mbështetur në Planin e amortizimeve ose në normat fiskale të amortizimeve, për shumat e llogaritura bëhet kontabilizimi:

24. Ditari Llogaria e parë është llogari bilanci që rregullon llogarinë e aktiveve fikse afatgjata të trupëzuara. - Për rivlersimet e A.A.GJ. Rivlersimi në rritje i A.A.GJ.kontabilizohet duke prekur si llogaritë e aktiveve përkatëse, ashtu edhe llogaritë e amortizimeve të tyre, por pa ndikime në rezultat. Kështu kontabilizimet janë: Debi llogaritë e grupit 21 (Për shtesën e vlerës bruto kontabile) Kredi llogaria 281 (Për rillogaritjen e amortizimit me bazën e re) Kredi llogaria 105 Diferenca nga rivlersimi (Për diferencën) Ditari

25. Shembull: Supozojmë se me VKM bëhet rivlersimi në rritje i ndërtesave, me koifiçentin 20%. Njësia ekonomike ka një ndërtesë me vlerë kontabël (kosto historike) 5.000.000 lekë, për të cilën ka llogaritur amortizimin 1.000.000 lekë. Të bëhet rivlersimi dhe kontabilizimi i diferencave të tij. Rivlersimi i ndërtesës: 5.000.000 x 20% = 1.000.000 lekë Rivlersimi i amortizimit 1.000.000 x 20% = 200.000 lekë Veprimi kontabël: Ditari - Për daljen e A.A.GJ.Materiale Daljet e AAGJM mund të ndodhin për shkaqe të ndryshme: shiten, dëmtohen, dalin jashtë përdorimit, dhurohen, etj. Në përgjithësi daljet e AAGJ japin një ndikim në rezultatin e vitit kur dalin, ndikim i cili është i barabartë me diferencën midis të ardhurave që krijohen nga dalja dhe vlerës kontabile neto në momentin e daljes. Veprimet kontabile për daljet janë:

26. - Për shitjet: Debi llogaria 411 Klientë (Për çmimin e shitjes sipas faturës) Kredi llogaria 752 Të ardhura nga shitja e A.AGj.. Kredi llogaritë 21”A.A.Gj.(kosto. Historike)) Debi llogaria 281 “Amortizimi”(Për amortizimin e llogaritur) Debi llogaria 652 “Vlera e mbetur A.A.GJ.” (Për diferencën midis kostos historike e amortizimit të llogaritur) Shembull: Njësia ekonomike shet një automjet. Vlera fillestare (kosto historike) sipas kontabilitetit është 1.000.000 lekë. Amortizimi i llogaritur është 400.000 lekë. Automjeti shitet me çmimin 700.000 lekë. Veprimi kontabël:

27. Ndikimi i kësaj shitje në rezultatin e vitit është diferenca midis shumës së kontabilizuar në llogarinë 752 dhe shumës së kontabilizuar në llogarinë 652, pra 100.000 lekë (700.000 – 600.000). - Për daljet e tjera: Për vlerën kontabël bruto kreditohen llogaritë e grupit 21”A.A.GJ.” Për amortizimet e llogaritura debitohen llogaritë 281”Amortizimi” Për diferencën llogaritë 652 “Vl.mbetur e A.A.GJ.” Në qoftëse nga dalja përfitohen materiale, rikuperohen ose të ardhura nga sigurimi i aktiveve të dala, atëherë në kontablitet bëhen edhe regjistrimet në llogaritë e gjendjeve të inventarit: 312”Materjale” tek 603”Ndryshimi gjëndjes” ose 512”Banka” tek 752”Të ardhura”, sipas rastit. Në bilancin vjetor llogaritë e Aktiveve të qëndrueshme të trupëzuara paraqiten në AKTIV me vlerën fillestare bruto (koston historike). Po kështu në AKTIV, në të njëjtin grup paraqitet edhe llogaria e amortizimeve, me shenjën (-), krahasimi i të cilave jep vlerën kontabël mbetur neto të aktiveve të qëndrueshme të trupëzuara në datën e hartimit të bilancit. Çështja 2-të. Përmbajtja dhe kontabiliteti iA.A.GJ.Jomateriale. Përmbajtja

28. Aktive A.A.GJ.Jomateriale, janë elementët e pasurisë në formën e vlerave ose të të drejtave pasurore të njësisë ekonomike, që nuk kanë formë e përmbajtje substanciale fizike. Ato përfitohen e mbahen nga njësia ekonomike për t`u impenjuar në sigurimin e përfitimeve ekonomike të ardhshme. Një pjesë e tyre shfaqen në formën e shpenzimeve, të tjera në formën e të drejtave të patentës, markës, etj. të tjera në formën e kredibilitetit, konçesioneve, etj. Për përfitimin e këtyre aktiveve njësia ekonomike ka bërë shpenzime të ndryshme, shpenzime të cilat nuk i shërbejnë vetëm vitit kur kryhen, po destinohen për ti shërbyer njësisë ekonomike për një kohë të gjatë, të paktën më shumë se një ushtrim kontabël. Një aktiv afatgjat jomaterial do të njihet në bilanc vetëm nëse: a)- ky zë është i kontrollueshëm, pra ekziston, ka një dokument. b)- është e mundur që përfitime të ndryshme ekonomike do të realizohen nga aktivi. c)- kosto e aktivit mund të matet me besueshmëri. Në bazë të standartit të kontabilitetit , nuk do të njihen si A.A.GJ.Jomaterial, por si shpenzim gjatë ushtrimit kontabël kur ato ndodhin, këto lloj shpenzimesh: - Shpenzimet e rritjes (kostot e lidhura me nisjen e aktivitetit të njësisë ekonomike si p.sh. taksat e regjistrimit, shpenzimet materiale, shpenzimet për plan- biznesin , etj.) - Shpenzimet e trajnimit për personelin para se të fillojë aktiviteti, p.sh: në një hotel trajnimi i menaxherëve, recepsionistëve, etj. - Shpenzime për reklama. - Shpenzime të përgjisthshme dhe administrative. - Humbjet për provat e prodhimit, etj. Aktivet A,A.GJ.Jomateriale, sipas natyrës së tyre grupohen në: - Shpenzimet për kërkimet e aplikuara dhe zhvillimet - Konçesionet, patentat, liçensat, etj. - Fondi tregtar (Emëri mirë)

29. Shpenzimet për kërkimet e aplikuara dhe zhvillimet, janë shpenzime për studime, eksperimentime, aplikime, etj, të cilat kryhen për llogari të njësisë ekonomike dhe jo si porosi nga të tretët. Këto shpenzime nuk duhet të jenë përfshirë në vlerat e aktiveve të tjera të qëndrueshme. Çdo projekt dhe shpenzimet përkatëse duhet të jenë qartësisht të individualizuara dhe të ketë mundësi reale për t`u aplikuar në të ardhmen në funksion të arritjeve teknike e efekteve ekonomike të njësisë ekonomike. Sipas standartit të kontabilitetit,këto shpenzime lidhen me aktivitetin kërkimor (shpenzimet e kërkimit), me marrjen e njohurive teknike dhe shkencore ose me punën kërkimore, shkencore për mbledhjen e këtyre njohurive. Këto shpenzime lidhen gjithashtu me krijimin e një baze shkencore ose teknike për prezantimin e produketeve dhe shërbimeve të reja të mëvonshme dhe ato do të njihen si shpenzime kur ndodhin. ● Shpenzimet e zhvillimit janë shpenzime që përdoren për zbatimin e gjetjeve kërkimore për projektimin, përgatitjen dhe testimin e produkteve, shërbimeve, proçeseve apo sistemeve të reja të caktuara. Shpenzimet e zhvillimit do të kapitalizohen si A.Q.P në se ato do të plotësojnë të gjitha kriteret e mëposhtme. a) Mundësinë e burimeve fianciare dhe teknike me qëllimin e mirë për zbatimin e projektit. b) Njësia ekonomike është e aftë të përdorë ose shesë A.A.GJ.JM. c) Krijimi / gjenerimi i përfitimit ekonomik të pritshëm nga A.A.GJ.JM mund të matet me besueshmëri (duke përdorur ekzistencën e një tregu për prodhimet dhe shërbimet e këtij projekti.

30. ç) Madhësia e shpenzimeve të zhvillimit mund të matet me besueshmëri, por gjithmonë duke pasur dhe dokumenta ku pasqyrohen këto shpenzime, si p.sh: faturë blerje materiale, listë pagesë pagash për personelin, fletë dalje materialesh me destinacion zhvillimi apo kërkimi, etj. ● Në se faza e kërkimit përfshin kërkimet, vlerësimin dhe përzgjedhjen e alternativave të mundshme atëherë faza e zhvillimit merret me zhvillimet specifike të produketeve dhe shërbimeve të reja të përzgjedhura për të cilat është pergatitur një buxhet dhe është marrë një vendim për të përfunduar fazën e zhvillimit. Në rast se faza e kërkimit është e padallueshme nga faza e zhvillimit atëherë të gjitha shpenzimet e lidhura me projektin e dhënë do të konsiderohen si shpenzime të kërkimit kur ato ndodhin. Shembull: Një njësi ekonomike përgatit një faqe interneti të re (web-page) me qëllim që të shesë produktet e saj. Përveç website, faqes së internetit të jashtëm të krijuar për klientët e saj, do të njhet edhe një tjetër (infra - net) për përdorim të brëndshme për të shpejtuar përpunimin e aplikimeve dhe për të kursyer shpenzimet. Cilat nga shpenzimet e mëposhtme mund të kapitalizohen si A.A.GJ.JM. (nëse ato plotësojnë kriteret e dhëna më sipër) dhe cilat mund të quhen shpenzime: 1- Analiza e tregut, zhvillimi i një plan biznesi dhe buxheti për projektin. 2- Zhvillimi i strukturës, hartimi dhe zgjidhje teknike për website (faqe interneti e re) te klientëve.

31. 3- Zhvillimi i strukturës, hartimi dhe zgjidhje teknike për ëebsite të përdorimit të brëndshëm. 4- Shpenzimet e lidhura me regjistrimin e faqeve të reja web-pages. 5- Shpenzimet e informacionit të zhvillimit që do të paraqitet në web-pages. 6-Shpenzimet operative të web-pages (duke përfshirë rinovimin e vazhdueshëm të informacionit). 7- Shpenzimet që lidhen me reklamimin e website të ri në faqe të tjera interneti. 8- Shpenzimet e trajnimit të personelit për të mësuar përdorimin e faqeve të reja të internetit. Shënim : Shpenzimet 2-4 mund të kapitalizohen si shpenzime të zhvillimit (nëse ato plotësojnë kriteret e standartit Nr. 5 (më sipër ) dhe shpenzime të tjera do të hyjnë në shpenzimet të ushtrimit kur ato ndodhin. Konçesionet, patentat, liçensat, etj, përfshijnë shpenzimet e kryera për blerjen ose për përfitimin e tyre, si blerja e një konçensioni publik p.sh për shrytëzimin e një terreni për inerte, shpenzimet e bëra për prodhimin e marrjen e autorësisë për patenta e marka, shpenzimet për përfitimin e liçensave të eskluzivitetit, etj. Fondi tregtar (Emri i mirë), në fakt nuk ka të bëjë me shpenzime qartësisht të identifikueshme, por me një të drejtë që njësia ekonomike e fiton nga fama e mirë, pra emri i mirë, kredibiliteti tregtar, etj. Llogaritja e evidentimi i një zëri të tillë në kontablitet e në bilanc ndodh vetëm në disa raste të parashikuara në ligj, siç mund të jenë: kur njësia ekonomike transformohet, ndahet, bashkohet, likujdohet ose vihet në shitje. Gjithashtu në kontabilitet evidentohen edhe Fondet tregtare të blera, në qoftë se vlera e tyre nuk është perfshirë në një post tjetër të bilancit.

32. Në bazë të S.K.K Nr. 9, fondi tregtar ose emri i mirë është diferenca pozitive midis çmimit të shitjes dhe vlerës të caktuar drejtësisht (vlerës kontabël në kontabilitet), në datën e blerjes. Blerësi do të njohë emrin e mirë me çmimin e blerjes si një aktiv të qëndrueshëm të pa trupëzuar. Pas njohjes fillestare emri i mirë do të matet me kosto të amortizuar minus ndonjë mirëmbjatje nga rënia e vlerës. Emri i mirë që vjen nga një kombinim biznesesh do të amortizohet gjatë jetës së tij të dobishme me kuota amortizimi të miratuara në ligj të veçantë. Pra emri i mirë, rezulton si një çmim që kompenson pronarin (ose pronarët) e njësisë ekonomike që shitet, për cilësinë e shërbimit apo prodhimit, për organizimin e mirë të personelit dhe të mirave për xhiro të mirë të njësisë ekonomike , të një klientele të mirë dhe të qëndrueshme. Emri i mirë në mënyrë të përmbledhur është një vlerësim në shprehje monetare që i bëhet cilësive apo vlerave cilësore të njësisë ekonomike që shitet. Në mënyrë skematike paraqitet: Emri i mirë = Çmimi i shitjes - Vlera në kontabilitet (të shitësit) e Aktiveve të blera P.sh. Në momentin e blerjes së njësisë ekonomike vlera neto në kontabilitet (vlera fillestare – amortizimin) ishte 100.000.000 lekë; çmimi i shitjes në bazë të faturës së shitjes një blerësi ishte 120.000.000 lekë. Emri i mirë = 120.000.000 - 100.000.000 = 20.000.000

33. Kontabilizimi: Debi: Klasa 2 Analiza “Emri i mirë” 20.000.000 lekë Klasa 2 (A.A.M) 100.000.000 lekë Kredi:Llogaria “Banka” (5121) 120.000.000 lekë Ditari Zgjidhja në mënyrë informatike:

34. Aktivet AA.Gjata Jo Materiale janë elementë të amortizueshëm. Ligji ynë ka parashikuar amortizimin e tyre deri në 5 vite, me të drejtën e shtyrjes, me autorizim te Ministrit të Financave, për raste të argumentuara. Për kontabilizimin e AAGJJOMateriale në Planin Kontabël të Përgjithshëm është rezervuar grupi 20 i llogarive “Aktive A.A.GJ.JM” dhe llogaria 280 “Amortizimi i A.A.GJ.JM” Në përgjithësi nuk ka ndryshime midis evidencës kontabile tëAAM dhe të AAGJJOM. Për hyrjet apo përfitimet debitohen llogaritë e grupit 20”AAGJJM” dhe kreditohen sipas rastit llogaritë 404,231,512 e 531.(Furnitor,AAGJJM në proces,Banka,Arka) Për amortizimet debitohen llogaritë 681”Shpenzime” dhe kreditohet llogaria 280”AAAGJJOM”. Për daljet kreditohen llogaritë e grupit 20 dhe debitohen llogaritë e amortizimit e llogaria 652”Vl.Mbetur AAGJJM”. Gjithashtu kur kemi të bëjmë me shitje të AAGJJM edhe regjistrimi kontabel 752”Shitje” tek 411”Shitje”. Evidenca kontabile

35. Përmbajtja Çështja 3-të. Përmbajtja dhe kontabiliteti i A.A.GJATA FINANCIARE. Aktivet A.A.GJ. financiare janë elementë të pasurisë të përfituara e destinuara në formën e letrave me vlerë ose titujve të ndryshëm të pjesëmarrjes. Në përputhje me interesat e veta: kontroll të shoqërive emetuese, sigurim i tregjeve të privilegjuara, përfitime ekonomike në formën e dividentëve apo interesave etj, njësia ekonomike mund të investojë për marrjen e këtyre titujve. Letrat me vlerë janë tituj të ndryshëm që emetohen nga persona juridikë, shtetërorë ose privatë dhe që u japin zotëruesve të tyre disa të drejta: të drejtën e pjesmarrjes në administrim, të drejtën e votës, të drejtën e shpërblimit, etj. Sot ekziston një shumëllojshmëri titujsh si aksionet, obligacione, pjesë të kapitalit, bono thesari, etj. Nisur nga afati i mbajtjes së tyre, titujt futen në aktive të qëndrueshme financuare (kur kanë afat më të gjatë se një vit) ose në aktivet qarkulluese “Letrat me vlerë të vendosjes” (kur kanë afat më pak se një vit). Përveç titujve afatgjatë, në përbërjen e aktiveve të qëndrueshme financiare përfshihen edhe Huadhëniet me afat të gjatë si dhe të drejtat e maturuara që lidhen me këto hua (Interesat). Pra A.A.GJ. financiare do të grupohen në katër grupe të mëdha : a)Aktive afatgjata financiare me qëllim kontrollin dhe pjesmarrjen në drejtimin e një shoqërie tjetër. Në praktikat e përditëshme dhe legjislacionin përkatës, kontrollimi i drejtimit do të konsiderohet rasti kur një shoqëri zotëron mbi 50% të kapitalit me të drejtë vote (të aksioneve të zakonshme të një shoqërie tjetër). Në kontabilitet evidentohen në llogarinë “Investime afatgjata”.

36. b) Aktive të A.GJ. me qëllim sigurimin e fitimeve afatgjata në formë dividendësh apo interesi. Këtu përfshihen ato investime në letra me vlerë (aksione, obligacione, etj.) që njësia ekonomike bën jo me qëllim sigurimin e kontrollit apo të pjesëmarrjes në shoqëritë e interesave të tyre, por për të siguruar një fitim në formën e dividendëve apo të interesave të obligacioneve, për një periudhë kohe më të gjatë se një vit. Përqindja e zotërimit të aksioneve me të drejtë vote në këtë rast duhet të jetë më pak se 20% ose 10% e totalit të kapitalit aksioner të shoqërisë emetuese të tyre. Këto lloje aktivesh të qëndrueshme financiare (aksione, obligacione, etj.) vendosen në portofolin e titujve afatgjatë të njësisë ekonomike. Në kontabilitet evidentohen në llogarinë “Investime afatgjata- Aksione”. c) Kredi afatgjatë të dhëna të tretëve. Janë kredi që njësia ekonomike u jep njësive të tjera, me një afat mbi një vit me qëllim marrjen e interesit prej tyre për një kohë të gjatë. Në kontabilitet ato evidentohen në llogarinë “Të drejta për kredi afatgjata”. Për kontabilizimin e veprimeve lidhur me gjendjen e lëvizjen e aktiveve të qëndrueshme financiare në Planin Kontabël të Përgjithshëm është rezervuar grupi 26 i llogarive “Aktive A.GJ.financiare”. Blerja e titujve regjistrohet në debi të llogarive 26”AAGJF” dhe në kredi të llogarive 404”Furnitor”, 512”Banka”, ose 531”Arka”, sipas rastit. Në qoftë se nuk është paguar e gjithë shuma për titujt e blerë, veprimi merr formën: Debi llogaritë 26 “Për vlerën e plotë të blerjes” Kredi llogaria 512”Arka” ose 531”Arka” (Për shumën e paguar) Kredi llogaria 269 Derdhje për t`u kryer për titujt e padorëzuar (Për shumën e papaguar akoma). Evidenca kontabile

37. Ditari Në rastet kur hyrja e titujve lidhet me një kontribut në kapital, regjistrimi bëhet: Debi llogaritë 26”AAF” Kredi llogaria 456”Kontribute të Ortakëve” ose 101”Kapitali”. Ditari Dalja e AAGJ është e lidhur me aktin e shitjes. Veprimi kontabël: Për çmimin e shitjes Debi llogaria 411”Klient” Kredi llogaria 762 “Shitje AAF”

38. Ditari Për vlerën në kontabilitet: Debi llogaria 662”Vl.Kont.AAF të shitura” Kredi llogaritë 26”AAF” Ditari