Toekomstverkenning agrarische sector Landelijk Noord

1. Toekomstverkenning agrarische sector Landelijk Noord Zunderdorp, 2 december 2008

2. Probleemstelling • Hoe staan de huidige agrarische bedrijven in het gebied Landelijk Noord er voor? • Welke ontwikkelingen zullen de betreffende bedrijven naar verwachting de komende 10 à 15 jaar doormaken, rekening houdend met diverse toekomstscenario’s? • Wat zijn de kansen en bedreigingen voor de betrokken ondernemers om, al dan niet in gezamenlijkheid, op die ontwikkelingen in te spelen?

3. Werkwijze • Structuur agrarische sector Landelijk Noord in beeld gebracht, o.a. m.b.v. de Landbouwtelling van het CBS • Ook gekeken naar ontwikkelingen in de afgelopen 5 jaar • Ontwikkelingen afgezet tegen Waterland als geheel en het hele Hollands-Utrechtse weidegebied • Interviews gehouden met gebiedsexperts

4. Structuurkenmerken Landelijk Noord • Omvang ongeveer 1300 hectare grasland in 2007 • 50 landbouwbedrijven, waarvan 16 melkvee-, 11 grasland- , 21 graasdier- en 2 overige bedrijven. 70% hoofdberoep. • Gemiddelde leeftijd ondernemers 55 jaar; 20 % bedrijven met een opvolger (geregistreerd bij ondernemers ouder dan 55 jaar) • 1100 melkkoeien, 1400 overige runderen en 3000 schapen • Melkveehouderijbedrijven in omvang vergelijkbaar met Waterland en Hollands-Utrechts weidegebied (gemiddeld 63, 67 en 62 koeien)

5. Structuurkenmerken Landelijk Noord (2) • Melkveehouderij: gemiddelde bedrijfsoppervlakte 48 hectare met 63 melkkoeien • Gemiddeld 420.000 liter melk per bedrijf; 7000 kg melk per koe • 60 % bedrijven doen aan verbrede landbouw • 80% bedrijven daarvan doen aan agrarisch natuurbeheer • 3 zorgboerderijen in 2005

6. Structuurkenmerken Landelijk Noord (3) • In de periode 2002 -2007 is het aantal bedrijven in Landelijk Noord iets gedaald (van 54 naar 50). Wel relatief meer terugloop in Waterland en landelijk. • Aantal melkkoeien en quotum in Landelijk Noord ongeveer gelijk gebleven • Aantal overige graasdierbedrijven gestegen • Aantal schapen afgenomen (-14%) en overige runderen toegenomen (+6%).

7. Structuurkenmerken Zunderdorp (2007) • 14 bedrijven, • Ondernemers gemiddeld 55 jaar oud, 30 % opvolgers • Totaal 511 hectare • 14 graasdierbedrijven, waarvan 5 melkvee-, 2 graasdier- en 7 overige graasdierbedrijven. • 11 bedrijven met verbreding: agrarisch natuurbeheer (10), huisverkoop, zorg, energie • Toekomstpotentieel: • > 100 nge: 5, waarvan 4 melkveebedrijven • 50 > x > 100 nge: 3, waarvan 1 melkveebedrijf • < 50 nge: 6, waarvan 0 melkveebedrijven

8. Strategieën voor melkveehouders • Schaalvergroting • Verdieping (meer toegevoegde waarde per product, o.a. streekproducten) • Verbreding (natuur- en landschapsbeheer, recreatie en recreatieve toegankelijkheid) • Mogelijkheden verschillen per plaats van het bedrijf in het gebied • Combinaties mogelijk per bedrijf

9. Mogelijke vormen van ‘Veenweidenlandbouw’ • (Wereld-)marktlandbouw zonder subsidies • Stads- of landschapslandbouw (nadruk op groene en blauwe diensten) • Natuurlandbouw • Megabedrijven (nog) geen optie in Veenweiden? • Stimulansen nodig voor (systeem-)innovaties, groen/blauwe diensten, natuur/milieu, bedrijfsovername

10. Naar nieuwe vormen van samenwerking • Grond wel/niet in eigendom (erfpacht, grondbank) • Samenwerking tussen ondernemers • Samenwerking tussen ketenpartijen (streekproducten) • Zorglandbouw • Gebiedscontracten (bijvoorbeeld rond groene en blauwe diensten) • Gebiedsfondsen (financiële bijdrage burgers aan natuur -en landschapsonderhoud door boeren)

11. Conclusies • Landelijk Noord kent relatief perspectiefvolle agrarische sector, verschilt wel per deelgebied • Gewenste schaalvergroting dus mogelijk • Inzetten op toenemende verbreding • Sector kan gebied heel goed open en groen houden.

12. Aanbevelingen • Sluit als boeren Veenweidepact af met gemeente en andere betrokkenen (SBB/Waterschap/Dorpsraad) om gebied open en groen te houden. • Maak afspraken voor periode van 15 tot 20 jaar, ook over natuurbeheer. • Vraag als Dorpsraad en boeren aan gemeente om WVG toe te passen bij grondaankoop en grondgebruik te bestemmen voor agrarisch gebruik • Vraag aan gemeente om grondbank Laag-Holland actief te gebruiken • Start als boeren vrijwillig kavelruilproject om structuur agrarische sector verder te versterken. Verleas eventueel onderling de melk. • Zet als Dorpsraad en boeren in op een gemeentelijke stimulerings-regeling voor groen-blauwe diensten, inclusief recreatie bij de boer. • Dring als Dorpsraad en boeren bij gemeente aan op een duidelijk en herkenbaar beleid voor vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen.