BİYOLOJİK SAVAŞ ETKENLERİ- KORUNMA

1. BİYOLOJİK SAVAŞ ETKENLERİ- KORUNMA Prof Dr Neşe Saltoğlu Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hast. ve Klinik Mikrobiyoloji AD

2. Biyolojik savaş nedir? • İnsan, hayvan, bitkilerde ölüm veya hastalık oluşturma amaçlı canlı mikroorganizmalar veya mikroorganizma toksinlerinin kullanılması ile yapılan savaş

3. Tarihçe • 1347 Kırım savaşı (vebalı hastaları) • 1960 Francisella tularensis • ABD 1960 • Sovyetler Birliği 1990 • 1710 Rus- İsveç savaşı (veba) • 2. dünya savaşında veba basilinin kullanılması • İngiltere Hintlilere karşı çiçek virusu

4. Tarihçe • 1925’te Cenevre protokolü ile biyolojik savaş etkenlerinin kullanımı yasaklanmış • 1942-43 İskoçya’da Gruniard adası şarbon basili ile aerosol

5. Neden biyolojik savaş? • Çok büyük kayıp verdirebilir • Çok geniş alanı etkileyebilir • Keşfedilmeleri güçtür. Doğal bir epidemi ile karışabilir. • Üretilmeleri kolay ve ucuz ajanlardır. • Tedavileri güçtür.

6. Biyolojik savaş etkeni bir ajanın özellikleri • Çabuk etkili olmalı • Çabuk yayılmalı • Çabuk kaybolmalı • Ortamdan temizlenebilme yöntemleri bilinmeli

7. Hangi yolla kullanılırlar? • Aerosol • Solunum yoluyla inhalasyon • Beslenme yoluyla geçiş • Cilt yolu ile temas • Yiyecek –içeceklerin kontaminasyonu • Artropodlar aracılığı ile

8. Kategori A • Ulusal güvenliği tehdit edecek riske sahip mikroorganizmaları içerir. • Kolay yayılırlar, • Mortalitesi yüksek tablolara yol açarlar, • Sosyal panik ve çöküntüye neden olurlar. • Korunma için özel çaba gerektirirler.

9. Kategori A Ajanlar • Bacillus anthracis                        • Yersinia pestis                                         • Clostridium botulinum                             • Francisella tularensis • Çiçek virüsü                                                         • Filovirüsler (Ebola-Marburg hemorajik ateşi) • Arenavirüsler (Lassa, Arjantin hemorajik ateşi)

10. Kategori B • Bu ajanların yayılımları orta derecededir, • ağır hastalık oluşturmazlar. • ölüm oranları düşüktür.

11. Coxiella burnetii Brucella türleri                               Burkholderia mallei Alfavirüsler (Venezuella At Ensefaliti, Batı ve Doğu At ensefalomiyeliti) Clostridium perfringens (e toksin) Staphylococcus aureus (enterotoksin B) Salmonella türleri Shigella dysenteriae Escherichia coli (O157:H7, EHEC) V.cholerae Cryptosporidium parvum Kategori B

12. Kategori C • Kitleye yayılabilirler ve tedavilerinde güçlüklerle karşılaşılır. • Mycobacterium tuberculosis • Hantaan virüs • Sarı humma virüsü

15. Şarbon • gram pozitif, hareketsiz, sporlu aerob basil • B antracis sporları 140C de 30 dakikada • 180 Cde 2 dakikada inaktive olur • dezenfektanlara dirençli • yüksek kons form aldehid %5-10gluteraldehid %2-4 • hidrojen peroksid ve • perasetik asit etkili

16. Şarbon tehditler • 1979 Sverdleskov/Ukrayna • 1990-1991 Körfez Savaşı (Irak biyolojik savaş için geliştirdi) • 1992 ‘de Sovyetler Birliği 66 olgu inh. şarbonu nedeni ile ölüm • 1995 Metro saldırısı/Tokyo • 1997-98 Körfez tehditi, 2 milyon Amerikan askeri aşılandı • 2001 Dünya Ticaret Merkezi saldırısı

17. Şarbon tehditler • 1995 Tüm antibiyotiklere dirençli laboratuvar suşu/Rusya • 1966, 1989, 1995, 1998,2001 Uluslararası Şarbon Konferansları • Biyolojik savaş etkeni olarak şarbon • İngiltere, ABD, Irak, Sovyetler Birliği,Japonya

18. Biyolojik Savaşta Neden Şarbon? • Şarbon sporları solunum yolu ile alınabilir • Solunum yolu ile alınmada yüksek ölüm oranı • Sporlar önemli stabiliteye sahip • 50 kg şarbon rüzgarla 500.000 yerleşimli bir merkeze gönderilirse • 95.000 ölüm, 125.000 hastaneye yatış • Herhangi bir yol ile insanlarda şarbon etkeninin infektif dozu kesin bilinmiyor İnhalasyon için tahmini doz 8000-50.000 spor

19. Solunum yolu şarbonu • İK:iyi bilinmiyor 1-43 gün • periyod doza bağlı olabilir • Sovyetler Birliğinde 1979 epidemisi • İnhale sporlar alveoller içerisinde hemen germinasyona uğramazlar • Alveolar makrofajlar tarafından alınana dek potansiyel olarak beklerler • Sporlar makrofajlarda germine ve replike olurlar

20. Solunum yolu şarbonu • Boğaz ağrısı- ateş-kas ağrısı, • kuru öksürük, • nefes darlığı, • stridor, siyanoz, • şok ve menenjit gelişebilir • Antibiyotikler sadece germinatif yada vegetatif formlara etkilidir • Ölüm oranı %86-89

21. Şarbon laboratuvar tanısı • Doku veya diğer klinik örneklerden B. antracisin izolasyonu ve doğrulanması • kültür, gram boyama, kapsül için metilen mavisi boyama • Diğer laboratuvar testleri • Örneklerde B. antracisinpolimeraz zincir reaksiyonu ile gösterilmesi • B. antracisin klinik örneklerde immunohistokimyasal boyamalarla gösterilmesi • Diğer laboratuvar testleri (seroloji)

22. Şüpheli materyalle temas • Temas durumunda erken tedavi önemlidir. • Akc. infeksiyonunun gelişebilmesi için çok küçük partiküllerinin inhalasyonu gereklidir • Bunu yapmak için ileri teknoloji ve özel ekipman gerekir.

23. Şüpheli materyalle temas halinde yaklaşım • Şüpheli zarf ya da paketi sallamayınız • Temas olmuşsa ellerinizi sabun ve su ile yıkayınız ve yüzünüze bulaşmayı önleyiniz • Evde iseniz polise haber veriniz • İşte iseniz polise ve işyeri güvenliği ve yönetime haber veriniz • Paket size ulaştığında odanızda ya da bu şüpheli materyalin olduğu alandaki kişileri saptayınız; bu listeyi hem sağlık yetkililerine hem de polis yetkililerine araştırma ve tavsiyeler için bildiriniz.

24. Şüpheli materyale yaklaşım-2 • Şüpheli materyal yüzey dışında ise • Tozu temizlemeye çalışmayınız, • Kabından çıkarmaya çalışmayınız • Odadan çıkınız,kapıyı kapayınız • Diğer kişilerin bu alana girişini engelleyiniz • Ellerinizi sabun ve su ile yıkayınız

25. Sağlık personelinin şüpheli materyale yaklaşımı • Sağlık personeli için standart önlemler alınmalı • İnvazif prosedür sonrası veya otopsi yapılmasında aletler ve etraf sporisidal (Klorid) gibi ajanla dezenfekte edilmeli • ancak organik materyal varlığında kloridlerin etkisi sınırlı! • sporlar sıcak, gün ışığı, dezenfektanlara dirençli yıllarca toprakta ve suda canlı kalabilir

26. Biyolojik savaş etkeni şarbonla Temas sonrası profilaksi • Erişkinler • Siprofloksasin oral 60gün • Doksisiklin oral 60gün • Gebeler • Amoksisilin oral 60 gün

27. Biyolojik savaş etkeni şarbonla Temas sonrası profilaksi • Çocuklar • Amoksisilin oral 500mg x 3 60 gün • Siprofloksasin oral 10-15mg/kg 12 saattebir 60 gün • Doksisiklin>8 yaş oral 100mgx2 60 gün

28. Temas öncesi korunma • Aşılanma • protektif antijenden hazırlanan avirulan aşı kullanılır • B.antracis kültürü hücresiz filtrattan elde edilmiş V770-NP1-R suşu • Amphogel, Wyeth lab.

29. Biyolojik Savaşta Tanı • Biyolojik silah saldırısı aerosol formunda sessiz, kokusuz ve renksiz olduğu için saldırı anında tespit zordur. • Hastalığın tanısı ilk olgu ortaya çıktığı zaman olasıdır. • Saldırı bölgesinden alınan biyolojik örneklerin laboratuvar tetkiki sonucu tanı koyulabilir.

30. Aşı uygulaması • Uygulama şeması • 3 subkütan injeksiyon, 0.-2.-4. haftalarda, • 3 boster doz 6.-12.- 18. aylarda

31. Biyolojik silahlara karşı savunma • Hazırlık ve önlemlerin alınması • Ajanları bilmek , buna hazırlıklı olmak • Saptamak ve gözetim • Erken saptamak, antidot-aşı geliştirmek • Tanı ve etkenin özelliklerini belirleme • Uygun lab. kurulması • Yöntemlerin oluşturulması • İletişim

32. Biyolojik Saldırıda Yapılacak İşlemler • İlk yardım • Tanı • Dekontaminasyon • Koruyucu önlemler

33. İlk Yardım • Saldırılarda kişiye yapılacak ilk işlem elbiselerinin çıkarılmasıdır. • Dekontaminasyon işlemi yapılmadan hastaneye getirilmez. • Ağızdan ağıza resusitasyondan kaçınılmalıdır. • Hastaya ait materyalle doğrudan temas edilmemelidir.

35. Tanısal örneklerin toplanması • Rutin inceleme için • Antrax • C. perfringens • Özel tanısal incelemeler için • Şarbon • Botilinum toksini • Stafilokok enterotoksini • Clostridium perfringens

36. Laboratuvara örnek gönderme • Örnekler vidalı, kapaklı plastik şişelere konulmalı • Sızıntıyı önlemek için ikinci bir plastik şişe ya da çantaya konulmalı • Tüm örnekler metal bir nakil kutusuna konulmalı-sızma engellenmeli • Etkene maruz kalmış kişilerden alınan örnekler rutin lab. nakledilmeli • Örnekler özel testler için açıkça işaretlenmeli • Muhafaza zinciri kurallarına uyulmalı • Etiketlerde hastanın ad, ünitesi, tarih ve sonuçları alacak bölüm işaretlenmeli

37. KoruyuculukÖnlemleri • Kontaminasyon en aza indirilmeli. • Gaz maskesi ve güvenli sığınaklar sağlanmalı • Kolay dekontamine olmayacak malzeme seçilmeli • Tüm yiyecekler ağzı sıkıca kapalı kaplarda saklanmalı

38. ÇİÇEK(Smallpox, Variola) • Toksemi ve spesifik döküntü ile seyreden viral hastalık • Aerosol yolu ile bulaşır • mortalitesi yüksek, İS: 10-17 gün Hastalık süresi 1-2 hf

40. Çiçekte Korunma • Cilt döküntüleri tamamen geçene kadar izolasyon gerekir. • Solunum izolasyonu gerekir. Bunun için negatif basınçlı odalara, özel filtrelere gerek vardır.

41. Çiçekte Korunma • Cilt teması da eldiven, elbise gibi koruyucu önlemlerle engellenmelidir. • İlk çiçek hastalığı tanısı koyulduğunda yakın temasta olan kişilerin 72 saat içinde aşılanması hastalığın hafif atlatılmasını sağlar.

42. Çiçek korunma • İMMUNOPROFİLAKSİ: • Wyett aşısı tek doz • Ig 0.6 ml/kg i.m • Kemoprofilaksi • Hayvan deneylerinde Sidofovir adlı ilacın ilk 24 saat içinde verildiğinde etkili olabileceği görülmüştür.

43. Veba • Aerosol veya mikrobik taşıyıcılar • İnsandan insan bulaşma yüksek • İS : 2-3 gün • Hastalık süresi 1-2 gün • Ölüm oranı çok yüksek • Hastaların izolasyonu, temas önlemleri alınmalı

44. Veba

45. İmmunoprofilaksi uzun süreli korunma sağlayamıyor. 1. doz başlangıçta 1ml 2. doz 3. ayda 0.2ml 3. doz 5. veya 6. ayda 0.2 ml Her 6 ayda bir rapel Kemoprofilaksi 7 gün süreli oral yolla Doksisiklin 2x100mg/gün Veya Siprofloksasin 2x500mg/gün Veba

46. Brusella • Aerosol ya da yiyeceklere sabotaj yolu ile yayılabilir • Islak toprak ve yiyeceklerde uzun süre kalıcı • İnsandan insana bulaşmaz • İnfeksiyoz gücü yüksek • İS: 1 aya kadar • Hastalık süresi 1 hf’dan 1 yıla kadar • Ölüm oranı düşük • Antimkrobiyal tedavi orta derece etkili

47. Bruselloz Korunma • İnsan aşısı yok • Kemoprofilaksi • Doksisiklin+rifampisin 3 hafta süre ile

48. Tularemi • Yayılma yolu aerosol • Pnömoni • İnsandan insana bulaşma yok • Enfeksiyon gücü yüksek • İS 2-10 gün • Hastalık süresi 2 hf ve üzeri • Tedavi edilmezse orta düzeyde mortalite

49. Tularemi

50. Tularemi • İmmunoprofilaksi • Canlı attenüe aşı, tek doz uygulanır • Kemoprofilaksi • Doksisiklin veya tetrasiklin 14 gün süre ile