SİNDİRİM SİSTEMİ

1. SİNDİRİM SİSTEMİ NİHAT BAHÇE Hayal bilimden daha önemlidir, çünkü bilim sınırlıdır.

2. Bütün canlılar enerji ihtiyaçlarını karşılamak, büyüme ve gelişmeyi sağlamak ile organların çalışmasını düzenlemek için besin maddelerine ihtiyaç duyarlar. • Canlıların en küçük yapıtaşları hücreler olup tüm yaşam olayları hücrelerin içerisinde gerçekleşir. Çok küçük olan hücrelerin içerisinde gerçekleşir.

3. Çok küçük olan hücrelerin seçici geçirgen zarlarından besin maddelerinin geçebilmesi için sindirilmesi gereklidir. Yemeklerde ağzımıza aldığımız büyük moleküllü besinlerin, yapıtaşlarına kadar parçalanmasını sağlayan organlar sindirim sistemini oluşturur.

4. Büyük yapılı besinlerin, enzimler yardımıyla kendilerini oluşturan en küçük yapıtaşlarına parçalanmasına sindirim denir. Sindirimin gerçekleşmesinde rol oynayan organlara da sindirim sistemi denir.

5. Sindirim , bir çeşit parçalanma ve küçülme olayıdır.Sindirimin amacı , büyük moleküllü besinleri en küçük yapıtaşlarına ayırmaktır.Böylece hücreler çevrelerindeki besinlerden faydalanabilmektedir.Besinlerin yapıtaşlarına ayrılması için fiziksel ve kimyasal sindirim yöntemleri kullanılır.Bu durumda iki çeşit sindirim bulunur.

7. Mekanik sindirim:Besinlerin çiğneme ve kas hareketleriyle bir miktar parçalanmasıdır. Amaç besinlerin yüzeyini genişletmek kimyasal sindirim hızını arttırmaktır. Mekanik sindirim ağız, mide ve ince bağırsakta yapılır

8. KimyasalSindirim:Besinlerin enzim denen biyolojik salgılar yardımıyla en küçük yapıtaşlarına kadar parçalanmasıdır.Kimyasal sindirim besinleri en küçük molekül yapısına kadar küçülmesini sağlar.Böylece besin maddeleri hücre zarından geçebilecek hale gelir.

10. Kimyasal sindirim ağız mide ve ince bağırsakta yapılır. Karbonhidratların sindirimi en kolay, yağların sindirimi ise en zor yapılır.Enzimler kimyasal sindirimi sağlar.

12. SİNDİRİM SİSTEMİNİ OLUŞTURAN ORGANLAR.Sindirim sistemimiz, iki ucu açık olan bir boru şeklindedir. Ağzımıza aldığımız besinlerin çoğunluğu, bu kanal içerisinde sindirilir. Besinlerin sindirilebilmesi için de sindirim sisteminin bazı bölümleri özel yapı ve şekil kazanmıştır.

13. Sindirilen besinler sindirim kanalının bir bölümünden kana geçer.Besinler , kan yoluyla tüm vücuda yayılır ve hücrelerin beslenmesini sağlar.

14. 1-AĞIZ:Sindirim sisteminin ilk organıdır.Ağız yapısında dil , diş ve tükürük bezleri bulunur.Katı ve sert olan besinler dişlerle çiğnenerek daha küçük parçalara ayrılırlar.

15. Dişler özel yapısı ve ağızdaki çene kaslarının kasılmasıyla kesme,parçalama ve öğütme olayları sonucu besinlerin ufalanmasını ve yutabilecek hale gelmesini sağlar.Böylece besinlerin yüzeyi arttırılmış olur.Ağıza alınan besinler , tükürük bezinden salınan tükürük salgısıyla da yumuşatılır.

16. Dişler ile tükürük sıvısı, ağza alınan büyük yapılı ve katı besinlerin mekanik sindirimini sağlar. Tükürük sıvısı içinde bulunan bir çeşit enzim , karbonhidratların sindirimini başlatır.Çiğnenen besinler dil ile yutağa iletilir.Bu durumda , ağız besinlerin hem mekanik , hem de kimyasal sindiriminde görev yapar.

17. 2-YUTAK:Soluk borusu ile yemek borusunun başlangıç kısmını birbirinden ayırır. Besinleri ağızdan yemek borusuna iletilir. Yapısında hareketli özel bir kapakçık bulunur. Yutağın kapakçıkları lokmalar yutulurken soluk borusunu kapatır ve besinlerin yemek borusuna geçmesini düzenler.

18. 3- YEMEK BORUSU:Sindirim kanalının yutak ile mide arasında kalan kısmıdır. Boyu 20 -25cm kadardır. Yapısında düz kaslar vardır. Yutulan besinlerin ritmik kasılmalarla mideye taşınmasını sağlar. Yemek borusu kaslarının ter yönde çalışması durumunda midedeki besinler yutağa doğru itilir.(kusma olayı)

19. 4-MİDE:Sindirim kanalının en gelişmiş bölümüdür. Karın boşluğunun sol üst kısmında yer alır. Yenilen besinlerin bir süre depolanmasını sağlar. Midenin yapısında çok sayıda düz kas vardır. Midenin çalışması istemsizdir. Bu kasların düzenli kasılması sonucunda besinler çalkalanarak birbirine karıştırılır ve çorba kıvamına getirilir.

20. Midedeki salgı bezleri mide öz suyu salgılar. Mide öz suyunda mide asiti ve bir çeşit enzim bulunur. Mide öz suyunda bulunan mide asiti, besinle vücuda giren mikropları öldürür.Ayrıca mide asiti ve enzimler proteinlerin kimyasal sindirimini başlatır. Böylece mide besinlerin hem mekanik hemde kimyasal sindiriminde görev yapar.

21. 5-İNCE BAĞIRSAK: Besin sindiriminin en yoğun olduğu ve sindirilen besinlerin kana emildiği organdır. İnce bağırsağın ilk kısmına on iki parmak bağırsağı denir.İnce bağırsağın iç yüzeyinde küçük moleküllü besinlerin emilimini sağlayan çok sayıda villus vardır. Villuslar, besinlerin hızlı ve kısa sürede kana emilmesini sağlar.

22. Yağların kimyasal sindirimi ince bağırsakta başlar ve besinlerin sindirimi burada bitirilir.İnce bağırsak protein, yağ ve karbonhidratların kimyasal sindiriminin tamamlandığı yerdir.İnce bağırsak ile kalınbağırsağın birleştiği yere kör bağırsak denen bir yapı bulunur. Kör bağırsaktan çıkan ince uzun çıkıntıya apandis denir. İltihaplanması sonucunda apandis hastalığını oluşturur.İnce bağırsağın sindirim görevini yapabilmesi için bol miktarda kimyasal salgıya ihtiyaç vardır. Bu salgıların bir kısmını kendisi üretirken, büyük bir kısmınında karaciğer ve pankreas üreterek ince bağırsağa yollar.

23. KalınBağırsak:Sindirimkanalının sonkısmıdır.İçerisinde sindirim gerçekleşmez.Sindirim artıklarının bir süre depolanıp zamanla dışarı atılmasını sağlar.Bağırsakta kalan suyun fazlası,bir kısım mineral ve vitaminler buradan kana emilir.Ayrıca yararlı bazı bakteriler yardımıyla B ve K vitaminlerinin yapılmasını sağlar.Bu vitaminlerin kalın bağırsaktan kana geçmesi beslenmeye yardımcı olur.Kalın bağırsağın dışarıya açıldığı kısma anüs denir.

24. SİNDİRİME YARDIMCI ORGANLARKaraciğer:Ürettiği safra sıvısını bir kanalla ince bağırsağa yollar.Safrada bulunan tuzlar yağları mekanik olarak parçalarlar.Safra salgısı yağların kimyasal sindirimini kolaylaştırır.

25. Karaciğerin görevleri1-Sindirime yardımcı bir organdır.2-Karaciğer, ürettiği safra sıvısını bir kanalla ince bağırsağa boşaltır. Safra, yağların mekanik sindiriminde rol oynar.3-Kan şekerini düzenler. Glikoz ___________ Glikojen 4-Ayrıca karaciğer, besin ve vitamin depo eder, zehirli maddeleri zararsız hâle getirir.5-Ürettiği safra tuzları , oniki parmak bağırsağına geçerek yağların sindirimini kolaylaştırır.6-Bazı vitaminlerin sentezlenmesini depolanmasını sağlar .A vitamin sentezler. A,D ve K vitamini depolar.7-Embriyo döneminde kan yapar.8-Proteinlerin karbonhidrat veya yağa dönüşmesini sağlar.9-Vücut ısısını ayarlar.

26. Pankreas:Pankreas öz suyu salgılar. Pankreas öz suyunda protein,yağ ve karbonhidratların sindirimi için farklı enzimler bulunur.Pankreas öz suyu özel bir kanal ile ince bağırsağa gönderilir.Besinlerin sindirim kanalında parçalanma durumu ve sindirim sonucu oluşan besin birimleri aşağıdaki tablodadır.

27. Pankreasın görevleri 1-Sindirime yardımcı bir organdır.2-Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin kimyasal sindirimi için gerekli enzimleri bir kanalla ince bağırsağa gönderir. Ayrıca salgıladığı hormonlarla kandaki glikoz miktarını ayarlar.3-İnsülin ve glukagon hormonu salgılar.Bu hormonlar kan şekerini ayarlar

28. Besinlerin sindirilmesi ile ortaya çıkan ürünler.

29. SİNDİRİMDE ENZİMLERİN BESİN İÇERİKLERİNE ETKİSİ Enzimler büyük moleküllü besin maddelerinin yapı taşlarına dönüşmesini sağlar. Karbonhidrat , yağ ve proteinlerin yapıtaşlarına dönüşümünü sağlayan enzimler , sindirim kanalının farklı bölgelerinde etkilidir.

30. KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİAğız ve ince bağırsakta karbonhidratların parçalayan enzimler nişasta ve glikojen gibi hücre zarından geçemeyen karbonhidratları glikoz denen yapılara parçalarlar.Karbonhidratlar  Glikoz

31. Proteinlerin SindirimiProteinlerin sindirimi midede başlar ve ince bağırsakta biter.Proteinleri sindirici enzimler hem mide öz suyunda hemde pankreas öz suyunda bulunur.Proteinler aminoasitlere dönüşür.Proteinler              Amino asit

32. Yağların sindirimiYağların sadece ince bağırsakta sindirilir.Yağların sindiriminde öncekaraciğerden gelen safra suyuetkilidir.Safra yağ parçasınımekaniksel sindirimle yağ damlacıklarına dönüştürür.Pankreastan gelenpankreas öz suyuise yağ damlacıklarını hücre zarından geçebilecek hale ; Yağlar                   Yağ asidi+ gliserol (gliserin)dönüştürür.Enzimlerin etki ettiği besinlerin yüzeyi arttıkça , enzim etkinliği de artar.

34. SİNDİRİME UĞRAYAN BESİN İÇERİKLERİNİN BAĞIRSAKLARDAN KANA GEÇİŞİ Hücrelere alınan bu besin maddeleri lenf ve kana geçerek sindirimi tamamlar. Glikoz amino asit mineral su ve vitaminler ( B ve C ) ince bağırsaktan emilerek ,yağda eriyen vitaminler ( A,D,E,K) ise lenf kılcallarından alınarak lenf sıvısı ile taşınır. Sindirilen besinler vücudumuz için gerekli enerjiyi sağlar. Ayrıca yıpranmış doku ve organların yenilenmesinde besin içerikleri önemlidir. Vücudumuzda Kullanım sırası; Enerji verme sırası Karbonhidrat Yağlar Yağlar Proteinler Proteinler Karbonhidrat

35. YETERLİ VE DENGELİ BESLENME.Besin içeriklerinin ihtiyacımızı karşılayacak oranda ve birlikte alınması olayına dengeli beslenme denir. Dengeli beslenme ,sağlıklı yaşamın vazgeçilmez unsurlarındandır.Bu durum büyüme ve gelişmeyi etkileyen en önemli unsurlardandır

36. Proteinler:Et, süt, yumurta ve peynirde çok bulunur. Hücre çoğalması, enerji ihtiyacı ile hormon ve enzimlerin yapılmasında görev yapar.

37. Yağlar:En çok enerji veren besindir. Vücudun ısı yalıtımını sağlar. Bazı hormonların yapılmasını sağlar. Fazla alınan besinlerin depolanmasını sağlar.

38. Karbonhidratlar:Vücudun temel enerji kaynağıdır. Bitkisel kaynaklı besinlerde bulunur.Makarna , ekmek, pirinç,patates

39. Mineraller:İskelet ve dişlerin yapısını oluşturur. Kan ve sitoplâzma yoğunluğunu sağlar. Alyuvarların yapılması ile enzimlerin çalışmasında rol oynar.

40. Vitaminler:Genellikle sebze ve meyvelerle vücuda alınır. Vücuttaki büyüme, gelişme, enerji üretme, enzimlerin çalışması, yıpranan kısımların onarılması, kemiklerin sertleşmesi gibi görevler yapar.

41. Su:Sindirimi kolaylaştırır. Besin ve atıkların taşınmasını sağlar. Vücut ısısını yayar ve terleme yapılmasını sağlar.

42. Sindirim sisteminin sağlığını korumak içinşu işlemler yapılmalıdır.1-Temizlenmiş olan yiyecekler tüketilmelidir.2-Meyve sebzeler yıkandıktan sonra yenmelidir.3-Çok soğuk ve çok sıcak besinler yenmemelidir.4-Et ve süt pişirildikten sonra tüketilmelidir.5-Alkol ve sigaradan uzak durulmalıdır.

43. SİNDİRİM SİSİTEMİ HASTALIKLARI Ülser: Mide öz suyunun mide ve onikiparmak bağırsağını aşındırmasıdır.Reflü:Asitli mide içeriğinin yemek borusuna gelmesi ve uzun süre temas etmesiyle, yemek borusunun asitten kendini koruma özelliği yok olur. Gastrit: mideyi koruyan mukozanın iltihaplanması olayı. Dizanteri: Basillerin ya da amiplerin kalın bağırsağa yerleşerek yol açtıkları bir hastalıktır.İshal: Bütün bulaşıcı hastalıklar, bağırsak parazitleri, beslenme ve emilim bozukluklarında ortaya çıkan bir hastalıktır. Gıda zehirlenmesi: Bozulmuş, mikroplu veya kirli besinlerin yol açtığı bir hastalıktır. Apandisit: Kör bağırsaktaki apandisin iltihaplanmasıdır.