Historia polskiego pieniądza

1. Historia polskiego pieniądza Prezentacja Wiktorii Wilman, kl. III C

2. Spis treści • Prezentacja dzieli się na dwa rozdziały, dzielące się na poszczególne działy. Są to: • Rozdział I - Wprowadzenie • Rozdział II - Podział pieniądza ze względu na historię • Rozdział III - Historia pieniądza

3. Co to jest pieniądz? • Jest to materialny lub niematerialny środek, który można wymienić na towar lub usługę, wynaleziony przez Fenicjan, którzy jako pierwsi bili monety. W czasach obecnych używana jest papierowa odmiana pieniądza (banknot). Emisją pieniądza na rynek zajmuje się Bank Centralny danego kraju. Rozdział I, Dział I

4. Nominały dziś • Obecne nominały polskie- monety: 1, 2, 5, 10, 20, 50 gr- monety: 1, 2, 5 zł- banknoty: 10, 20, 50, 100, 200 zł Rozdział I, Dział II

5. Podział pieniądza ze względu na historię • Są to: • Pieniądz pierwotny • Pieniądz kruszcowy • Pieniądz papierowy • Pieniądz bezgotówkowy • Pieniądz elektroniczny Rozdział II, Wprowadzenie

6. Pieniądz pierwotny • W kulturach pierwotnych pojęcie pieniądza jako osobnego środka płatniczego nie istniało. Podstawowym sposobem nabywania dóbr był barter, czyli wymiany na zasadzie przedmiot za przedmiot. Jeden towar wymieniano za inny o niekoniecznie takich samych właściwościach. Szybko jednak zorientowano się, iż nie zawsze taka wymiana towarami była sprawiedliwa, gdyż wartość przedmiotów często nie była taka sama i nie prowadziła do zaspokojenia wszystkich potrzeb. Bezpośrednia wymiana towaru na towar była również uciążliwa. Z czasem więc wprowadzono tzw. pośredników wymiany, którymi zwykle były: sól, zboże, skóry itp. Dobra te były podzielne, trwałe, jednorodne i rzadko występujące. Były to przedmioty ułatwiające zaspokojenie podstawowych potrzeb biologicznych, dlatego też szybko ten sposób wymiany za owe dobra przyjął się w ówczesnym świecie.  Rozdział II, Dział I

7. Pieniądz kruszcowy • W procesie rozwoju gospodarki i cywilizacji z biegiem czasu miejsce produktów konsumpcyjnych zajęły metale – najpierw nieszlachetne (brąz, miedź, żelazo) potem szlachetne (srebro, złoto, rzadziej platyna). Metale gwarantowały trwałość użytkową oraz wartość dlatego też stały się formą pieniądza. Od wprowadzenia metali (głównie szlachetnych), jako formy pieniądza wykształciło się pojęcie „pieniądz”. O zastąpieniu towarów konsumpcyjnych, metalami zadecydowały właściwości metali. Były one znacznie bardziej trwałe niż towary konsumpcyjne oraz ich wielkość znacznie mniejsza od towarów co znacznie ułatwiało transport. • Jednak z biegiem czasu, metale zaczęły być uciążliwe. Wymiary metali nie zawsze były takie same, sztaby złota czy srebra zwykle były dużych rozmiarów, a ważenie i dzielenie ich na mniejsze kawałki (pieniądz odliczany) zwykle zajmowało wiele czasu. Rozdział II, Dział II

8. Pieniądz papierowy • Jednak wytwarzanie pieniądza ze złota i srebra było kosztowne, a ponadto ilość owych metali nie była wystarczająca do zaspokojenia istniejącego zapotrzebowania. Zaczęto więc swoje zasoby pieniężne zostawiać u złotników, którzy wypisywali tzw. kwity depozytowe, które dowodziły ilości posiadanego złota czy też srebra przez osobę posiadającą kwit. Nabywcy kwitów mogli oprocentować swoje złoto czy srebro. Kwity depozytowe były aktywem finansowym pojawiającym się w ewidencji dwóch podmiotów: złotnika oraz posiadacza kwitu. Złotnik zobowiązany był do wypłaty określonej kwitem kwoty okazicielowi dokumentu. Tak to też narodziła się kolejna forma pieniądza – pieniądz papierowy – gdyż ludzie coraz częściej regulowali własne długi oraz należności owymi kwitami depozytowymi. Rozdział II, Dział III

9. Pieniądz bezgotówkowy • Kolejne etapy rozwoju pieniądza wiążą się z powstaniem i rozwojem pieniądza bezgotówkowego, w tworzeniu którego największą role odegrali Fenicjanie. Stworzyli oni namiastki bezgotówkowych form rozliczeń w postaci uwierzytelnionych tabliczek służących do dokonywania operacji finansowych. W późniejszym czasie ludzie nie chcieli trzymać banknotów w domu bo było to niewygodne, dlatego oddawali swoją gotówkę do banku w formie wkładu na rachunek bankowy. Można wyróżnić dwa typy rachunku bankowego: (1) na żądanie, gdzie klient mógł w każdej chwili podjąć gotówkę ze swojego rachunku i (2) terminowe, złożone w banku na określony czas, przed upływem którego nie mogli podjąć gotówki. Następnie pojawiły się takie możliwości, jak polecenie przelewu – gdzie bank przekazywał pieniądze na rachunek innej osoby oraz czek bankowy, za pomocą którego okaziciel czeku mógł wypłacić określoną kwotę z banku. Pieniądz bezgotówkowy spowodował kształtowanie się zaufania społeczeństwa do pieniądza oraz instytucji bankowych. Rozdział II, Dział IV

10. Pieniądz elektroniczny • Obecnie popularnym środkiem płatniczym staje się pieniądz elektroniczny. Istota tej formy płatniczej polega na zapisie w pamięci komputera rachunków bankowych, a wpłaty, wypłaty, rozliczenia są realizowane za pomocą kart magnetycznych, na których zapisywane są ruchy związane z naszymi finansami. Regulowanie płatności finansowych za pomocą kart magnetycznych może następować wprost z domu, owymi kartami możemy płacić w sklepach, stacjach paliw, a także za pomocą bankomatów możemy wypłacać gotówkę z naszego konta bankowego. Rozdział II, Dział V

11. Historia pieniądza • Została ona podzielona na działy : • P.N.E. • Początki • Pieniądze na świecie • Pieniądze na ziemiach polskich • Czasy I Rzeczpospolitej i rozbiorowe • II Rzeczpospolita • Pieniądze podczas niemieckiej okupacji • Za czasów PRL I III RP Rozdział III, Wprowadzenie

12. P.N.E. •   Dwa tysiące lat p.n.e. ludzie nie tylko nie wiedzieli, czym są papierowe pieniądze, ale w ogóle nie znali pieniędzy w dzisiejszym rozumieniu tego słowa. Pieniądzem było wszystko to, co w danej społeczności miało uznaną wartość (np. żywność, narzędzia, tkaniny, ozdoby). Stały rozwój wymiany towarowej doprowadził do wyzwolenia w siódmym stuleciu p.n.e. monet i prawie 1600 lat później, w Chinach, pieniądza papierowego. Rozdział III, Dział I

13. Początki • Długie stulecia handel polegał na wymianie przedmiotów. W krajach rolniczych wartość różnych dóbr przeliczano na zboże. Ziarno miało tę zaletę, że można je było odsypywać bądź dosypywać w dowolnych ilościach i w ten sposób płacić za dany towar. Ludy, u których większą rolę odgrywało pasterstwo i hodowla, za środek płatniczy uznawały bydło. Już w „Iliadzie” możemy przeczytać, że na przykład zbroja kosztowała dziewięć wołów. Rozdział III, Dział IIa

14. Początki • Jednym z  najbardziej rozpowszechnionych towarów była sól. W Polsce bardzo długo używano jej jako środek płatniczy, a jedna z dawnych kar sądowych polegała na wyegzekwowaniu od oskarżonego 300 kruszy, czyli grud soli. Najlepszym dowodem na to, że sól odgrywała u nas rolę pieniądza, jest powiedzenie „słono za coś płacić”. Rozdział III, Dział IIb

15. Początki • W krajach słowiańskich towary wymieniano też chętnie na miód i skóry. Za pierwszych Piastów futerka kun i lisów uznawano za środki płatnicze nawet w oficjalnych dokumentach międzynarodowych. Z datowanej na 1136 rok bulli papieskiej wynika, że właśnie nimi płacono Kościołowi dziesięcinę. Czterdzieści futerek wiązano w grzywnę i wyrażano nimi cenę danej rzeczy. Rozdział III, Dział IIc

16. Początki pieniądza na świecie • W niektórych rejonach świata ludzie doszli jednak do wniosku, że najwygodniejszą formą środka płatniczego są metale. Bardzo trwałe, ze względu na małą objętość łatwe w transporcie i, co równie ważne, łatwo podzielne na mniejsze części doskonale nadawały się do pełnienia tej funkcji. Początkowo w obiegu znajdowały się po prostu nie obrobione bryłki metalu, żelazo oraz miedź i jej stopy, a później metale szlachetne. Przy zakupie danego towaru trzeba było za każdym razem odważać wynegocjowaną ilość metalu. Tak dokonywano transakcji na przykład w Egipcie, Babilonii, Asyrii. Zdarzało się też, że z kruszcu odlewano jakiś przedmioty, które pełniły funkcję środka płatniczego. Mogły to być pierścienie, siekiery, dzidy. Określano więc cenę dobra, podając na przykład liczbę złotych siekier albo po prostu wagę metalu. W tym drugim przypadku nie miało znaczenia, czy położono na szalce odlany przedmiot, czy też bryłę surowego kruszcu. Sprawdzanie ilości i jakości kruszcu, którym płacono w transakcjach, było uciążliwe. Każdy, kto chciał handlować, musiał mieć przy sobie wagę i kowadełko, na którym w razie potrzeby ciął rozgrzany metal. Niektórzy kupcy zaczęli więc wybijać na kawałkach metalu swoje stemple, gwarantując w ten sposób, że mają one odpowiednią wagę i odlane zostały z niezafałszowanego kruszcu.  Rozdział III, Dział III

17. Początki pieniądza na ziemiach polskich •  Już Mieszko I bił monetę srebrną nazywaną denarem. W obiegu znajdowała się jednak niewielka ich ilość. Środkami transakcji były przede wszystkim monety obce lub towary wymienne. Denary Mieszka I produkowano prymitywnie. Ze sklepanego na cienką blachę srebra wycinano nożycami krążki i odbijano na nich stemple. Na jednej stronie znajdował się rysunek kaplicy lub świątyni, a na drugiej duży równoramienny krzyż. Na denarach bitych przez Bolesława Chrobrego pojawia się napis „Princes Polonie”. Chrobry nakazał też bicie monety, która mogła mieć związek ze zjazdem gnieźnieńskim. Na jej odwrocie znajdujemy dwa słowa „Gnezdun civitas”, czyli „Gniezno gród”. Pod koniec panowania Bolesława Chrobrego na polskich monetach zaczęto umieszczać napis „rex”. Historycy wiążą ten fakt z koronacją Bolesława w 1025 roku. Denary bili też następni polscy władcy, między innymi Bolesław Śmiały i Bolesław Krzywousty.  Rozdział III, Dział IVa

18. Początki pieniądza na ziemiach polskich • W drugiej połowie XIV wieku pojawiła się gruba moneta srebrna: grosz krakowski. Była to najważniejsza jednostka w systemie monetarnym, wprowadzony przez Kazimierza Wielkiego. Znajdowały się  na niej napisy „Kazimirus Primus – DeigratiaRex Polonie” („Kazimierz Pierwszy – z bożej łaski król Polski”) oraz „GrossiCracovienses” („Grosz krakowski”). Na rewersie grosza wybito orła w koronie.  Rozdział III, Dział IVb

19. Czasy I Rzeczypospolitej i rozbiorowe • W XIV i XV w. złotym nazywano złote dukaty zagraniczne z obiegiem w Polsce, początkowo obliczane na 14 groszy. Uchwałą sejmu z 1496 r. ustalono kurs złotego na 30 groszy. Z biegiem czasu kurs ten - z uwagi na zmieniający się parytet ceny złota i srebra - nie utrzymał się. Wtedy ustaliło się określenie jednostki obrachunkowej równej 30 groszy (gr) jako złoty polski (złp) zwanej też florenem (fl). Natomiast złoty dukat otrzymał nazwę złoty czerwony.Złoty pozostawał przez dłuższy czas jednostką wyłącznie obrachunkową. Po raz pierwszy złotówka pojawiła się jako moneta w roku 1663 pod postacią tymfa.W XVII w. 1 złoty czerwony liczony był na 4 - 6 złp. Przy reformie monetarnej króla Stanisława Augusta złoty stał się jednostką zasadniczą o kursie 1 złp = 30 gr. Stosunek ten utrzymał się przez czasy Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Mennica warszawska biła monety złotowe do 1841 r. Rozdział III, Dział Va

20. Czasy I Rzeczypospolitej i rozbiorowe • Obiegowe monety obejmowały następujące nominały:• Półgrosz - 1/2 grosza (do 1526)• Grosz - 1 Grosz (od 1367 do 1795, także później)• Półtorak - 1 1/2 grosza (od 1621 do 1660)• Dwojak - 2 grosze (bity sporadycznie, głównie za panowania Jana Kazimierza)• Trojak - 3 grosze (od 1528 do 1795, także później)• Czworak - 4 grosze (od 1565 do 1568)• Szóstak - 6 groszy (od 1528 do 1764)• Ort - 18 groszy (od 1621 do 1756) Rozdział III, Dział Vb

21. Pieniądze – II Rzeczpospolita • II RPWprowadzony do obiegu 29 kwietnia 1924 r. w wyniku reformy pieniężnej przeprowadzonej przez ministra finansów Władysława Grabskiego, zastąpił zdewaluowaną markę polską odziedziczoną po państwie niemieckim. Nowa waluta została oparta na parytecie złota, wartość 1 złotego ustalono na równoważną 0,1687 grama złota. Ówczesny złoty był więc wart około ośmiu obecnych.Wśród proponowanych nazw nowej waluty II Rzeczypospolitej największą popularnością cieszyły się "lech", "pol" i "złoty". Ostatecznie wybrano nazwę złoty, która odwoływała się do historycznej jednostki monetarnej Królestwa Polskiego. Rozdział III, Dział VI

22. Pieniądze podczas niemieckiej okupacji • Po wybuchu II wojny światowej Niemcy wprowadzili do obiegu na terytorium Generalnego Gubernatorstwa nowy pieniądz o tej samej, co przed wojną nazwie - złoty. Okupacyjne złote sygnowane były przez "Bank Emisyjny w Polsce" z siedzibą w Krakowie. Banknoty miały napisy po polsku, ale nie było na nich orła ani innych podobnych symboli. Na terenach przyłączonych do Rzeszy (Wartheland) w obiegu była marka niemiecka, a na zajętych przez ZSRR (Kresy Wschodnie) - rubel. Rozdział III, Dział VII

23. Za czasów PRL i III RP • Ze względu na hiperinflację z przełomu lat 80. i 90., w 1993 r. Narodowy Bank Polski postanowił dokonać denominacji złotego "o cztery zera" (tj. w stosunku 10 000 PLZ = 1 PLN). Wprowadzono ją w życie 1 stycznia 1995 r. - na podstawie ustawy o denominacji złotego z dnia 7 lipca 1994 r. - kosztem 300 milionów nowych złotych (3 biliony starych złotych). Wówczas też polska waluta otrzymała nowy kod ISO 4217. Pierwsze banknoty drukowane były w 1994 r. na terenie Wielkiej Brytanii. Zgodnie z ustawą o denominacji złotego, do 31 grudnia 1996 r. wymiana starych złotych na nowe odbywać się mogła we wszelkich punktach i placówkach płatniczych (bankach lub punktach handlowych i usługowych) na terenie kraju, zaś od 1 stycznia 1997 r. do 31 grudnia 2010 r. dokonywana jest wyłącznie w wyznaczonych bankach.Złoty jest potocznie - choć nieprawidłowo - nazywany "złotówką". W rzeczywistości termin ten odnosi się bowiem do monety o nominale 1 zł. Rozdział III, Dział VIII

24. PODSUMOWANIE – Najważniejsze informacje • Pieniądz to materialny lub niematerialny środek, który można wymienić na towar lub usługę. • Został wynaleziony przez Fenicjan, którzy jako pierwsi bili monety. W czasach obecnych używana jest papierowa odmiana pieniądza (banknot). • Pieniądze są emitowane na rynek przez Centralny Bank danego kraju.

25. Bibliografia • http://historia_pieniadza.fm.interia.pl/index.html • http://pl.wikipedia.org/wiki/Pieni%C4%85dz • http://www.sciaga.pl/tekst/72024-73-historia_polskiego_pieniadza • http://www.sciaga.pl/tekst/62051-63-historia_pieniadza_polskiego • Obiekty Clipart