Restless Legs Syndrome (RLS)

1. Restless Legs Syndrome (RLS) FTO-presentatie www.nascholing.net

2. Wat is RLS • RLS is een neurologische afwijking van het bewegingsapparaat, gekarakteriseerd door een onweerstaanbare drang de benen te bewegen vergezeld met een vervelend gevoel in de benen, meestal in de avond tijdens rust. • Beweging verlicht de symptomen onmiddellijk en voortdurende beweging, zoals lopen, biedt continue verlichting. www.nascholing.net

3. Symptomen RLS Sensorische symptomen: • Paresthesie (tinteling, kriebeling) • Dysesthesie (branderigheid) Motorische symptomen: • Acathisie (drang om de benen te bewegen) Ongeveer 80% van de RLS-patiënten heeft ook last van Periodic Limb Movements (PLM's) www.nascholing.net

4. Gevolgen RLS • Verstoring van de slaap • Inslaapproblemen door acathisie • Doorslaapproblemen door PLM's • Vermoeidheid overdag • Vermijden lang stil zitten: lange autoritten, vliegen of bioscoopbezoek. • Negatieve invloed op dagelijks functioneren • Negatieve impact op kwaliteit van leven www.nascholing.net

5. Hoe vaak komt RLS voor? • Exacte prevalentie is onbekend • Verscheidene publicaties: 5-10% van de bevolking heeft RLS-klachten. • REST-studie • 2,7% van de bevolking heeft matig tot ernstige RLS-symptomen. • DECODE-studie • 14 huisartenpraktijken in Nederland • 6% van de personen heeft RLS • Bij 25% hiervan gaat het om matig tot ernstig RLS • Van de RLS-patiënten die met hun klachten naar de huisarts gaan, krijgt 12,9% de juiste diagnose. www.nascholing.net

6. Risicofactoren voor RLS • Leeftijd • vaker bij oudere mensen • Geslacht en zwangerschap • vrouwen > mannen, zwangerschap • Aandoeningen • ijzergebreksanemie, nierinsufficiëntie, diabetes • Geneesmiddelen • neuroleptica, TCA’s, SSRI’s, anti-epileptica, lithium, bètablokkers, stoppen sedativa, • Levensstijlkenmerken • sigaretten (minstens één pakje per dag), hoge BMI, gebrek aan lichaamsbeweging, alcohol en coffeïne www.nascholing.net

7. Primair en secundair RLS • Primair RLS • disfunctie centrale dopaminerge systemen • Secundair RLS • ijzergebreksanemie • zwangerschap • nierfalen • neuropathie • geneesmiddelen (neuroleptica, lithium, bètablokkers, TCA's, SSRI's, anti-epileptica) www.nascholing.net

8. Relatie RLS en parkinson • Overeenkomsten RLS en de ziekte van Parkinson • Reactie op dopamine-agonisten • Associatie met PLM's • Afwijkingen in dopaminerge systeem • Verschil RLS en ziekte van Parkinson • Parkinson neurodegeneratief, cellen sterven af • RLS geen afsterving van cellen • Kan RLS zich ontwikkelen tot de ziekte van Parkinson? • Studie: waarschijnlijk is die relatie er niet • Mogelijk 2 aparte dopaminerge systemen www.nascholing.net

9. Diagnose met de criteria van de International RLS Study Group • Criterium 1 Drang om de benen te bewegen, meestal vergezeld van onplezierige gewaarwordingen/sensaties in de benen. • Criterium 2 De drang om te bewegen of onplezierige gewaarwordingen beginnen of verergeren tijdens perioden van rust of inactiviteit zoals liggen of zitten. • Criterium 3 De drang om te bewegen of de onplezierige gewaarwordingen worden geheel of gedeeltelijk verlicht door beweging zoals lopen of strekken, tenminste zolang de activiteit voortduurt. • Criterium 4 De drang om te bewegen of de onplezierige gewaarwordingen zijn heviger in de avond en nacht dan overdag of treden alleen 's avonds of 's nachts op. www.nascholing.net

10. Anamnese bij vermoeden RLS • Anamnese • Voor het verdere beleid • Vaststellen etiologie • Vaststellen impact • Welke geneesmiddelen worden gebruikt? • Is er sprake van verstoorde slaap? • Is de patiënt overdag moe of slaperig? • Meldt de partner schopbewegingen 's nachts • Zijn er aanwijzingen voor secundaire oorzaken? • Is er sprake van zwangerschap? • Zijn familieleden gediagnosticeerd met RLS? www.nascholing.net

11. Lichamelijk onderzoek en laboratoriumonderzoek • Lichamelijk onderzoek • vaataandoeningen uitsluiten • primair RLS: geen neurologische afwijkingen • Laboratoriumonderzoek bij vermoeden secundair RLS • volledige bloedtelling (anemie) • ureum en elektrolyten (nierfalen) • serumferritine en Hb (ijzerdeficiëntie) • nuchter plasmaglucose (diabetes mellitus) • reumafactor (reumatoïde artritis) www.nascholing.net

12. Differentiële diagnose (DD) • Slaapstoornissen • slaapapneusyndroom • myoclonus bij het in slaap vallen • slapeloosheid • REM-slaap-gedrag stoornis • Andere aandoeningen • perifere neuropathie • druk op de laterale cutane zenuw (meralgia paresthetica) • vaatziekte (claudicatio intermittens, spataderen) • door neurolepticum geïnduceerde bewegingsonrust • spierkrampen • onaangenaam gevoel in een bepaalde positie www.nascholing.net

13. Beoordeling ernst RLS • IRLS-rating scale is een vragenlijst om de ernst van RLS vast te stellen • De patiënt moet de scores toekennen • Score vragenlijst (10 vragen): • geen RLS • mild RLS • matig RLS • ernstig RLS • zeer ernstig RLS www.nascholing.net

14. Niet-medicamenteuze behandeling • Slaapadviezen • Geen (weinig) koffie, alcohol • Contrastimulatie www.nascholing.net

15. Beleid RLS in NHG-Standaard • Beleid NHG-Standaard Slaapproblemen en slaapmiddelen (M23) • Uitlokkende factoren vermijden: coffeïne en langdurig rechtop staan of zitten • Indien mogelijk geen antidepressiva of antipsychotica voorschrijven • Bij ijzergebreksanemie ijzertherapie geven • Met RLS geassocieerde aandoeningen reguleren • Bij aanhoudende ernstige klachten een proefbehandeling met een dopamine-agonist overwegen • Bij aanhoudende ernstige klachten ondanks (niet-)medicamenteuze adviezen: verwijzen naar een in RLS gespecialiseerde neuroloog of slaapdeskundige www.nascholing.net

16. Off-label middelen • Levodopa, nadelen augmentatie en rebound • Anti-epileptica, zoals gabapentine en carbamazepine • Benzodiazepinen, geen vermindering symptomen, maar patiënt komt aan slapen toe • Opioïden • Inhibin® (hydrokinine), niet effectief • Permax® (pergolide), zie volgende dia www.nascholing.net

17. Dopamine-agonisten • Dopamine-agonisten met ergolidestructuur • Permax® (pergolide) • Fibrose >> hartklepafwijkingen • Geen registratie voor RLS • Dopamine-agonisten met niet-ergolidestructuur • Adartrel® (ropinirol) en Sifrol® (pramipexol) • Registratie matig tot ernstig primair RLS • Dosis stapsgewijs verhogen tot effect i.v.m. misselijkheid www.nascholing.net

18. Startschema's dopamine-agonisten • Adartrel® • Beginnen met de startverpakking gevolgd door een verpakking van 0,5mg. Afhankelijk van de dosering waarbij de patiënt het meest bij gebaat is, kan een keuze gemaakt worden uit de 0,5mg of de 2,0mg verpakking. • Sifrol® • titratiestap 1 0,125 • titratiestap 2 0,25 • titratiestap 3 0,50 • titratiestap 4 0,75 www.nascholing.net