Južna Amerika

1. Južna Amerika

2. Položaj,granice i veličina • Južna Amerika je kontinent preko koga prelazi ekvator, a koji je većim delom na Južnoj hemisferi. Južna Amerika se nalazi između Tihog na zapadu i Atlanskog okeana na istoku Severno od ovog kontinenta se nalazi Severna Amerika (zajedno sa Srednjom Amerikom).Obala je slabo razuđana. • Južna Amerika je četvrti kontinent po veličini, a peti po broju stanovnika.Površina Južne Amerike je18 km2.I živi 355 miliona stanovnika.

3. Najsevernija tačka Rt Galjinas Najzapadnija tačka Rt Aguha Najistočnija tačka Rt San Rok Najjužnija tačka Rt Horn

4. Reljef • Južna Amerika se na osnovu reljefa može podeliti na dva dela.Istočni deo čine ravnice i visoravni,a zapadni deo zauzima planinski sistem Anda.Prvi deo je formiran na drevnoj stabilnoj Južnoameričkoj platformi,a drugi u nestabilnom pojasu nabiranja i rasedanja Zemjine kore.Najveće nizije prostiru se u slivovima reka Amazona,Orinoko,Parana i Paragvaj.Južno od reke Rio Kolorado i istočno od Anda prostiru se visoke ravnice Patagonije,koje se stapenasto izdižu od priobalnihnizija uz atlanske obale do visina od oko 2000 duž pojas Anda.

5. Andi • Andi ili Kordiljeri Južne Amerike najduži su planinski sistem na svetu oko 8000 km.Pružaju se uz zapadnu obalu Južne Amerike,od Kaspijskog mora do Ognjene zemlje.Oni su razvođe izmeđuTihog i Atlanskog okeana.Andi su mlade venačne planine pa ih odlikuju česti zemljotresi i vulkanske 7040m.Za severni deo karakterisični su vulkani,zemljotresi i jasno izražena visinska zonalnost.Centralni deo Anda je najširi,sa prostranim visoravnima između planinskih venaca na istoku i zapadu.Južni deo Anda odlikuju brojni lednici i vrlo niska snežna granica 1000-1200m. • Satelitski snimak Anda Andi

6. Uskršnje ostrvo • Uskršnje ostrvo (Rapa Nui jezik: Rapa Nui, prevod: „Veliki Rapa“) je polinezijsko ostrvo u južnom Pacifiku koje pripada Čileu. Nalazi se 3.600 kilometara zapadno od kontinentalne obale Čilea i 2.075 kilometara istočno od Ostrva Pitkern. Otuda, ovo je jedno od najizolovanijih ostrva na svetu.Uskršnje ostrvo je čuveno širom sveta po svojim moai statuama koje se nalaze uz obale ostrva. Kip moai

7. Ognjena zemlja • Ognjena zemlja je najveće ostrvo Južne Amerike.Nalazi se na krajnjem jugu a odvojena je Magelanovim prolazom od matičnog kontinenta.Prolaz je otkrio Fernando Mafelan 1520 godine tokom prve plovidbe oko sveta. • Magelanov prolaz

8. Klima • Južna Amerika je najvecim delom kontinent ekvatorske i tropske klime. Oblasti na jugu od povratnika leze u suptropskoj i umjerenoj klimi. Klima zavisi od geografske širine,ali i od nadmorske visine, s obzirom na prisustvo visinskih pojaseva u tropima. Oko Ekvatora je jednolična tropska, vlažna klima poznata po ekvatorijalnim kišama i bujnim prašumama. Nizija Ljanos na severu ima susnije letnje doba pa dominiraju visoke trave - savane. • Južni Brazil, Paragvaj, Urugvaj i Severna Argentina imaju vlažnu suptropsku klimu. Srednji i južni deo Argentine se medjutim nalazi u suvljem umerenom podneblju, pa preovladjuju travne oblasti - pampe. Klima u oblasti Anda je jasno podeljena u cetiri glavne zone: tropsku, suptropsku, južno ujerenu i subpolarnu ili paramo (oblasti gdje preovladjuju travnjaci do granice snega).

9. Klimatska karta Južne Amerike

10. Prirodne zone • Zbog duge izolacije od drugih kontinenata ovde se formirao bogat i često endemičan biljni i životinjski svet.Iz Južne Amerike potiču:kaučkovo,drvo mahagoni,kakaova kao i mnoge kultivisane biljke(krompir,paradajiz,pasulj).Najveći deo Amazonske nizije pokrivau tropske kišne šume.U Južnoj Americi tropske kišne šume se nazivaju selvasi što na portugalskom znači “šume”.Zona savana zauzima niziju oko reke Orinoko i veći deo Fujanske i Brazilske visoravni.U dolini Orinoka savane se nazivaju ljanosi.U savanama saverno od ekvatora u sred visokih trava rastu palme i akacije,dok je na južnoj polulopti(kamposi)drveće ređe a češći su žbunje,kaktusi,mimoze i dr.Živi svet je siromašniji nego u afričkim savanama,naročito zato što nema krupnih biljojeda.Južno od zone savana prostire se zona suptropskih stepa,koje se odlikuju plodnim zemljištem.U Južnoj Americi stepa se naziva pampa,što na jeziku Indijanaca znači“travnata ravnica”.Za stepe su tipične lame.U Južnoj Americi nema tropskih pustnja.Na južnom kontinentu razvile su se mnoge neobične vrste kao što su mravojedi i pašanci.

11. biljke i životinje • Zmija • Cveće lama • Šećerna trska

12. Vode • Južna Amerika je kontinent najbogatiji vodom zauzina 12% površine svetskog kopna,a njoj propada 27% ukupnog sliva svih reka sveta.Sve velike reke Južne Amerike pripadaju slivu Atlanskog okeana.Na zapadnim padinama Anda izviru kratke reke koje teku prema Tihom okeanu.Većina rek dobija vodu od kiša,a mnoge i od otopljenog snega i leda.Najveće reke Južne Amerike su Amazon,Rio de la Plata,Hurua,Maderia,Purus,San Francisko,Hulura,Orinoko i Tokantis.Najveća jezera su Marakaibo i Titikaka. Jezero Titikaka

13. Amazon • Amazon izvire u Andima,nedaleko od Tihog okeana,teče prema istoku preko celog kontinente i uliva se u Atlanski okean.Gormira najveću deltu na svetu.Dugačka je 7025km,pa je najduža reka u svetu.Bogata je vodom cele godine.2 puta godišnje nabuja i poplvi ogromna prostranstva.

14. Amazon • Ušće Amazona

15. Anđeoski vodopadi • Anđeoski vodopad je najviši svetski vodopad sa visinom od 979 metara (slobodan pad vode je 807 m). Nalazi se na malenoj reci Čurun (pritoka reke Karoni) u Kanajma Nacionalnom parku, region Gran Sabana, provincija Bolivar u državi Venecuela. Visina vodopada je toliko velika da se od vetrova voda pretvara u izmaglicu pre nego što dođe do zemlje. Visina 979m Slobodan pad vode 807m Država Venecuela

16. Privreda, poljoprivreda i energija • Gaje šaćernu trsku, kakako, banane i drugo tropsko voće koje se reće blizu obale dok se plantaže kafe,duvana i pamuka nalaze u unutrašnjosti.U Čileu i južnim državama Brazila ima oblasti u kojima se gaji pirinač,pšenica i razne druge biljke prilagođene sredozemnoj klimi,kao što je vinova loza. • Poljoprivreda sa lovom,ribolovom i šumarstvom učestvuje sa blizu 12% u ukupnom nacionalnom bruto proizvodu naovom kontinentu više od 30% u Boliviji,Paragvaju,Peruu i Ekvadoru.Između 20-30% u Kolumbiji Brazilu i Gvajani,manje od 30% u Surinamu,Čileu,Urugvaju,Venecueli,Argentini i Francuskoj Gvajani. • Nafta i gas su glavni energetski izvori u Južnoj Americi.Znatno slabije energetske izvore čine drvo i ugalj.

17. Stanovništvo • U Južnoj Americi živi 355mil stanovnika.Rasni i etnički sastav stanovništva je vrlo složen.Prvi doseljenici-Indijanci došli su iz Severne Amerike pre oko 12000 godina i postepeno se raširili po celom kontinentu.U XII na prostoru Centralnih Anda indijanski narod Inkaformirao je prostrano i moćno carstvo sa oko 20 milion stanovnika.prastonica je bio grad Kusko.Prvi doseljenici u Južnu Amriku bili su Španci iPortugalci.Od XVI do XIX veka prisilno su dovedeni milioni crnih robova iz Afrike.Nastala je mešavina jezika običaja i tradicija što je dovelo dostvaranja novih naroda. • Stanovništvo Južne A pretežno govori jezicima latinskog porekla8romanske grupe).U većini zemalja se govori španski a samo u Brazilu portugalski.Najviše stanovništva živi iu obalu Atlanskog okeana na prostorima pampa i na terinoriji nekadašnjeg carstva Inka.Jedna trećina stanovništva je mlađa od 15 godina.Prosečan životni vek žena je3 a muškaraca 67 godina.

18. Stanovništvo

19. Politička podela • Na južnoameričkom kopnu postoji 12 država:Kolumbija,Ekvador,Peru,Argentina,Urugvaj,Paragvaj,Brazil,Surinam,Gvajana Bolivija,Čile i Venecuela.Većina ovih zemalja bile su kolonije Španije i Portugala.Posle duge borbe one su postale nezavisne zamlje početkom XIX veka.Poslednja je dobila nezavisnost Gvajana a samo je Francuska Gujana još ostala kolonija.

20. Države i glavni gradovi