Benchmarking klastrów w Polsce - 2010

Benchmarkingklastrów w Polsce - 2010 Kierunki rozwoju polityki wspierania klastrów w Polsce Prof. nadzw. dr hab. Bogusław Plawgo Benchmarking jako instrument poprawy jakości zarządzania Warszawa, 14 października 2010

Kierunki rozwoju polityki wspierania klastrów w Polsce Prof. nadzw. dr hab. Bogusław Plawgo

Klastry/grona (clusters) są to geograficzne skupiska wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (na przykład uniwersytetów, jednostek normalizacyjnych i stowarzyszeń branżowych) w poszczególnych dziedzinach, konkurujących między sobą, ale także współpracujących.

Pojęcie, modele i poziomy polityki wspierania klastrów • Brak w warunkach polskich jasno określonej definicji polityki klastrowej oraz polityki rozwoju opartej na klastrach. • Brak w Polsce i na Świecie uniwersalnego modelu polityki wspierania klastrów, który można implementować w każdej sytuacji, nie zważając na zmienność uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych. • Brak w Polsce integracji działań podejmowanych na różnych poziomach -Polityka klastrowa może być prowadzona na poziomie krajowym i (przede wszystkim) na poziomie regionalnym.

Modele CBP (1) Wg. Raportu dla holenderskiego Ministerstwa Gospodarki [1] można wskazać cztery modele polityki CBP: 1) polityka nastawiona na kreowanie przewagi konkurencyjnej w zakresie kluczowych sektorów gospodarki lub strategicznych łańcuchów wartości dodanej; 2) model koncentracji uwagi na podnoszeniu konkurencyjności sektora MSP; 3) model rozwoju regionalnego stymulujący rozwój poszczególnych regionów, podnoszący ich konkurencyjność i atrakcyjność dla inwestycji; 4) model służący intensyfikacji współpracy przemysłu ze sferą badań – wyraźnie dążąc do generowania innowacji i ich efektywnej dyfuzji w systemie gospodarczym. [1] P. Boekholt , B.Thuriaux ,Overview of Cluster Policies in International Perspective, A Report for the Dutch Ministry of Economic Affairs, Final Report, 1999r. [

Modele CBP (II) O polityce klastrowej można mówić także w kontekście pięciu podejść [1]: • polityka brokera (broker policies) • polityka zapotrzebowania/popytu (demandsidepolicies). • polityka kierowania (trainingpolicies) • działania dla specjalnego promowania międzynarodowych połączeń (Measures for specialpromotion of international linkages) 5) podstawy polityki (Framework policies) [1] T. Andersson, S. SchwaagSerger, J. Sörvik, E. Wise Hansson, The Cluster Policies Whitebook, IKED International Organization for Knowledge Economy and Enterprise Development, 2004r., s. 52 inast.

Dotychczasowe rozumienie polityki rozwoju klastrów w Polsce • zespół działań i instrumentów wykorzystywanych przez władze różnych szczebli dla podnoszenia poziomu konkurencyjności gospodarki poprzez stymulowanie rozwoju istniejących bądź tworzenie nowych systemów klastrowych przede wszystkim na szczeblu regionalnym.[1] • Za nadrzędny cel polityki rozwoju klastrów uznaje się podnoszenie poziomu konkurencyjności systemu gospodarczego. [1] Brodzicki T., Szultka S., Tamowicz P. Polityka wspierania klastrów. Najlepsze praktyki. Rekomendacje dla Polski. Niebieskie Księgi 2004 Rekomendacje Nr 11, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk2004.

Pojęcie polityki klastrowej Polityka klastrowa to wszystkie działania podejmowane przez władze, samodzielnie lub wspólnie z firmami, uniwersytetami i innymi podmiotami, które są skierowane do klastrów w celu wzrostu ich poziomu konkurencyjności [1] • Z wyłączeniem działań podejmowanych przez inne podmioty działające samodzielnie, np. oddolne inicjatywy klastrowe lub działania władz nie skierowane do klastrów (ale mogące na nie wpływać) i nie skupiające się na wzroście konkurencyjności klastra (ale mogące ich używać do tworzenia instytucji, które przyniosą korzyści dla całego regionu). [1] Por. Ch. Ketels, Clusters, Cluster Policy, and Swedish Competitiveness in the Global Economy, Expert report no. 30 to Sweden’s Globalisation Council, The Globalisation Council, Stockholm, February 2009, s. 19

Pojęcie polityki rozwoju opartej na klastrach Polityka rozwoju oparta na klastrachposiada szersze znaczenie od polityki klastrowej, zawiera w sobie założenia polityki klastrowej i wpływa na tworzenie podstawowych warunków do powstawania klastrów oraz wykorzystuje strukturę klastra jako narzędzia do procesu poprawy konkurencyjności całego systemu gospodarczego, w którym znajduje się klaster [1]. [1] Por. Ch. Ketels, Clusters, Cluster Policy, and Swedish Competitiveness in the Global Economy, Expert report no. 30 to Sweden’s Globalisation Council, The Globalisation Council, Stockholm, February 2009, s. 19

Polityka klastrowa – władze jako element potrójnej helisy

Zdiagnozowane bariery rozwoju klastrów Bariery rozwoju klastrów zidentyfikowanew województwie dolnośląskim [1]: • brak wzajemnego zaufania, • brak wiedzy o korzyściach współpracy w klastrach, • brak liderów i niechęć do pełnienia tej roli w klastrze, • brak dostępu do kapitału, • mało dobrych przykładów współpracy nauki i przemysłu, • słaba koordynacja działań między instytucjami wsparcia biznesu, w tym administracji. [1] Z. Dynak, Możliwości wsparcia regionalnych bloków kompetencji na Dolnym Śląsku, , [w:] Wspieranie rozwoju klastrów w Polsce i zagranicą – doświadczenia i wyzwania Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Gdańsk 2008, s. 18

Zdiagnozowane bariery rozwoju klastrów Bariery rozwoju klastrów zidentyfikowanew województwie podlaskim [1]: • brak wzajemnego zaufania, • niepełne poznanie i zrozumienie idei klasteringu, • nieudolność wdrażania idei, • niska świadomość korzyści ze współpracy w klastrach • brak możliwości kształcenia zgodnie z potrzebami firm klastra, • brak silnych liderów, • brak współpracy sfery nauki ze sferą przedsiębiorstw. [1] B. Plawgo, M. Klimczuk , M. Citkowski, Klastry jako wewnętrzny potencjał rozwoju – województwo podlaskie, BFKK, Białystok 2010, s. 89-96

Zdiagnozowane bariery rozwoju klastrów – RAPORT Bariery rozwoju klastrów zidentyfikowanew RAPORCIE: • brak wzajemnego zaufania, • niepełne poznanie i zrozumienie idei klasteringu, • niska świadomość korzyści ze współpracy w klastrach, • brak wyznaczonych strategicznych celów rozwojowych, • niewystarczające zasoby finansowe i infrastrukturalne, • niski stopień wykorzystania współpracy na potrzeby działań innowacyjnych, • trudności w dostępie do środków finansowych, • brak możliwości kształcenia zgodnie z potrzebami firm klastra, • niski poziom współpracy z administracją publiczną.

Potrzeby w zakresie rozwoju klastrów Kluczowe czynniki rozwoju struktur klastrowych wg. D R. Moss[1] : • elastyczność i otwartość struktury klastrowej na zewnątrz, co ma zapewnić dostęp do nowych technologii, wiedzy i informacji, • wysoką jakość powiązań pomiędzy członkami klastra nacechowaną przede wszystkim wzajemnym zaufaniem, co kolei ma gwarantować skuteczne funkcjonowanie mechanizmu dyfuzji wiedzy i informacji wewnątrz struktury klastrowej, • poziom kompetencji i jakość zasobów ludzkich w strukturze klastra. • R. Moss, Kantor World Class, Simon & Schuster, New York, 1995.

Potrzeby w zakresie rozwoju klastrów Kluczowe czynniki rozwoju klastrówwg. Ch. Ketels oraz M. Porter [1]: • dostępność zasobów (np. infrastruktura umiejętności), • popyt wewnętrzny (wymagania lokalnych odbiorców), • ogólny poziom przedsiębiorczości oraz jakości regulacji dla stymulowania przedsiębiorczości (opodatkowanie, lokalne strategie konkurencji firm, prawo konkurencji), • inne wspomagające przemysły i dostawcy oraz odbiorcy (tzw. zasięg i głębokość klastra). [1] M. Porter, Cluster and the New Economics of Competition, Harvard Business review, Nov.-Dec., p. 77-90. Ch. Ketels, The Development of the cluster concept – present experience and further developments, Harvard Business School, paper presented at NRW conference on cluster on Duisburg, Germany 2003.

Potrzeby w zakresie rozwoju klastrów Dla wsparcia rozwoju klastrów potrzebne są inwestycje w[1]: • kapitał ludzki, • infrastrukturę • badania i rozwój. Dla rozwoju klastrów ważne są takie obszary jak[2]: • edukacja, • innowacje • współpraca ze sferą badawczo-rozwojową, • infrastruktura naukowa, • internacjonalizacja. [1] Maciej Dzierżanowski,, Klastry jako narzędzie polityki, [w:] Wspieranie rozwoju klastrów w Polsce i zagranicą – doświadczenia i wyzwania Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Gdańsk 2008, s. 11. [2] S. Szultka, Polityka wspierania klastrów w Polsce – doświadczenia, ocena i wnioski na przyszłość, , [w:] Wspieranie rozwoju klastrów w Polsce i zagranicą – doświadczenia i wyzwania Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Gdańsk 2008, s. 11.

Potrzeby w zakresie rozwoju klastrów Elementy potrzebne do rozwoju klastrów[1]: • poprawa otoczenia biznesowego (m.in. uwzględnienie potrzeb i oczekiwań wspomaganych struktur klastrowych), • dostarczanie informacji i danych o prognozach gospodarczych w celu identyfikacji szans i zagrożeń rozwojowych i rezultacie umożliwienia prowadzenia działań „wyprzedzających”, • stały rozwój infrastruktury i oferty edukacyjnej oraz szkoleniowej, • wdrażanie skutecznych metod sieciowania firm, • finansowanie otoczenia około biznesowego, w tym tworzenie struktur wsparcia wspomagających tworzenie nowych firm, • tzw. community buildingprocess – czyli proces tworzenia lepszej jakości relacji lokalnych (m.in. budowanie wzajemnego zaufania). [1] E. Wojnicka, Analizy – wspieranie gron przedsiębiorczości na Podkarpaciu, Instytut Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Przedsiębiorczości w Rzeszowie, Warszawa-Rzeszów 2006 r., s. 14.

Kierunki działań w zakresie polityki klastrowej w Polsce Analiza otocznia klastra i analiza samego klastra co oferuje dla klastra?czego potrzebuje klaster? Sposób i skala wsparcia

Kierunki działań w zakresie polityki klastrowej w Polsce Bloki działań zgodnie z etapem rozwoju klastrai poziomem wsparcia : • Zaufanie – region • Współpraca – region • Edukacja – region • Innowacyjność – kraj, region • Internacjonalizacja – kraj, region

Kierunki działań w zakresie polityki klastrowej w Polsce Polityka szczebla krajowego – rządowa = Polityka rozwoju w oparciu o klastry • realizacja celów makroekonomiczny • ramy horyzontalne dla wsparcia klastrów CEL: wzrost poziomu konkurencyjności gospodarki Polityka szczebla regionalnego– samorządowa: = Polityka klastrowa • realizacja celów mezoekonomicznych • faktyczna realizacja polityki klastrowej - pragmatyzm CEL: wzrost konkurencyjności klastrów

Krajowa polityka rozwoju w oparciu o klastry Uwzględniające koncepcje klastrów narodowe polityki : • Sektorowa • Wsparcia MSP • Innowacyjna • Promocji inwestycji • Internacjonalizacji • Regionalna

Regionalna polityka rozwoju klastrów [1] 7. Alokacja zasobów i inwestycji 6. Marketing regionu 2. Działania na rzecz zaangażowania 1. BADANIA Poznanie i benchmarking regionu 5.Innowacyjność 3. Dostarczanie usług 4. Wyspecjalizowane zasoby pracy [1] Por. S. A. Rosenfeld,Creating Smart Systems. A guide to cluster strategies in less favoured Regions, European Union-Regional Innovation Strategies,, Regional Technology Strategies Carrboro, North Carolina, USA April 2002, s.15

1. Działania zmierzające do poznania i benchmarkingu gospodarki regionu . • identyfikacja klastrów • modelowanie i tworzenie mapy systemowych relacji • benchmarking w stosunku do konkurentów

2. Działania na rzecz zaangażowania • rozpoznanie stowarzyszeń w obrębie klastrów, lub gdy dotychczas nie powstały ich tworzenie • formalizacja kanałów komunikacyjnych • sprzyjanie rozwojowi kooperacji pomiędzy firmami

3. Działania na rzecz organizowania i dostarczania usług • organizowanie i rozprzestrzenianie informacji w klastrach • stworzenie one-stopclusterhubs/centersinstytucjonalnego ośrodka klastra • stworzenie zespołu przedstawicieli różnych organizacji działających w klastrze • stworzenie w strukturach władz wydziałów/departamentów zajmujących się klastrem • ułatwianie relacji z podmiotami zewnętrznymi dla uczestników klastra

4. Działania na rzecz kształtowania wyspecjalizowanych zasobów pracy przygotowywanie kadr do wymogów zatrudnienia wykorzystywanie klastra jako kontekstu kształcenia kadr założenie centrum edukacyjnego na potrzeby klastra kształtowanie partnerstwa pomiędzy instytucjami edukacyjnymi a klastrem wspieranie regionalnych porozumień firm na rzecz podnoszenia kwalifikacji kadry tworzenie ponad regionalnych porozumień instytucji edukacyjnych

5. Działania stymulujące innowacyjność i przedsiębiorczość inwestowanie w innowacje i powstawanie nowych wspieranie opartych na klastrze inkubatorów przedsiębiorczości zachęcanie do tworzenia sieci wspierania przedsiębiorczości i uczenia się wspieranie sieci innowacyjnych stworzenie opartego na klastrze centrum technologicznego

6. Działania na rzecz marketingu regionu i tworzenie zachęt do inwestowania • promocja klastra • tworzenie sieci eksportowych • wsparcie wykorzystania regionu jako wyróżniającej marki produktów klastra

7. Działania na rzecz alokacji zasobów i inwestycji • stosować zachęty dostępne raczej nie dla pojedynczych firm lecz raczej dla grup firm • Inwestowanie w działalność B+Rklastrów • kształtowanie korzystnych warunków lokalizacyjnych

Rekomendacje • Zapewnienie wykorzystania polityki rozwoju opartej na klastrachw oparciu o modyfikacje i koordynacje narodowych polityk rozwoju (sektorowej, wsparcia MSP, inwestycyjnej. Internacjonalizacji, innowacyjnej, regionalnej) w kierunku wykorzystania potencjału rozwijających się klastrów • Stworzenie 16 regionalnych polityk rozwoju klastrów

Benchmarking klastrów w Polsce - 2010