E N D
S U N C E Jelena Dragićević Oktobar 2006
“Dižeš se lepoto na horizontu neba,o živi disku koji život zapovedaš.Kad se pojaviš na istočnom obzorju, nakon što si celu zemlju ispunio svijim savršenstvom, lep si velik, svetlucav, izdignut iznad zemlje cele......Ali kad zaspiš na zapadnom horizontu, zemlja je u tmini, kao smrt, ljudi su ispruženi u svojim sobama, pokriveni čaršavom i nijedno oko ne vidi više svoga druga...” Himna Akenatonove vladavine
udaljenost Zemlja - Sunce ... 149 600 000 kmudaljenost od centra galaksije ... 8,5 kpc (28 000 sg)nagib ekvatora prema ekliptici ... 7o 15’spektralna klasa ...G2starost ... 4.7 milijardi godinaperiod obilaska oko galaktičkog centra ...230 x 106 godsrednji ugaoni prečnik ... θ = (1919,28 ± 0)”poluprečnik ... Rסּ= (696 ooo ± 100) kmspljoštenost ... (5 ± 0,7) x 10-5srednja ugaona brzina ... Wסּ = 2,6 x 10-6s-1oscilacije
masa ... m =1.99901 x 1030 kgsrednja gustina ... ρ =1408 kg/m3gustina u središtu ... ρ = 1.5 x 105 kg/m3temperatura u središtu ... T = > 14 x 106 K temperatura fotosfere ... T =5771 Kluminoznost ... L = 3.84 x 1026 Wzapremina Sunca je 1,3 miliona puta veća od zapremine Zemlje
ELEKTROMAGNETNO ZRAČENJE“SUNCE JE U STANJU BELOG USIJANJA”SOLARNA KONSTANTA (opada obrnuto proporcionalno kvadratu rastojanja od Sunca)ISTICANJENAELEKTRISANIH ČESTICA NA ZEMLJU DOSPEVA SAMO 2/109 SUNCE EMITUJE PREKO 99% E U PODRUČJU TALASNIH DUŽINA IZMEDJU 0,2 I 25 μm
Jezgro Sunca60% Sunčevemaser≈ 0,25Rסּ1,6 % V Suncazona fuzionih reakcijaT סּ ≈ 8 x 106 Kproton – proton ciklus (600 x 106tona H transformišese u 596 x 106 tona He, a 4 x 106pretvara se u E γ zrake i neutrine)po standardnom modelu proizvede se oko 1038neutrina
Radijacionazonao,25-0,85Rסּna početku radijacione zone; T=7x106ocρ=15x103kg/m3temperatura stalno opadana 350 000km od središta Sunca gustina je jednaka gustini H2Onema fuzionih reakcija,ni nagomilavanje Hepa je maseni procenat H 2x veći uodnosu na jezgro
Konvektivna zonaproteže se u oblasti od gornje granice radijacione zone do fotosferenastanak i varijacije magnetnog polja,aktivnost, zagrevanje višeh slojeva atmosfereT=2x106oc ρ=150 kg/m3konvekcijaslojevita gradjapojava granulacija u fotosferi,akustičnih perturbacija i oscilacijagasa u atmosferi
Sunčeva atmosferahladnu atmosferučine jefotosfera i hromosferavrelu atmosferučine koronai njen produžetak; Sunčevvetarza posmatranjese koriste:spektoheliogafiinterferenciono-polarizacionifilterikoronograf
Fotosferasjajan disknajniži deo atmosferestanje lokalnetermodinamičke ravnotežeρ=(1-3)x 10-4kg/m3m=1020kgtemperatura na donjojgranici T=9000Ktemperatura na gornjojgranici T=4500Kgranule (svetlazona)super granule
Sunčeve pege tamnija područja na sjajnom Sunčevom disku posmatrali su ih: Šajner,Kasini, Galilej, Heršel,Moren, Kirher ... prva fotografija pege načinjena je 1845. površina tipične pega je oko 10-4 vidljive površine Sunca sjaj pege je oko 5000 x veći od sjaja Meseca tamna senka (UMBRA) svetle polusenka (PENUMBRA)
Tsenke = 4270KTpolusenke = 5380Kgranulacija je prisutna i kod pegaprostiranje ide do dubine od 500 – 800kmkroz pegu struji gasfotosferske fakule (buktinje) ili lanci sjajnih granulaKlasifikacija:po karakteristikama magnetnog polja:α tip unipolarne – 8,6%, β tip bipolarne - 91%,γ tip multipolarne – 0,4%δ tip haotičneCiriška klasifikacija
Hromosferanalazi se iznadfotosfereLokjer 1869niža h=1500kmiznad fotosferesrednja h= 1500 – 4000kmgornja h = 4000 – 10 000kmintenzivna turbulentna kretanjatamna vlakna – filamentisvetle oblasi – fakulei flokulehromosferska mrežaspikule poput plamenih jezičaka (106 u svakom trenutku)1/3 spikula se vraća nazad u donju hromosferu
Hromosferske erupcijeiznenadni kratkotrajni procesi, u kojima dolazi do velikog porasta intenziteta zračenja u ograničenim oblastima hromosferenastaju u oblasima fakulau tzv. Liniji nultnog pojasakarakterišu ih:brz porast sjaja,vrlo kratko trajanje maksimuma i relativno sporo gašenje najveće eksplozije traju oko 7hmanje eksplozije traju 5-40minmahanizam nastajanja: nagla transformacija E magnetnog polja u kinetičku i energiju zračenja
Koronanalazi se iznad hromosfere posle tankog prelaznog slojanajtopliji i najredji sloj atmosferedimenzije,oblik i procesi koji se odvijaju zavise ob magnetne aktivnostiTkorone= 2x106 K mkorone>5x1014 kggornja granica se ne može u potpunost odreditisjaj spoljašnje korone je oko 106x manji od sjaja Sunčevog diskaizvor rengenskog, radio i UV zračenjaρ je 1012x redja od Zemljine
Blesak se javlja izvad grupe pega i baklji.Postoji :homologni, protonskii simpatetički blesakKoronini zraci uočavaju se za vreme pomračenja ili pomoću koronografa kao izdužena zgušnjenjaPerjanice ili polarne četke pojavljuju se iznad Sunčevih polova. Zavise od nivoa aktivnosti na Suncu i najbolje se uočavaju za vreme smanjene akivnosti SuncaKoronine kondenzacije nalaze se iznad centralnih delova aktivnih oblasi.Koronine šupljine su oblasti iz kojih se intenzivno emituje Sunčev vetar i X zračenje. To su oblasti sa nižom temperaturom i gustinom
Protuberance ( PROMINENCIJE)niža temperatura; T=4000 – 15 000Kveća gustina; ρ= 2x10-11kg/m3podela prema topologiji i stepenu dinamičke aktivnosti: mirne (gigantski plameni jezici,lukovi, vodoskoci,petlje) aktivne (oblaci, sistem petlji, ciklona,sprejeva)l=200 000 – 1 900 000kmh=50 000kmerupcione eksplozije protuberanci koje dostižu veliku visinu h=106kmprotuberance Sunčevih paga (petlje, lukovi, levkovi)
Sunčev vetarpermanentno strujanje Sunčeve plazmekoje se kreće približno radijalno od Sunca i prožima Sunčev sistem do rastojanja od 100AJoticanje energije iz koronespora (V=300km/s) i brza stujanja(600-700km/s)svake sekunde u medjuplanetarni prostor isteče masa od (108-109)kg,a gubitak na godišnjem nivou je (10-15-10-14)kg
1.kontakt 2.kontaktkada istočni rub Sunčevog kada se zapadni rub Sunčevog dodirne zapadni rub diska dodirne sa zapadnim rubomMesečevog diska Mesečevog diska 3. Kontakt 4. kontakt Istočni rub Mesečevog diska dodiruju se zapadni rub Sunčevog dodirne istočni rub diska i istočni rub Sunčevog diska Mesečevog diska
Geomagnetne posledice pojačane Sunčeve aktivnosti:1.Model-Dilindžerov efekat, koji se ogleda u naglom prekidu radio veza, na λ=15-60m, na dnevmoj populopti Zemlje2.Potpun prekid refleksija od jonosferskih slojeva i pojačane apsorpcije radio zračenja kosmičkih izvora na λ=10-15m3.Naglo pojačanje šumova ili signala jako udaljenih stanica, koje emituju na λ>10km(posledice koje su povezane sa elektromagnetnim zračenjem pošto počinju kada se optički uoči eksplozija na Suncu)
4.Pojačavanje meke komponente kosmičkogzračenja detektovanog na površini Zemlje5.Magnetne bure, koje nastaju najkasnije dva dana, a najčešće 17-21h, od eksplozija na Suncu6.Forbušov efekat, koji se manifestuje u znatno slabljenju (na 5-10 dana) kosmičkog zračenja posle početka magnetnih bura7.Polarne svetlosti, čije se formiranje podudara sa terminom nastanka magnetnih bura(posledice koje su u neposrednoj vezi sasa pojačanom korpuskularnom emisijom za vreme eksplozija na Suncu)
Polarne svetlosti Gasendi, 1621. h=100-1000 km Borealis i Australis Javljaju se u obliku: slabo pokretljivih lukova, dugačkih traka, zrakaste forme, u bliku korona, zraka i koprena Traju po 10min