PROFESIONALNA REHABILITACIJA I ZAPOŠLJAVANJE LICA SA INVALIDITETOM

2. PROFESIONALNA REHABILITACIJA I ZAPOŠLJAVANJE LICA SA INVALIDITETOM Čapljina, Bosna i Hercegovina 28-29. novembar 2013.

3. Pravni okvir • Ustav Crne Gore; • Zakon o zapošljavanju i ostvarivanju prava iz osiguranja od nezaposlenosti; • Zakon o radu; • Zakon o penzijsko-invalidskom osiguranju; • Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom; • Pravilnici kojim se bliže uređuje postupak sprovođenja Zakona. e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

4. Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom • Zakon se zasniva na načelima, koja su u skladu sa revidiranom evropskom socijalnom poveljom, konvencijom Ujedinjenih Nacija o pravima lica sa invaliditetom i Direktivama evropske unije o jednakom tretmanu i zapošljavanju lica sa invaliditetom. • Zakonom se uređuje način i postupak ostvarivanja prava na profesionalnu refabilitaciju lica sa invaliditetom, mjere i podsticaji za njihovo zapošljavanje, način finansiranja i druga pitanja od značaja za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica sa invaliditetom. e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

5. Korisnici prava • Pravo na profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica sa invaliditetom ostvaruje: - lice kojem je utvrđen status invalida rada u smislu propisa o penzijskom i invalidskom osiguranju; - lice ometeno u razvoju, koje je razvrstano u određenu kategoriju i stepen ometenosti, u skladu sa posebnim zakonom završilo obrazovanje u specijalnoj školi odnosno završilo je redovno obrazovanje; - lice kod kojeg je nastupio invaliditet, odnosno tjelesno oštećenje u skladu sa propisima o boračko - invalidskoj zaštiti; - lice koje je završilo obrazovanje, uz prilagođeno izvođenje obrazovnog programa i pružanje dodatne stručne pomoći ili posebnom obrazovnom, odnosno vaspitnom programu, u skladu sa posebnim zakonom; Lice koje nije ostvarilo status, ostvaruje status lica sa invaliditetom zavisno od procenta invaliditeta, u skladu sa ovim zakonom (komisija za profesionalnu rehabilitaciju). e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

6. Profesionalna rehabilitacija • Profesionalna rehabilitacija je kompleksan postupak, koji obuhvata mjere i aktivnosti, koje se realizuju sa ciljem da se lice sa invaliditetom, u skladu sa preostalom radnom sposobnošću, osposobi za rad, zadrži zaposlenje, u njemu napreduje ili promijeni svoju profesionalnu karijeru. • Mjere i aktivnosti profesionalne rehabilitacije • Postupak i uslovi za ostvarivanje prava na profesionalnu rehabilitaciju • Izvođači profesionalne rehabilitacije • Izbor izvođača • Kvalitet sprovođenja mjera i aktivnosti • Saradnja izvođača i poslodavca e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

7. Zapošljavanje lica sa invaliditetom • Opšti i posebni uslovi zapošljavanja • Opšti uslovi zapošljavanja – zapošljavanje na otvorenom tržištu rada, bez prilagođavanja poslova, odnosno radnog mjesta (podržano zapošljavanje kroz sistem kvota i subvencija) • Posebni uslovi zapošljavanja – zapošljavanje uz prilagođavanje poslova, odnosno radnih zadataka i zapošljavanje u posebnim organizacijama, ukoliko radne sposobnosti ne omogućavaju zapošljavanje na otvorenom tržištu (Zaštitna radionica, Radni centar i Zaštitni pogon) • Odgovarajuća radna mjesta za lica sa invaliditetom • Godišnji odmor (26 radnih dana) • Ograničenje raspoređivanja • Otkazni rok e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

8. Kvotni sistem zapošljavanja • Poslodavac koji ima od 20 do 50 zaposlenih ima obavezu da zaposli jedno lice sa invaliditetom. • Poslodavac koji ima više od 50 zaposlenih dužan je da zaposli 5% lica sa invaliditetom u odnosu na ukupan broj zaposlenih. • Obaveze iz tačke 2 ne odnose se na novoosnovanog poslodavca, za prvih 24 mjeseca od dana početka rada. • Ako poslodavac ima ili zaposli lice sa invaliditetom od najmanje 80% invaliditeta, smatra se, u pogledu obaveze zapošljavanja, kao da je zaposlio dva lica sa invaliditetom. e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

9. Poseban doprinos za zapošljavanje lica sa invaliditetom • Poslodavac koji ima do 10 zaposlenih nije obveznik uplate posebnog doprinosa. • Poslodavac koji ima od 10 do 20 zaposlenih plaća doprinos po stopi 5% od prosječne mjesečne zarade u Crnoj Gori. • Poslodavac koji ima više od 20 zaposlenih po stopi od 20% od prosječne mjesečne zarade u Crnoj Gori ostverene u godini koja prethodi plaćanju doprinosa; e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

10. Oslobođenje obaveze plaćanja doprinosa • Organizacije odnosno udruženja lica sa invaliditetom, kada se pojavljuju kao poslodavci; • Novoosnovana pravna lica, koja imaju preko 50 zaposlenih, oslobođena su obaveze zapošljavanja za prvih 24 mjeseca od početka rada. e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

11. Subvencije poslodavcima • Bespovratna sredstva za prilagodjavanje radnog mjesta i uslova rada za zapošljavanje lica sa invaliditetom – u iznosu od 100% od opravdanih troškova • Kreditna sredstva pod povoljnim uslovima za kupovinu mašina, opreme i alata potrebnog za zapošljavanje lica sa invaliditetom - u iznosu od 100% od opravdanih troškova • Učešće u finansiranju ličnih troškova asistetnta (pomagača u radu ) lica sa invaliditetom – u iznosu od 100% od opravdanih trpškova • Subvencija zarada e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

12. Subvencija zarada • Poslodavac koji zaposli lice sa najmanje 50% invaliditeta subvencija zarade (za svako lice koje zaposli), iznosi 75% od isplaćene bruto zarade za cijeli period zaposlenosti. • Za poslodavca koji zaposli lice sa invaliditetom manjim od 50% invaliditeta subvencija iznosi: u prvoj godini 75 %, u drugoj 60%, a u trećoj i svakoj narednoj 50% od isplaćene bruto zarade. e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

13. Fond za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica sa invaliditetom • Fond je organizovan u Zavodu za zapošljavanje Grne Gore poseban uplatni račun Budžeta Crne Gore; • Prema Zakonu, sredstva Fonda se obezbjeđuju iz: • Posebnog doprinosa koji uplaćuju poslodavci koji ne zaposle lica sa invaliditetom primjenom kvotnog sistema; • Budžeta Crne Gore; • Budžeta jedinice lokalne samouprave na čijoj teritoriji lice sa invaliditetom ima prebivalište; • Donacijom i drugom pomoći. • Do sada se sredstva isključivo obezbjeđuju iz posebnog doprinosa. • Sredstva Fonda koriste se za razvoj i unapređenje profesionalne rehabilitacije i zapošljavanje lica sa invaliditetom, sufinansiranje posebnih organizacija, isplatu subvencija, finansiranje grant šema i dr; • Savjet Fonda prati realizaciju mjera i aktivnosti profesionalne rehabilitacije kao i namjensko korišćenje sredstava u ove namjene. e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

14. Nezaposlena lica sa invaliditetom • Na evidenciji Zavoda, nalazi se prosječno 1800-2000 lica sa invaliditetom (invalidi rada-1500 i kategorisana lica – 400 do 500), što u ukupnoj registrovanoj nezaposlenosti iznosi oko 7 %. • Procjena Zavoda je, da 10 000 do 15 000 nezaposlenih lica (oko 35- 40 % od registrovane nezaposlenosti) pripada kategoriji teže zapošljivih lica, za koje je neophodno utvrđivanje statusa lica sa invaliditetom, preostale radne sposobnosti i mogućnosti zaposlenja; • Prepreke u zapošljavanju: zdravstvena ograničenja (smanjena radna sposobnost); nedovoljno samopouzdanje; predrasude; neodgovarajuće obrazovanje i nedostatak znanja ili radnog iskustva;teškoće u prilagođavanju (radno okruženje, društvo) neinformisanost; nizak nivo socijalne podrške i dr. e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

15. Komisija za profesionalnu rehabilitaciju • Komisija daje mišljenje o utvrđenom procentu invaliditeta o potrebi uključivanja u mjere i aktivnosti profesionalne rehabilitacije mišljenje o mogućnosti zapošljavanja lica sa invaliditetom odnosno teže zapošljivog lica, nakon realizovanih mjera i aktivnosti profesionalne rehabilitacije. • Obrazovano je sedam prvostepenih komisija (Podgorica, Nikšić, Pljevlja, Berane, Bijelo Polje, Herceg Novi i Bar) e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

16. Neki od programa profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja • Program namijenjen slijepim i slabovidim licima • Program osposobljavanja stručnog kadra za rad u profesionalnoj rehabilitaciji • Program namijenjen licima sa oštećenjima sluha i govora • Program “Radna terapija za osobe sa invaliditetom” • Program “Uspjeću” – kontinuirani motivacioni program • Državni i lokalni javni radovi • Javni rad “Sunčana radionica” – kontinuirani projekat • Javni rad ”Naša ID kartica” i javni rad”Izrada suvenira« • Dodjela subvencija poslodavcima • Finansijski podsticaj preduzetništva, pod povoljnim uslovima • Javni rad “Personalna asistencija kao socijalni servis” u kojima se zaposleno nezaposlenih lica, radi podrške djeci uključenoj u redovno obrazovanje po inkluzivnom modelu i pomoć djeci sa smetnjama u razvoju,u kući i dnevnim centrima e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

17. IPA projekti iz oblasti profesionalne rehabilitacije • Projekat prekogranične saradnje Crna Gora – Bosna i Hercegovina, u cilju povećanja socijalne uključenosti lica sa invaliditetom, koji je počeo sa realizacijom u januaru 2011. godine. Partneri sa crnogorske strane su Biro rada Nikšić i NVO “Udruženje za pomoć licima ometenim u psihofizičkom razvoju”; • IPA Adriatic projekat ”Social and Labour Integration of the Disabled – SLID”, u kojem je jedan od 11 partnera Zavod za zapošljavanje Crne Gore. Realizacija projekta je otpočela 2011.godine, a traje tri godine. e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

18. Šta očekujemo u narednom periodu? • Razbijanje predrasuda poslodavaca o radnim i drugim sposobnostima lica sa invaliditetom • Razvijanje institucija za realizaciju programa profesionalne rehabilitacije • Nastavak osposobljavanja stručnih lica svih profila, potrebnih za rad u profesionalnoj rehabilitaciji teže zapošljivih lica • Početak rada Centra za radnu integraciju teže zapošljivih lica, uz podršku relevantnih domaćih i stranih institucija; • Pomoć i podršku domaćih i stranih institucija na razvijanju programa profesionalne rehabilitacije, kao i osposobljavanja stručnih lica za rad u profesionalnoj rehabilitaciji. e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo

19. HVALA NA PAŽNJI e-mail: ministar.mrss@mrss.gov.me Tel:+ 382 20 482 148 http://www.minradiss.gov.me/ministarstvo