Toruń

1. Toruń • Spis treści: • Nazwa miasta, • Historia miasta, • Herb miasta, • Dom Kopernika, • Kamienica pod Gwiazdą, • Katedra Świętych Janów, • Kościół św. Jakuba.

2. Nazwa miasta Toruń słynie jako miejsce narodzin wielkiego astronoma Mikołaja Kopernika. Na prawym brzegu Wisły leży zabytkowy zespół Starego i Nowego Miasta oraz znajdują się ruiny zamku krzyżackiego. Pochodzenie nazwy „Toruń” jest do dzisiaj niewyjaśnione. Niektórzy sądzą, że ma ona swoje źródło w słowie „tor”, oznaczającym drogę, trakt. Uczeni jednak twierdzą, że wywód ten niewiele ma wspólnego z prawdą.

3. Historia miasta Toruń został założony w 1233 roku na mocy tzw. przywileju chełmińskiego, wydanego przez Zakon Krzyżacki. Pierwsze zabudowania powstały w miejscu przeprawy przez Wisłę – w Starym Toruniu. Powodzie nękające osadników zmusiły ich do przeniesienia się około 8 km w górę rzeki, w miejsce, w którym znajdują się dzisiejsze ulice Starego Miasta: Żeglarska, Łazienna i Mostowa. Główną ulicą była ul. św. Anny (dzisiejsza ul. Kopernika), prowadząca do przeprawy przez Wisłę. Centrum miasta stanowił rynek. W roku 1239 przybyli do Torunia franciszkanie, którzy rozpoczęli budowę początkowo drewnianego kościoła pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. W tym czasie, tj. ok. połowy XIII wieku, Krzyżacy nieopodal wznieśli zamek i założyli Nowe Miasto. W obrębie jego murów zbudowano m.in. kościół św. Jakuba.

4. Historia miasta Toruń rozwijał się szybko dzięki udziałowi w handlu morskim między Polską a zachodnią Europą. Z biegiem czasu miasto się rozbudowywało. Wzniesiono m.in. kościoły: św. Wawrzyńca, św. Jerzego i Świętego Krzyża. Nad Wisłą powstał port przystosowany do przyjmowania statków morskich. W 1454 roku w Toruniu wybuchło powstanie wymierzone przeciwko Krzyżakom, w czasie którego mieszkańcy zniszczyli zamek krzyżacki. Zlikwidowano wówczas podział na Stare i Nowe Miasto. Wydarzenia te rozpoczęły wojnę trzynastoletnią z Krzyżakami. Po jej zakończeniu, w 1466 roku, Toruń został przyłączony do Polski. Długotrwała wojna spowodowała zubożenie miasta. Jednak przywileje, które nadał Toruniowi król Kazimierz Jagiellończyk, szybko wzbogaciły miasto, spowodowały jego rozwój i rozbudowę. W latach 1497–1500 wzniesiono stały most przez Wisłę. Przez Toruń przebiegał wtedy szlak handlowy między Rosją i Litwą a Wielkopolską i Niemcami.

5. Historia miasta Szczytowym okresem rozwoju miasta był przełom wieku XVI i XVII. Lata dwudzieste XVII w. przyniosły pierwsze zwiastuny upadku Torunia. W 1629 roku uległy pożarowi jego przedmieścia – wielu domów już nigdy nie odbudowano. Od drugiej połowy XVII wieku miasto zaczęło ubożeć i tracić swoją silną pozycję, m.in. wskutek najazdu szwedzkiego. W wyniku rozbiorów państwa polskiego Toruń przeszedł pod panowanie pruskie (w 1793 roku). W wieku XIX był miastem urzędniczym i garnizonowym; otoczony fortyfikacjami miał stanowić twierdzę. W czasie obu wojen światowych zabytkowa zabudowa Torunia nie uległa większym zniszczeniom. W roku 1997 historyczna zabudowa miasta znalazła się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.

6. Herb miasta Herb Torunia przechodził wiele przeobrażeń. Pierwotnie przedstawiał postać Madonny z Dzieciątkiem umieszczoną pomiędzy basztami miejskimi. Od 1339 roku istniał też inny herb Torunia, wyobrażający Jana Chrzciciela stojącego między drzewami. Trzeci herb, znany od XV wieku, przedstawiał mur z trzema basztami i bramą pośrodku. Ten wizerunek stał się właściwym herbem Torunia. W 1470 roku herb miasta uzupełniono wyobrażeniem anioła podtrzymującego oburącz tarczę herbową. Od czasu zajęcia Torunia przez Prusy, w roku 1793, herb zmieniał się wielokrotnie. Elementem stałym pozostawał mur z trzema basztami i otwartą bramą. Od 1990 roku w herbie ponownie widnieje anioł.

7. Dom Kopernika Dom Kopernika to dwie połączone kamienice z przełomu XIII i XIV wieku, przebudowane w wieku XV. W jednej z nich 19 lutego 1473 roku urodził się Mikołaj Kopernik. Obecnie mieści się tu jego muzeum, założone w 1960 roku. W zbiorach znajdują się m.in. starodruki, książki i czasopisma związane z postacią Mikołaja Kopernika. Można tu zobaczyć także przedmioty z wizerunkiem astronoma (obrazy, medale, monety czy znaczki pocztowe). W obu kamienicach zrekonstruowano wnętrza mieszczańskiego domu z epoki Kopernika.

8. Kamienica pod Gwiazdą Kamienica zbudowana na przełomie wieków XIII i XIV z sienią i (pierwotnie) jednym piętrem. Jest to jeden z najładniejszych budynków tego typu w mieście. Jego fasada jest bogato zdobiona dekoracją ornamentową z motywami roślin i kwiatów. Od 1465 roku kamienica była własnością Włocha Kallimacha. W wiekach XVI i XVII została przebudowana. Do naszych czasów zachował się układ wnętrz z XVI wieku z wysoką sienią, drewniane stropy w tylnych pomieszczeniach parteru oraz pierwszego i drugiego piętra. Na szczycie fasady widnieje ośmioramienna gwiazda, której kamienica zawdzięcza swą nazwę.

9. Katedra Świętych Janów Katedra Świętych Janów (św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty) to najstarszy w mieście kościół, z gwiaździstym sklepieniem i rzędem niskich kaplic po bokach. Jego początki wiążą się z nadaniem Toruniowi praw miejskich w 1233 r. W 1500 roku na wieży umieszczono największy w ówczesnej Polsce, obecnie drugi co do wielkości, dzwon Tuba Dei (Trąba Boża), ważący ponad siedem ton. W bogatym wystroju wnętrza uwagę zwraca ołtarz główny z XVI wieku. W Kaplicy Kopernikowskiej (Aniołów Stróżów) znajduje się XVIII-wieczne marmurowe popiersie Mikołaja Kopernika.

10. Kościół św. Jakuba Kościół św. Jakuba zbudowano w latach 1309–1424. Był to kościół parafialny Nowego Miasta i świątynia zamkowa. Należał do zakonu sióstr cysterek, potem benedyktynek. Świątynia otoczona jest murem z bramą, przy której znajduje się kaplica Ogrójcowa. Podłużne okna kościoła ozdobione są witrażami złożonymi z elementów XIV-wiecznych. Wnętrze mieści rzeźbione dębowe stalle (ozdobne drewniane ławy, przeznaczone dla duchowieństwa) z początku XV wieku, jedne z najcenniejszych w Polsce. Umieszczono tu ponadto rzeźby i obrazy pochodzące z rozebranego w XIX wieku kościoła św. Mikołaja.