Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi I

1. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi I Ünite 2 TÜRKİYE’DE REFORM ARAYIŞLARI (1839-1908)

2. TANZİMAT FERMANI VE GETİRDİKLERİ • II. Mahmut döneminde düşünsel temelleri atılan Tanzimat Fermanı, Sultan Abdülmecit döneminde ilan edildi. • Tanzimat Fermanı, Gülhane Hatt-ı Hümayun olarak da bilinir. • Ferman ile herkes can, mal ve namus noktasında devletin koruması altına alındı.

3. TANZİMAT FERMANI VE GETİRDİKLERİ • Ferman hukuk devleti anlayışına ve parlamentolu rejime yönelik önemli bir adım olarak kabul edilebilir. • Tanzimat Fermanı ile Padişah ve hükümet kendi güçlerini sınırladılar. • Her ne kadar sınırlamayı sağlayacak kanunların geçerliliği padişaha bağlı olsa da, kanunların hazırlanması sırasında halk temsilcilerinin de yer alması önemli bir gelişmedir.

4. TANZİMAT FERMANI VE GETİRDİKLERİ • Tanzimat’ın en önemli hedeflerinden biri olan mali denge ile vergilerin konması ve toplanması konusunda halkı ezmeyecek yöntemler hayata geçirilemedi. • Ancak mahalli düzeyde her birim için oluşturulan meclisler halkın yönetimi anlayıp tanıması ve benimsemesi yolunu açtı.

5. TANZİMAT FERMANI VE GETİRDİKLERİ • Tanzimat Dönemi Meclisleri; • Meclis-i Ali-i Tanzimat, Meclis-i Ahkam-ı Adliye ve Şura-yı Devlet dönemin meclisleri arasında gösterilebilir. • Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye’nin görevleri; • Yeni kanun tasarıları hazırlamak, • Önemli devlet memurlarını yargılamak

6. TANZİMAT FERMANI VE GETİRDİKLERİ • 1854 yılında Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye ikiye ayrıldı. • Meclis-i Ahkam-ı Adliye; yargı işlerine, • Meclis-i Ali-i Tanzimat; yasama işlerine bakması için kuruldu.

7. TANZİMAT FERMANI VE GETİRDİKLERİ • 1861 yılında bu meclisler, Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye adı altında yeniden birleştirildi. • Bu yeni düzenlemede üç daire kuruldu. Bunlar; • Kanun ve Nizamat Dairesi • Umur-ı İdare-i Mülkiye Dairesi • Muhakemat Dairesi

8. TANZİMAT FERMANI VE GETİRDİKLERİ • 1868 yılında günümüzdeki Danıştay’ın temeli sayılan Şura-yı Devlet kuruldu. Görevleri; • Her türlü kanunu ve tüzük tasarılarını incelemek ve hazırlamak, • Kanun ve tüzük gereği görevli olduğu işleri tetkik ve karar bağlamak, • Her türlü mesele hakkında istenildiğinde görüş bildirmek, • Memurları yargılamak, devlet ile fertler arasındaki davalara bakmak.

9. TANZİMAT FERMANI VE GETİRDİKLERİ • Halkın Yönetime Katılımı: MuhassıllıkMeclisleri; • MuhassıllıkMeclislerinin görevi; • Sancaktan alınacak verginin miktarını belirlemek • Vergilerin düzenli toplanmasını sağlamak

10. TANZİMAT FERMANI VE GETİRDİKLERİ • Muhassıllık Meclislerinde; • Muhassıl • Sancak hakimi, • Müftü, • Zabit, • Ruhani reisler, • Sancağın ileri gelenlerinden altı kişi yer alıyordu.

11. TANZİMAT FERMANI VE GETİRDİKLERİ • Kırım Savaşı ve Dış Borçlanma

12. ISLAHAT FERMANI • Islahat Fermanında; • Müslüman olmayanlara askeri ve sivil bütün okullara girme imkanı verildi, • Müslüman olmayanlara devlet memurluklarında görev almalarının yolu açıldı, • Müslüman olmayanlara askerlik zorunluluğu getirildi ancak bedel verme koşuluyla muaf olma imkanı tanındı, • Yabancı devlet vatandaşlarına gayrimenkul alma hakkı verildi,

13. ISLAHAT FERMANI • Fermana Tepkiler • Cidde’de olaylar • Lübnan’a imtiyaz • Balkanlarda huzursuzluk • Kuleli Vakası

14. ISLAHAT FERMANI • Fermanın Uygulanması • Islahat Fermanının uygulamaları arasında • 1858 Arazi Kanunnamesi • 1871 İdare-i Umumiye-i Vilayet • 1878 Dersaadet ve Vilayet Belediye kanunları yer alır.

15. ISLAHAT FERMANI • Halkın Yönetime Katılmasında Bir Başka Adım: Vilayet Meclisleri; • 1864 Vilayet Nizamnamesi ile ülke idaresi vilayet, sancak, kaza ve köy idari birimlerine ayrıldı. • Belediye meclis üyelerinin seçimle belirlenmesi hükmü getirildi. • Vilayet Meclisi üyeleri tabii üyeler ve seçimle gelen üyelerden oluşturuldu.

16. ISLAHAT FERMANI • Tabi üyeler, mülki amir ve memurlar ile ruhani reislerdi. • Seçimle belirlenen üyelerin ikisi Müslüman diğer ikisi gayrimüslimlerdi. • MuhassıllıkMeclisleri ile Vilayet İdare Meclisleri Osmanlı Parlamento hayatına önemli katkılar sağladılar.

17. ISLAHAT FERMANI • Tanzimat Devri Batılılaşma Uygulamaları; • Askerlik yaşı 20, askerlik süresi 5 yıl olarak belirlendi. • Ordu merkezlerinde birer askeri idadi açıldı. • Abdülaziz döneminde donanma güçlendirildi. • Bahriye Nezareti kuruldu. • Meclis-i Maarif-i Umumiye kuruldu. • Öğretmen yetiştirmek amacıyla Darülmuallimaçıldı. • İlk kız Rüştiyesi 1858 yılında açıldı.

18. ISLAHAT FERMANI • Kız öğretmen okulu olan Darülmuallimat açıldı. • 1847 yılında ilk modern bütçeye geçildi. • Kırım Savaşı sırasında alınan dış borç artarak devam etti. • 1840 yılında Ceza Kanunnamesi yayınlandı. • 1851 yılında Kanun-ı Cedit yayınlandı. • Ceza ve ticaret davalarına bakan, laik ilkelere göre çalışan karma Nizamiye Mahkemeleri kuruldu.

19. EKONOMİK KRİZ ve SONUÇLARI • 93 Harbi • Duyun-ı Umumiye İdaresi’nin Kurulması; • Osmanlı Devleti alacaklı devletlerle bir görüşme yaptı. • Bu görüşme sonucunda Muharrem Kararnamesi ilan edildi. • Bu doğrultuda Duyun-ı Umumiye İdaresi kuruldu.

20. EKONOMİK KRİZ ve SONUÇLARI • Duyun-ı Umumiye İdaresi’nde İngiliz, Fransız, Alman, Avusturya, İtalyan, Osmanlı ve Galata Bankerlerinin birer temsilcisi yer alacaktı. • Duyun-ı Umumiye İdaresi; tuz, tütün, ispirto, balık, ipek, pul ve damga vergileri ile Bulgaristan vergisi, Kıbrıs vergisi, Doğu Rumeli vergisine el koydu.

21. EKONOMİK KRİZ ve SONUÇLARI • Yeni Osmanlı Düşüncesi ve I. Meşrutiyet; • Tanzimat döneminde yetişen Batıcı aydınlar Batı uygarlığının üstünlüğünü, halkın sahip olduğu hürriyetlere ve parlamentolu demokratik rejime bağlıyordu. • Tanzimat’ın reformcu yöneticileri ise temsili sisteme inanmıyorlardı.

22. EKONOMİK KRİZ ve SONUÇLARI • 1865 yılında Genç Osmanlılar Cemiyeti kuruldu. • Cemiyet 1867 yılında faaliyetlerini arttırdı. • 1876 yılında Abdülaziz tahttan indirilerek yerine V. Murat, kısa bir süre sonra ise II. Abdülhamit geçirildi.

23. ANAYASALI YÖNETİM DENEMESİ: I. MEŞRUTİYET • 1876 Kanun-i Esasi (Anayasa); • 1831 Belçika, 1859 Prusya anayasaları ile birlikte yirmiye yakın tasarı incelendi. • Mithat Paşa ve Sait Paşa’nın iki tasarısı öne çıktı. • Mithat Paşa’ya ait tasarı Kanun-ı Cedit olarak bilinmektedir.

24. ANAYASALI YÖNETİM DENEMESİ: I. MEŞRUTİYET • Bu tasarıya göre; • Meclis 120 kişiden oluşacaktı. • Bu sayının 1/3’ü hükümet tarafından atanacaktı. • Bütün vükela-bakanlar ve müsteşarlar hükümet adına mebus sayılacaktı. • Hükümet meclisten güvenoyu almak zorundaydı.

25. ANAYASALI YÖNETİM DENEMESİ: I. MEŞRUTİYET • Hükümet meclise karşı sorumlu olacaktı. • Kanun-ı Cedit ancak Meclis-i Mebusan tarafından yürürlükten kaldırılabilecekti. • Devletin dili Türkçeydi. • Sait Paşa’nın hazırladığı taslak ise Fransız Anayasasının Türkçeye çevirisiydi. Bu taslak 12 bölümden oluşuyordu.

26. ANAYASALI YÖNETİM DENEMESİ: I. MEŞRUTİYET • Sait Paşa’nın taslağına göre; • Meclis doğrudan halk tarafından seçilen 750 kişiden oluşacaktı. • Ancak seçimler kura usulü ile yapılacaktı. • Yasama meclisi “Millet Meclisi” adını taşıyacaktı. • Komisyon taslakları inceledikten sonra padişaha sunuldu. • İlk Türk Anayasası olan Kanun-i Esasi 23 Aralık 1876 yılında ilan edildi.

27. ANAYASALI YÖNETİM DENEMESİ: I. MEŞRUTİYET • 1876 Kanun-i Esasi’nin Özellikleri; • Egemenlik padişaha aittir. • Saltanat, Halifelikte dahil olmak üzere Osmanlı ailesinin büyük evladına aittir. • Padişah İslam dininin koruyucusu ve Osmanlı halkının hükümdarıdır. • Üstün gücünü sınırlayan hiçbir hüküm yoktur. • Para basılması yabancı devletlerle antlaşmalar yapılması, savaş ve barış ilanı yetkilerine sahiptir.

28. ANAYASALI YÖNETİM DENEMESİ: I. MEŞRUTİYET • Meclis, Heyet-i Ayan ve Heyet-i Mebusan olarak ikiye ayrılır. • Heyet-i Mebusan elli bin erkek nüfusa bir mebus düşecek şekilde halk tarafından gizli oy ile seçilir. • Heyet-i Ayan üyeleri padişah tarafından bakanlık, valilik, elçilik yapanlar arasından seçilir. • Mebusların dokunulmazlığı vardır.

29. ANAYASALI YÖNETİM DENEMESİ: I. MEŞRUTİYET • Seçimler; • Birinci mecliste 69’u Müslüman,46’sı gayrimüslim olmak üzere toplam 115 mebus vardı. • İlk Osmanlı meclisi 19 Mart 1877 günü Dolmabahçe’de yapılan törenle açıldı. • Meclis, Osmanlı-Rus Savaşı’nın sürdüğü sırada 14 Şubat 1878 günü feshedildi.

30. ANAYASALI YÖNETİM DENEMESİ: I. MEŞRUTİYET • Meşrutiyetin Yeniden İlanı Çabaları • İçte yaşanan baskılar sonucu Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyetinin kurulması hızlandı. • Gizli olarak faaliyet gösteren cemiyet aydınlar ve ordu mensupları arasında taraftar buldu. • İttihat ve Terakki Cemiyeti ilk kongresini 1902 yılında Paris’te yaptı.

31. ANAYASALI YÖNETİM DENEMESİ: I. MEŞRUTİYET • Bu kongreye Prens Sabahattin, Ahmet Rıza, İsmail Kemal, Halil Ganem, Dr. Nazım gibi isimler katıldı. • Bu kongrede cemiyet, yabancı müdahalesini isteyenler ve istemeyenler olarak ikiye bölündü. • Yabancı müdahalesini isteyenler Prens Sabahattin başkanlığında “Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet” adı altında toplandı.

32. ANAYASALI YÖNETİM DENEMESİ: I. MEŞRUTİYET • Yabancı müdahalesine karşı olanlar Ahmet Rıza başkanlığında “İttihat ve Terakki ” adı altında toplandı. • Bu sırada gizli cemiyetlerin sayısı gün geçtikçe artmaktaydı. • Bunlardan bir de Mustafa Kemal Bey (Atatürk) tarafından kurulan “Vatan ve Hürriyet Derneği” idi.

33. ANAYASALI YÖNETİM DENEMESİ: I. MEŞRUTİYET • Mustafa Kemal Bey’in kurduğu dernek 1907 yılında Ahmet Rıza Bey’in Terakki ve İttihat derneği ile birleşti. • Meşrutiyetin İlanı; • Terakki ve İttihat Cemiyeti 1907 kongresinin ardından örgütlenmesini hızlandırdı. • 23 Temmuz 1908 tarihinde Meşrutiyet ilan edildi.