Choroby dietozależne

1. Chorobydietozależne Co nas czeka w przyszłości?

2. „Było tłuściutkie i słodkie, pycha! Czuję się wyśmienicie!” Ale jak długo będzie trwało świetne samopoczucie i zdrowie? Gdy odżywiamy się niezdrowo, tuż pod naszym nosem zachodzą zmiany, które mogą się okazać zgubne w skutkach. Powoli w naszym organizmie „dojrzewają” różne choroby i choć często nie widzimy bezpośredniego związku z naszym sposobem odżywiania – są to właśnie choroby dietozależne… Jednak nie jesteśmy na straconej pozycji, możemy zapobiec chorobom, jeśli zmodyfikujemy nasz sposób żywienia. Wbrew pozorom nie będzie on mniej smaczny czy nudniejszy. Przeciwnie! Będzie kolorowo i ciekawie, a zarazem smacznie i zdrowo!

3. Plan prezentacji • Co to są choroby dietozależne? • Krótka charakterystyka chorób • definicja; • przyczyny; • skutki; • profilaktyka; • Podsumowanie – PROFILAKTYKA!!!

4. Choroby dietozależne • Otyłość • Cukrzyca typu II • Nadciśnienie tętnicze • Choroby układu krążenia • Osteoporoza • Próchnica • Nowotwory

5. Choroby dietozależne Najczęstsze przyczyny występowania chorób dietozależnych: • dodatni bilans energetyczny diet; • nadmierne spożycie cukru i soli; • nadmiar białka w diecie; • nadmiar tłuszczu w diecie oraz znaczny udział izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych; • wolne rodniki; • niedobór błonnika w diecie; • niewłaściwa mikroflora jelitowa; • nadmiar toksyn;

6. Otyłość i nadwaga - definicja • Nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka; • ZAWSZE jest to efekt dodatniego bilansu energetycznego; • Najczęściej metodą klasyfikowania otyłości i nadwagi jest wskaźnik masy ciała (Body Mass Index – BMI); • BMI = masa ciała w kg/(wzrost w m)2 [kg/m2]; • Otyłość można podzielić ze względu na miejsce odkładania się tkanki tłuszczowej: • Otyłość androidalna, czyli brzuszna – typ JABŁKO – typowa dla mężczyzn; • Otyłość gynoidalna, czyli udowo-pośladkowa – typ GRUSZKA – typowa dla kobiet;

7. Otyłość i nadwaga - przyczyny • Czynniki genetyczne (wpływ w max. 40%); • Czynniki biologiczne; • Czynniki psychologiczne: zaburzenia nastroju, depresja; • Czynniki środowiskowe (wpływ w 60% - MOŻNA JE MODYFIKOWAĆ!!!): • Mała aktywność fizyczna (siedząca praca, nieaktywny sposób spędzania wolnego czasu); • Nieograniczony dostęp do żywności; • Wysoka gęstość energetyczna żywności (przeważnie duża zawartość tłuszczu, cukru i innych węglowodanów); • Spożywanie dużej ilości słodkich napojów; • Wzrost znaczenia żywności typu fast-food, słonych przekąsek i słodyczy w codziennej diecie, zwłaszcza młodych osób (sklepiki szkolne, automaty ze słodyczami);

8. Otyłość i nadwaga - skutki • Stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia. Im dłużej trwa tym większe jest ryzyko rozwoju innych chorób: • cukrzycy typu II; • chorób układu sercowo-naczyniowego (niedokrwienna choroba serca, nadciśnienie); • nowotworów (jelita grubego, odbytnicy, trzonu macicy, sutka, prostaty) , • chorób dróg żółciowych; • marskości wątroby; • zapalenia trzustki; • zespołu bezdechu w czasie snu; • kamicy dróg moczowych; • zaburzeń płodności; • Największe ryzyko powikłań chorobowych dotyczy częściej otyłości typu jabłko; • Inne konsekwencje: • osłabienie stawów nóg, problemy z kręgosłupem; • płaskostopie, żylaki; • obniżona sprawność ruchowa;

9. Cukrzyca typu II - definicja • Inaczej cukrzyca insulinoniezależna, cukrzyca dorosłych lub nabyta; • Zaburzenia przemian węglowodanów w organizmie wynikające z nabytej insulinooporności (organizm wydziela normalną ilość insuliny, lecz jest ona niewystarczająca do obniżenia poziomu cukru we krwi); • Rozpoznanie – podwyższony poziom glukozy we krwi: • stężenie glukozy we krwi na czczo > 126 mg/dl; • stężenie glukozy przygodne > 200 mg/dl; • Cukrzyca typu II ujawnia się najczęściej u ludzi w starszym wieku, obecnie jednak częstość jej występowania rośnie u dzieci i młodych osób otyłych;

10. Cukrzyca typu II - przyczyny • Czynniki genetyczne (spokrewniona osoba chora na cukrzycę – w 20% zachorowań); • Czynniki środowiskowe: • Otyłość – na 100 diabetyków 80 jest otyłych, • Nieodpowiednia dieta, • Stres;

11. Cukrzyca typu II - skutki • Upośledzenie wzroku, ze ślepotą włącznie; • Zaburzenia pracy nerek, aż do całkowitej niewydolności; • Zaburzenia neurologiczne (upośledzenie czynności różnych układów, np. sercowo-naczyniowego, pokarmowego); • Zmiany skórne (grzybice, czyraki i owrzodzenia); • Stopa cukrzycowa; • Miażdżyca;

12. Nadciśnienie tętnicze - definicja • Stan podwyższonego skurczowego i/lub rozkurczowego ciśnienia tętniczego krwi; • Najczęściej ujawnia się w 3 lub 4 dekadzie życia (21-40 lat!!!);

13. Nadciśnienie tętnicze - przyczyny • Czynniki genetyczne – geny warunkują 30-60% zmienności ciśnienia tętniczego populacji; • Czynniki psychologiczne – stres i urazy psychiczne; • Czynniki środowiskowe: • nadmierne spożycie tłuszczów zwierzęcych (→cholesterolu), soli, alkoholu; • niedostateczne spożycie potasu, magnezu, wapnia, błonnika pokarmowego i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, czyli zbyt małe spożycie warzyw, owoców, przetworów mlecznych i pełnoziarnistych produktów zbożowych; • palenie papierosów;

14. Nadciśnienie tętnicze - skutki • Choroby układu sercowo-naczyniowego: • rozwój choroby wieńcowej, • wzrost ryzyka udaru mózgu i zawałów serca; • Bóle i zawroty głowy; • Zwiększona pobudliwość nerwowa; • Chwiejność emocjonalna; • Łatwe wyczerpywanie się i trudność koncentracji; • Bezsenność; • Ogólne osłabienie; • Przyspieszone bicie serca;

15. Nadciśnienie tętnicze - profilaktyka Przyzwyczajenie się do mniej słonego smaku nie jest trudne!!! Jak ograniczyć spożywanie soli? • Nie sól gotowych potraw. • Używaj mało soli podczas gotowania. • Stosuj świeże i suszone zioła zamiast soli. • Zastąp zwykłą sól solą sodowo-potasową – zawiera mniej sodu! • Jedz produkty świeże zamiast przetworzonych (np. kiszone, dania typu instant). • Czytaj etykiety – wybieraj produkty mniej słone.

16. Choroby układu krążenia - definicja • Schorzenia dotyczące narządów i tkanek wchodzących w skład układu krążenia, a w szczególności serca, tętnic i żył. Często nazywane chorobami układu sercowo-naczyniowego; • Podstawą rozwoju większości chorób układu krążenia są zmiany miażdżycowe, czyli zgrubienia ścian tętnic powodujące zmniejszenie światła naczyń i w konsekwencji prowadzących do ich niedrożności; • Miażdżyca rozwija się powoli, prawdopodobnie zaczyna się już w dzieciństwie czy młodości;

17. Choroby układu krążenia - przyczyny • Czynniki środowiskowe: • Mała aktywność fizyczna; • Nieodpowiednia dieta: • nadmierne spożycie energii, nasyconych kwasów tłuszczowych, cholesterolu, soli, alkoholu • zbyt niskie spożycie błonnika pokarmowego, witam antyoksydacyjnych; • Wysokie ciśnienie tętnicze; • Zwiększona aktywność pro-zakrzepowa krwi; • Otyłość androidalna;

18. Choroby układu krążenia - skutki • Najczęstszymi powikłaniami miażdżycy są zawały mięśnia sercowego i udary mózgu; • W 2008 roku główną przyczyną zgonów w Polsce były choroby układu krążenia (44%) (GUS, 2009);

19. Choroby układu krążenia - profilaktyka • Utrzymanie/obniżenie poziomu cholesterolu w osoczu krwi do stężenia maksymalnie 200 mg/dl; • Odpowiednia dieta: • niskocholesterolowa o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych, • bogata w antyoksydanty, • ograniczone spożycie białka zwierzęcego (mięso, jaja); • Odpowiednia aktywność fizyczna i utrzymanie prawidłowej masy ciała;

20. Próchnica - definicja • Jest to uszkodzenie szkliwa zębów spowodowane przez kwasy wytwarzane przez bakterie bytujące w nazębnej płytce bakteryjnej; • Istotą choroby jest odwapnienie i rozpad organicznych struktur zęba;

21. Próchnica - przyczyny • Istnieją cztery czynniki powstawania próchnicy, które muszą wystąpić jednocześnie: • obecność bakterii w postaci płytki nazębnej, • obecność węglowodanów (cukrów) w jamie ustnej, • podatność zębów na próchnicę, • odpowiedni czas (aby nastąpiła demineralizacja i nie rozpoczęła się ponowna mineralizacja); • Każdy czynnik jest konieczny, ale niewystarczający do powstania próchnicy;

22. Próchnica - skutki • Utrata zębów; • Zapalenie dziąseł; • Ropnie; • Zakażenie krwi i różnych narządów np. serca; • Próchnica zębów stałych (wynik próchnicy zębów mlecznych);

23. Próchnica - profilaktyka • Stosuj odpowiednią higienę jamy ustnej (mycie zębów po każdym posiłku, przynajmniej 2 razy dziennie, stosowanie nici dentystycznych i płynów do płukania jamy ustnej); • Używaj bezcukrowych gum do żucia (np. z ksylitolem) jeśli nie możesz umyć zębów; • Ograniczaj słodkie napoje i słodycze; • Ograniczaj liczbę posiłków w ciągu dnia do pięciu; • Kontroluj zęby u stomatologa;

24. Osteoporoza - definicja • Metaboliczna choroba układu szkieletowego, charakteryzująca się obniżeniem masy i gęstości kości oraz zaburzeniami budowy tkanki kostnej co w konsekwencji zwiększa kruchość kości i ich podatność na złamania; • Układ kostny człowieka kształtuje się do 20-25 roku życia, w tym czasie kości osiągają największą gęstość, która później spada wraz z wiekiem, dlatego ważne jest dostarczanie wapnia i witaminy D do organizmu dziecka;

25. Osteoporoza – przyczyny • Czynniki genetyczne i demograficzne: • płeć żeńska, • rasa biała, • predyspozycje rodzinne, • budowa ciała – wątła budowa i mała masa ciała (poniżej 50kg); • Czynniki biologiczne: • deficyt hormonów płciowych, • zaburzenia miesiączkowania, • nierodzenie • choroby: nadczynność tarczycy, cukrzyca, przewlekłe choroby układu pokarmowego, przewlekłe choroby kości i szpiku; • Czynniki środowiskowe: • mała aktywność fizyczna, unieruchomienie, • palenie papierosów, • CZYNNIKI ŻYWIENIOWE – ODPOWIEDZIALNE W 50% ZA ROZWÓJ CHOROBY;

26. Osteoporoza - skutki • Złamania występują najczęściej w trzech miejscach: biodrze (kość udowa), kręgosłupie i nadgarstku; • Wdowi garb – deformacja klatki piersiowej; • Bóle kręgosłupa – nawet w spoczynku; • Stopniowe zmniejszanie wzrostu; • Spadek wydolności oddechowej poprzez zmniejszenie objętości klatki piersiowej; • Zaburzenia trawienia, zaparcia poprzez zmniejszenie objętości jamy brzusznej;

27. Osteoporoza - profilaktyka • Zwiększenie spożycia wapnia, zwłaszcza z produktów mlecznych o obniżonej zawartości tłuszczu (kefiry, maślanki, jogurty, sery twarogowe, mleko) oraz pozostałych źródeł (ryby, nasiona, orzechy, warzywa ciemnozielone liściaste); • Ograniczenie spożycia fosforu poprzez zmniejszenie spożycia mięsa, wędlin, gotowych potraw przemysłowych, napojów typu cola; • Nie dopuszczenie do niedoborów magnezu, potasu, cynku, witaminy A, D, B6 oraz C; • Ograniczenie spożycia alkoholu; • Ograniczenie spożycia tłuszczów i olejów;

28. Nowotwory - definicja • Nowotwór to nieprawidłowa tkanka, która rozrasta się w nadmiarze i w sposób nieskoordynowany z pozostałymi tkankami, a nadmierny rozrost tkanki występuje dalej pomimo wyeliminowania czynnika, który ją wywołał; • Podstawowy podział nowotworów pozwala wydzielić nowotwory łagodne i złośliwe;

29. Nowotwory - przyczyny • Czynniki genetyczne – tylko 5 – 10% chorób nowotworowych jest dziedziczonych bezpośrednio; • Czynniki środowiskowe – najważniejsza przyczyna rozwoju choroby nowotworowej: • narażenie na specyficzne czynniki, które prowadzą do uszkodzenia genów: • palenie tytoniu, • narażenie na szkodliwe promieniowanie, • infekcje, • narażenie na substancje rakotwórcze np. pestycydy; • mała aktywność fizyczna; • źle zbilansowana dieta (nadmierne spożycie energii, tłuszczów, czerwonego mięsa, małe spożycie błonnika pokarmowego, niedobór witamin i antyoksydantów); • niewłaściwe przygotowanie potraw (smażenie, wędzenie); • picie alkoholu; • stres;

30. Nowotwory – profilaktyka • Ograniczenie palenia papierosów i picia alkoholu; • Zbilansowana i urozmaicona dieta (bogata w antyoksydanty, błonnik pokarmowy); • Zwiększenie aktywności fizycznej;

31. Dietoprofilaktyka chorób dietozależnych • Zrównoważony bilans energetyczny (równowaga pomiędzy ilością dostarczanej energii a wydatkami energetycznymi organizmu); • Odpowiednia aktywność fizyczna (min. 60 minut dziennie, np. spacer szybkim krokiem); • Urozmaicenie diety: • wzrost znaczenia warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz niskotłuszczowych produktów mlecznych; • ograniczenie spożycia słodyczy, produktów typu fast-food, słonych przekąsek; • Większa ilość mniejszych posiłków w ciągu dnia (5 posiłków); • Zachować umiar; • Odpowiednie przygotowanie posiłków (mniej smażonych, więcej gotowanych, grillowanych, pieczonych, duszonych);

32. Lepiej ZAPOBIEGAĆ niż LECZYĆ!!!