Studiedag respectvol omgaan met elkaar in de hulpverlening 12 oktober 2012

1. Studiedag respectvol omgaan met elkaar in de hulpverlening12 oktober 2012 Herstelgerichte time-out in de gemeenschapsinstellingen Bert Ducatteeuw en Geert Bots GI De Zande en GI De Kempen

2. Inhoud van de workshop • Situering binnen ruimere context • Omschrijving herstelgerichte time-out • Randvoorwaarden / implicaties • Respectvol & oplossingsgericht

3. 1. Situering binnen een ruimere context van de GI

4. 1.1 GI als overheidsdienst • Aanbod JHV in Vlaanderen: overheid erkent, subsidieert, reguleert private initiatiefnemers binnen bredere uitvoering van beleid. • Aanbod GI: overheid financiert en reguleert GI + overheid staat in voor uitvoering

5. 1.2 PIP 2003: Missie van de GI “Binnen een geïntegreerd welzijnsbeleid staan we garant om jongeren voor wie vrijheidsinperking en een structurerend aanbod noodzakelijk is, regionaal een kwaliteitsvolle, pedagogische en subsidiaire hulpverlening te bieden om hen een beter toekomstperspectief te geven in de samenleving.”

6. We … • Vertrekken van de hulpvraag van de jongere en zijn leefomgeving, van de vraag van verwijzers en van een deskundige, multidisciplinaire diagnose; • Handelen efficiënt, planmatig en gebaseerd op een empirisch gevalideerd pedagogisch model; • Werken emancipatorisch in dialoog met alle betrokkenen; • Handelen met respect voor de internationaal erkende rechten van jongeren; • Integreren maximaal de verschillende elementen van de hulpverlening, zowel binnen als buiten de instelling (Procesimplementatieplan GI, 2003)

7. Dwang Structuurverlening Vrijheidsinperking Discipline Neen-functies Structurering Detentie… • Hulpverlening • In dialoog • Emancipatorisch • Samen problemen oplossen • ervaringsgericht • contextgericht

8. Specificiteit m.b.t. toeleiding en doelgroep • Exclusief NRT aanbod • Opnameplicht • Exclusief toeleiding Jeugdrechtbank • Subsidiariteit als principe bij beslissingen • Leeftijd • Regionaliteit - Specificiteit in uitwerking aanbod: - Vrijheidsinperking en structuurverlening - Breed ‘basaal’ aanbod - Intern onderwijstraject - …

9. 1.3 Differentiatienota GI 2011 • Hernieuwde oefening rond positionering van de GI in een breder jeugdhulplandschapPositionering GI binnen evoluerend landschap: • Wijzigingen wettelijk kader Jeugdbescherming • Evolutie IJHV • Explicitering van afgelijnde eenheden van doelgericht hulpverleningsaanbod met aparte capaciteit • Module begeleiding, behandeling,Time-out, Observatie • Herstel: inspirerend verhaal / referentiekader / methodiek /… op diverse vlakken binnen de werking

10. 1.4 Protocol Time-out 2012: respectvol & oplossingsgericht? • Vernieuwende aanpak die ruimere kansen biedt tot respectvol omgaan met jongeren en hun context ?

11. 2. De herstelgerichte time-out in de GI

12. 2.1 Missie en doelgroep • Uitgangspunt: prioritair uitbouwen van Module GI: schakel in breder traject, 14 dagen De time-outwerking is een schakel in een breder hulpverleningstraject waarin de dialoog tussen betrokkenen op dat moment moeizaam verloopt

13. Door het voorzien van tijd en ruimte en een gerichte focus op de verantwoordelijkheid van alle betrokkenen worden kansen geboden om de lopende HV terug op te nemen. Verantwoordelijkheid van alle betrokkenen in het herstellen van schade (materieel-emotioneel-relationeel) als uitgangspunt, eerder dan sanctie of hulpverlening

14. Uit het protocol: In een begeleidingstraject, waar de hulpverleningsrelatie dreigt te blokkeren met een jongere… kan een beroep gedaan worden op de module time-out gemeenschapsinstelling, afhankelijk van de regionaal beschikbarecapaciteit…

15. De module staat open voor: • BJB • VAPH • Zoektocht afstemming doelgroep en programma: • Opnameplicht • Visie van verschillende actoren • Afgebakende duur als gegevenheid

16. Subsidiariteit: specificiteit time-out GI • Exclusief intramuros • Geen onderwijs • Mate van structurering en monitoring • Periode van discontinuïteit (context, vrienden, school,…) met uitdrukkelijke focus op herstel

17. 2.2 Herstelgerichte visie en time-out • Specificiteit GI: 14 dagen ‘hulpverlening’? • Specificiteit GI: 14 dagen ‘straf’ • 3de weg? (aanzet tot) herstel

18. Herstel als ‘derde weg’: • Hoge mate van ‘structurering’ • Hoge mate van ‘zorg’ • +: Accent op verantwoordelijkheid betrokkenen Relevant kader voor diverse modules GI

19. Hoog Bron: International Institute For Resorative Practices (VS) aan BESTRAFFEN Autoritair met HERSTELLEN Gezaghebbend CONTROLE (begrenzen, discipline) niet VERWAARLOZEN Onverschillig voor TOELATEN Bemoederen Hoog Laag STEUN (aanmoedigen, ondersteunen)

20. Aan de jongere en begeleidende voorziening de mogelijkheid bieden om toe te werken naar een moment waar de dialoog tussen beide hervat wordt. De gemeenschapsinstelling stelt zich consequent op als neutrale bemiddelaar. Er wordt gewerkt naar het uitspreken en concretiseren van engagementen van de verschillende partijen naar elkaar toe.

21. 2.3 Aspecten van programma & methodiek • Voor – tijdens na (schema) • Programma jongere • Programma voorziening • Focus begeleiding TO

22. 1. VOOR –TIJDENS – NA 4.1 1 2 6 4.2 3 5 • VOOR 1: Pre-screening/ afweging haalbaarheid/wenselijkheid • 2: Gedragen voorstel en aanmelding CAP • TIJDENS 3: Opname – programmaduiding en uitklaring • 4.1.: 14-daags herstelgericht programma jongere • 4.2.: 14-daags herstelgericht programma voorziening 5: Engagementsgesprek • NA 6: Uitvoering aangegane engagementen

23. 2. Programma van de jongere • Focus op (in)direct werken op herstel 14 dagen gericht stilstaan bij: Aanleiding time-out Eigen aandeel en verantwoordelijkheid Ondersteund toewerken naar het formuleren van een concreet engagement van de jongere ten aanzien van betrokkenen (voorziening/context/…)

24. Focus op (in)direct werken op herstel

25. Individueel / deelgroep

26. Sport & ontspanning

27. 3. Programma van de voorziening • Focus op (in)direct werken op herstel 14 dagen gericht stilstaan bij: Aanleiding time-out Eigen aandeel en verantwoordelijkheid Ondersteund toewerken naar het formuleren van een concreet engagement van de voorziening ten aanzien van de jongere (voorziening/context/…)

28. Pre-screening: haalbaarheid/wenselijkheid 1 • Positionering module TO in bredere werking van de voorziening • subsidiariteit • Brede betrokkenheid bij afweging van wenselijkheid en haalbaarheid • Jongere en context • Bereidheid deelname programma (eigen aandeel,verantw.)

29. 14-daags herstelgericht programmmaVoorziening 4.1 4.2 • Contactpersoon ‘begeleiding’ komt naar GI en expliciteert hun visie - engagement van voorziening tijdens time-out wordt geconcretiseerd • Contextbegeleiding- (ouders-school-…) • Tussentijds contact contactpersoon GI – contactpersoon: Focus op verloop proces beide partijen ifv. voorbereiding engagementsgesprek en doorstart begeleiding • Voorziening neemt op actieve wijze deel aan engagementsgesprek op laatste dag time-out

30. Engagementsgesprek GI leidt gesprek waarin jongere en vertegenwoordiger van de voorziening IN DIALOOG gaan en wederzijds hun engagement naar elkaar toe uitdrukken. 5

31. Doorstart begeleiding en uitvoering aangegane engagementen 6 • Begeleidende voorziening en jongere nemen de draad opnieuw op. Beide partijen voeren de engagementen die ze aangingen uit.

32. 4. Focus begeleiding time-out • KADER bieden dat faciliteert dat 2 partijen stilstaan rond eigen aandeel een verantwoordelijkheid en dat ondersteuning biedt in het wederzijds formuleren van concrete engagementen ifv. de doorstart van de begeleiding • Begeleidingshouding: meerzijdig partijdig (GI als ‘neutrale bemiddelaar’)

33. 3. Voorwaarden en implicaties

34. Groot appel tav. voorzieningen • Bereidheid voorzieningen om actief invulling te geven aan letter en geest van protocol • Open communicatie met betrokken jongere en context in beslissingsproces rond TO • Bereidheid om in te zetten op het kritisch stilstaan bij eigen werkwijze en openheid tav. client(systeem) • Actieve ondersteuning van jongere in samen invulling geven aan ‘engagementsverklaring’

35. Groot appel tav. begeleidersequipe GI • Werken rond begeleidershouding in super- en intervisie • Programma afstemmen op maat van mogelijkheden en beperkingen individu (oa. specificiteiten VAPH) - Grote doorstroom en doelgericht programma vergt grote efficiëntie in organisatie

36. Groot appel tav. beleid GI • Ondersteuning van begeleidersequipe ikv. VTO (visie, methodiek, begeleidingshouding) • Organisatie van leefgroep qua dienstinzet ifv. maximaal doelgerichte uitvoering van programma (invulling dubbele bezetting –…) • Kritisch evalueren van bredere pedagogische werking (hoe gaan we om met intern grensoverschrijdend gedrag?)

37. Groot appel tav. verwijzers • Structurering van instroom (1 per dag / 5 per week) ifv. organisatie van doelgericht en effectief programma heeft invloed op moment van opname. (en van voorleiding) • Wijze waarop consulent en Jeugdrechter beslissing tot TO kaderen tav. jongere en voorziening kan sterk bepalend zijn voor mogelijke impact.

38. 4. Herstelgerichte TO in de GI: oplossingsgericht ?Respectvol tav cliëntsysteem?