ARI ÜRÜNLERİ (BAL , POLEN , ARI SÜTÜ , PROPOLİS , BALMUMU , ARI ZEHİRİ) İLE İYİLEŞTİRME

1. APİTERAPİ APİTERAPİ APİTERAPİ ARI ÜRÜNLERİ (BAL , POLEN , ARI SÜTÜ , PROPOLİS , BALMUMU , ARI ZEHİRİ) İLE İYİLEŞTİRME Aslı Özkök, Kadriye Sorkun Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Uygulamalı Biyoloji Ana Bilim Dalı Beytepe / ANKARA

2. APİTERAPİ BAL ARISI ÜRÜNLERİNİN TIBBİ ALANLARDA, İYİLEŞTİRME AMAÇLI OLARAK KULLANILMASIDIR.

3. TARİHÇE VE YAYILIŞ • İğnesiz arılar (Meliponinae) 100milyon ve bal arıları (Apidae) yaklaşık 50 milyon yıl önce ortaya çıkmıştır. • Ancak insanlar 1-1,5 mil- yon yıldır arı ürünlerinden yararlanmaktadırlar. • İnsanların arılardan ürün aldığını gösteren ilk kayıtlar Avrupa ve Asya’daki yaklaşık 8000 yıl önceki mezolitik kayalar- daki yuva resimleridir.

4. İLK İNSANLAR ARI ÜRÜNLERİNİ ÇEŞİTLİ AMAÇLAR İÇİN KULLANMIŞLARDIR... • Balı yiyecek ve ilaç olarak, bal mumunu ise çeşitli kullanım amaçları için elde etmişlerdir. • Balı ibadet ettikleri tanrılarına şükranları karşılığında hediye olarak sunmuşlardır. • Balın kimyasal içeriği 1900’lü yılların başlarında çalışılmaya başlanmış olup yüzyılın sonlarına doğru tam içeriği belirlenmeye başlanmıştır.

5. BAL ARILARININ DÜNYADAKİ GENEL YAYILIŞINA BAKILDIĞI ZAMAN.... • Avrupa, Doğu Akdeniz ülkeleri ve Afrika’da Apis mellifera, • Asya’da Apis cerana , • Asya tropiklerinde Apis dorsata ve Apis florea ’ dan arı ürünleri elde edilmektedir. • Ayrıca bütün kıtaların tropiklerindeki iğnesiz arılar (Meliponinae)’den, tropikal G.Amerika’nın bir bölümündeki yaban arıla-rından ve Avustralya’nın bazı kurak bölgeleri ile K. Amerika’daki bal karıncala-rından da, bal üretimi yapılabilmektedir.

6. BAL • Bitkilerin çiçeklerinde bu-lunan nektarın veya bitkilerin canlı kısımlarıyla, bitki üzerinde yaşayan bazı böceklerin salgıladığı tatlı maddelerin bal arısı tarafından toplanması, vücut-larında bileşimlerinin değiş-tirilip petek gözlerine depo edilmesi ve burada ol-gunlaştırılması sonucunda meydana gelen koyu kıvamlı, tatlı bir üründür. • Bal arıları, balı kendi beslenmelerinde kullanmak için yaparlar.

7. BALIN ORİJİNİ

8. BAL İÇERİĞİNDE BULUNAN • Bitki nektarı %80 şeker içe-rebilir. Fakat çoğunlukla şeker oranı %20-40’tır. Şekerler balı higroskopik ve viskoz yapar. • Besin toplayan arı kovana geri döner ve bal kesesinin içeriklerini(yaklaşık 50mg) ko-van arılarına verir. • Kovan arıları nektarı invertaz enzimi ile karıştırır ve su içeriğini azaltırlar. Bu durum olgunlaşma olarak adlandırılır. Nektar olgunlaştığı zaman yaklaşık %82’si katılaşıp konsantre olur ve sukroz ile yer değiştirir. Bal tarakta depolanır ve mumla kaplanır.

9. BALIN KİMYASAL BİLEŞİMİ MADDE% MİKTAR • İnvert şeker 75 • Fruktoz (meyve şekeri) 38 • Dekstroz(üzüm şekeri) 34 • Sakkaroz(çay şekeri) 1,9 • Dekstrin 1,8 • Protein 0,3 • Kül 0,18 • Nem 17 • Asit 0,1 • Nitrojen 0,04

10. BALDA BULUNAN ŞEKERLER • Glukoz • Fruktoz • Levüloz • Sukroz • Maltoz • İzomaltoz • Tranoz • Melezitoz • Rafinoz • Erloz

11. BALDA BULUNAN ASİTLER • Asetik asit (sirke asidi) • Bütirik asit (tereyağı asidi) • Sitrik asit(limon asidi) • Formik asit(karınca asidi) • Laktik asit(süt asidi) • Malik asit(elma asidi) • Süksinik asit(kehribar asidi) • Glukonik asit • Oksalik asit

12. Lizin İzolösin Histidin Serin Arginin Prolin Treonin Glisin Sistin Alanin Valin Tirozin Methionin Fenilalanın Lösin Triptofan BALDA BULUNAN AMİNO ASİTLER

13. BALDA BULUNAN ENZİMLER • Diastaz • İnvertaz • Katalaz • Proteinaz • Oksidaz

14. BALDA BULUNAN MİNERALLER • Potasyum(K) • Kalsiyum (Ca) • Kükürt(S) • Klor(Cl) • Kalsiyum oksit(CaO) • Fosfor(P) • Magnezyum(Mg) • Silisyum oksit(SiO) • Bakır(Cu) • İyot(I) • Demir(Fe) • Çinko(Zn)

15. BALDA BULUNAN VİTAMİNLER • B1 • B2 • B3 • B5 • B6 • C • E • K

16. BALDA BULUNAN DİĞER MADDELER • Hidroksi Metil Furfural(HMF) • Bazı toksik maddeler • Lipidler • Tocoferoller • Alkoloidler • Flavanoidler • Fenolikler • Karboniller • Esterler • Maya sporu gibi mikroorganizmalar

17. RENK İLE FLORAL KAYNAKLARIN ÇEŞİTLİLİĞİ, BALIN ANTİOKSİDANT İÇERİĞİ İLE POZİTİF İLİŞKİLİDİR • Kestane Balı (Casta-nea sativa ) Balı (koyu renklidir) yük-sek Antioksidant içeriğe sahiptir. • Akasya Balı (Acacia) (açık renklidir) en düşük Antioksidant içeriğe sahiptir.

18. BALIN YARARLARI • Lezzetli bir tatlı ve enerji kaynağıdır. • Yaraların iyileşmesinde, ciddi deri yanıklarında, dokuların rejenere olma-sında kullanılmaktadır. • Yara ve yanık tedavileri-nin temelinde balın antimikrobial, nemlendiri-ci ve oksijen bariyeri özellikleri bulunmaktadır. • Anti-bakteriyel olarak ve anti-oksidant özellikleri vardır.

19. BALIN YANIK TEDAVİLERİNDE İYİ SONUÇ VERDİĞİ YANIK TEDAVİLERİNDE KULLANILAN GÜMÜŞ SÜLFADİAZİN İLE KARŞILAŞTIRILMASI SONUCUNDA GÖSTERİLMİŞTİR... Tedavi(n=52) 15 gündeki % iyileşme oranı • Bal 87 • Gümüş sülfadiazin 10 • Benzer sonuçlar T.Postmes tarafından domuzlardaki yanıklarla yapılan testlerde ve Hintli Dr. M. Subrahmanyam’ ın çalışmalarında da gösterilmiştir. • Bal, gastrik ülserin etkeni olanı Helicobacter pylori bakterisini de önlemektedir. Balın düşük pH’sı ile flavanoid içeriği uyarılmış kütleye ve iyileşmeye yardım etmektedir. • Balın sindirim sistemine yararının yanı sıra bir yaşın altındaki bebeklerde sindirim sistemi rahatsızlığı olan infant botulism hastalığına neden olduğu bulunmuştur.

20. BALIN KULLANIM ALANLARI • Fırın endüstrisinde nemi absorblaması ve kaybet-memesi özelliklerinden ö-türü önemlidir. Bu saye-de ekmekler ve kekler ta-ze ve nemli kalır. İçerdiği fruktoz kızartma kalitesini arttırır. • Konserve veya dondurul-muş meyve, reçel, jel ve içeceklerde tatlandırıcı olarak kullanılmaktadır. • Kozmetik sanayisinde, • İçki sanayisinde kullanılır.

21. POLEN • POLEN BİTKİNİN MİKRO-SPORU (ERKEK SPERM HÜC-RESİ) DUR. • İNSANLARIN ARI POLENİNİ TÜKETTİKLERİ BABİLLİERİN KUTSAL KİTABINDA, DİĞER DİNİ KİTAPLARDA, ESKİ ÇİN VE MISIR YAZITLARINDA BAHSEDİLMEKTEDİR.

22. POLEN ARICILAR TARAFINDAN KOVANLARA TAKILAN TUZAKLAR YARDIMIYLA TOPLANABİLİR... • TOPLANAN PO-LENLER KURU-TULARAK YA DA DERİN DONDURU-CUYA KONARAK SAKLANABİLİR.

23. POLEN RENGİ SA-RIDAN, YEŞİLE Sİ-YAHTAN MORA BEYAZDAN PEM-BEYE DEĞİŞEN BİR RENK YEL-PAZESİ OLUŞTU-RUR.

24. POLENİN KULLANIM ALANLARI • Polen kullanılarak, çe-şitli yiyecekler üreti-lebilir. • Bombus arı yetiş-tiricileri tarafından Bombus arısının bes-lenmesinde kullanı-labilir. • Kozmetik yapımında kullanılabilir.

25. POLENİN YARARLARI • Vücudu gençleştirir, organları ve bezleri uyarır, yaşam diren-cini ve süresini uzatır. • Aktivite artışı için ve özellikle sporcularda enerji kaynağı olarak kullanılır.

26. POLENİN YARARLARI • Radyasyon ve kimyasal kirleticilere karşı Anti-oksidant özelliği vardır. • İmmün sistemi güçlendirir. • Anti-viral ve Anti-bakteriyel özelliklere sahiptir. • Alerjinin ve saman nezlesinin tedavisinde kullanılır. • Doğurganlığı arttırır. • Kolesterol oranını azaltabilir.

27. Menapozda, prostat hastalığında, böbrek yetmezliğinde iyileş-tiricidir. • Glikomia(anormal mik-tarda kanda şeker bulunması) lı, düşük hemoglobinli ve ülserli hastalar için uygu-lanan tedaviye yar-dımcı olur.

28. Ayrıca polen, • krem, • temizleme sütü, • yüz temizleme losyonu ve • diğer birçok koz-metik üründe kullanılmaktadır.

29. POLEN KULLANILARAK HAZIRLANAN BAZI PREPARATLAR • Apilecitin (soya+polen+vitamin E+bal) • Apifit 1,2,3,4,5 (alder ekstrakt+polen+etheral oil+farklı çiçek balı) • Poligel(monoflora poleni+C vitamini + liyofilize weiselfuttersaft) • Apipol (fermente polen+liyofilize arı sütü,vit C, sitrik yağı, sakkaroz) • Apiprostatin (polen + arısütü, huş ekstraktı, portakal eterik yağı)

30. ARI SÜTÜ • Arı sütü,genç işçi arıların yutak bezi tarafından salgılanan • homojen, • kirli beyaz renkte, • keskin kokulu, • ekşimsi tat da • suda çözünen kıvamlı bir maddedir.

31. ANA ARI LARVASI Yumurta ve larva döneminde sadece arı sütü ile beslenir. YOĞUN ARI SÜTÜ İLE BESLENME SONUCUNDA 16 günde erişkin hale gelir. Üreme organları gelişir ( bir günde binlerce yumurta bırakır). Ömür uzunluğu kazanır ( maksimum dört yıl ). Liderlik özelliği kazanır. İŞÇİ ARI LARVASI Yumurta döneminde sadece birkaç gün arı sütü ile besle-nir. ESER ARI SÜTÜ İLE BESLENME SONUCUNDA 21 günde erişkin hale gelir. Üreme organları gelişmez (yumurtlama özelliği yoktur). Ömür uzunluğu kısadır (maksimum beş ay). Liderlik özelliği yoktur. ARI SÜTÜNÜN ARI BESLENMESİNDE KULLANIMI( Ana ve işçi arı arasındaki ayrılık larva aşamasındaki beslenme ile doğrudan ilişkilidir)

32. ARI SÜTÜNÜN YARARLARI • 50 yaş üstündeki in-sanların konforlu bir yaşam sürdürmesinde etkilidir. • Vücudu çeşitli hastalık-lara karşı daha dirençli kılar. • Kolesterol ve trigliserit düşürücü etkisi vardır. • Endokrin fonksiyonunu ve hormonal sekresyonu düzenler ve uyarır.

33. ARI SÜTÜNÜN KULLANIM ŞEKLİ • Çeşitli formlarda besin olarak ( diğer arı ürünleri ile karıştırılarak, don-durularak veya li-yofilize edilerek) • Kozmetik yapımın-da ( krem,losyon vb. birçok ürün) kullanılmaktadır.

34. PROPOLİS • Propolis (arı zamkı veya prepoli) yapışkan, kendine özgü kokusu olan açık kahverengiden koyu kırmı-zıya kadar rengi deği-şebilen bir maddedir. • Arılar tarafından yaprak, tomurcuk, dal ve ağaç kabuklarından toplanır. • Arılar propolisi kendi kovanlarına taşırlar ve onu tükrük salgılarıyla ve mum pullarıyla karıştırırlar.

35. PROPOLİSİN KİMYASAL BİLEŞENİ MaddeMiktar • Balzam ve Reçine %50-70 • Bitki mumu %30-50 • Bitki poleni % 5-10 • Temel yağlar %10 • Organik maddeler ve mineraller %5

36. PROPOLİSTE BULUNAN MİNERALLER • Kalsiyum(Ca) • Magnezyum(Mg) • İyot(I) • Çinko(Zn) • Potasyum(K) • Mangan(Mn) • Kobalt(Co) • Bakır(Cu) • Silika

37. PROPOLİSTE BULUNAN VİTAMİNLER • A • B1 • B2 • B3

38. PROPOLİSTE BULUNAN DİĞER MADDELER • Asetatin İzovanilinBiotin • Kafeik asitIselpinin Bioflavanoid • Fenilsirlik asit Benzlycumenete Albumin • Ferulik asit Pectolinaus • Fenilakrilik alkol Genin • Chenipheride Pinobanksin • Chrysin Pinocembrin • Dimethoksi flavanoid Quercetin • Galangin Rhamnocitrin • Luteolin Sukaranetn • Fenol Tectochrysin • Arigine Betulene • Prolin Vanilin

39. PROPOLİSTEKİ BAZI BİLEŞİKLERİN BİLİNENFARMAKOLOJİK AKTİVİTELERİ MADDEAKTİVİTELERİ • Quercetin Anti-viral Anti-histamin Yara iyileştirici • Pinocembrin Anti-bakteriyel Anti-fungal Lokal anestezi

40. PROPOLİSTEKİ BAZI BİLEŞİKLERİN BİLİNENFARMAKOLOJİK AKTİVİTELERİ MADDE AKTİVİTELERİ • Kafeik asit Anti-bakteriyel Anti-fungal Anti-viral • Kafeik asit fenetil ester Tümör sitotoksik • Acacetin Anti-bakteriyel • Pinostrobin Lokal anestezi

41. PROPOLİSİN YARARLARI • Antibakteriyel • Antifungal • Akne ve egzema da • Serbest radikallerin kontrolünde • Yanık ve kesiklerde • Deri hastalıklarında

42. İmmün sistemin güçlendirilmesinde Viral enfeksiyonların giderilmesinde rol oynar. Trichophyton rubrum, Candida albicans (ağız, genital bölge, özefagus&boğaz, bağırsak alanlarındayaptığı zararlarda), Escherichia coli,Streptococcus ve Staphylococcus’a karşı etkilidir. Akyuvarları, bakterileri fagosite etmesi için uyarır. PROPOLİSİN YARARLARI

43. PROPOLİSİN KULLANIM ALANLARI AYRICA Kozmetik sanayiinde • krem, • yüz maskesi, • sabun • diş macunu gibi ürün elde edilmesinde ham madde olarak kullanılır.

44. BALMUMU • BAL MUMU, 13 İLE 17 GÜNLÜK İŞÇİ ARILARIN, 4 İLE 7. ABDOMENLERİN-DEKİ 4 ÇİFT BEZ TARAFINDAN SALGILANIR.

45. BALMUMUNUN RENGİ, SALGILANDIĞI ZAMAN BEYAZDIR... • İÇİNE POLEN VB. YABANCI MADDELER KARIŞTIKÇA RENGİ SARIYA VE KAHVE-RENGİYE DÖNER. ARI, MUMU BAŞLICA • İNŞA MATERYALİ OLA-RAK, • YUMURTALARINI BIRAK-MAK İÇİN VE • BAL İLE POLENİ DEPO-LAMAK İÇİN KULLANIR.

46. BALMUMUNUN KİMYASAL İÇERİĞİ MaddeMiktar(%) • Monoesterler 35 • Diesterler 14 • Triesterler 3 • Hidroksi esterler&polyesterler 12 • Asit esterler&polyesterler 3 • Uzun zincirli hidrokarbonlar 14 • Uzun zincirli yağ asitleri 12

47. BALMUMUNUN KULLANIM ALANLARI • DERİ VE KOZMETİK ÜRÜNLERİNDE, • TELLİ ÇALGILAR, OK-ÇULUK, MUM, SÜS EŞYASI VE DİĞER ÇEŞİTLİ ALANLARDA, • MODERN SANATLAR-DA, • TEMEL PETEK YAPI-MINDA KULLANILMAK-TADIR.

48. ARI ZEHİRİ • ARI ZEHRİ, ARININ ABDOMENİNDE BULUNAN BEZ-LERDEN SALGI-LANIR VE İĞNENİN DİP KISMINDA BULUNAN ZEHİR KESESİNDE TOP-LANIR.

49. 15 GÜNLÜK BİR İŞÇİ ARI YAKLAŞIK 0,3 MG ZEHRİ SALGILAYABİLİR... • Arının 18. gününde sahip olduğu zehir miktarı maksimum olup bu miktar daha sonraki günlerde değişmez. • Olgun bir bal arısı, insanı soktuğu zaman iğnesi ile birlikte diğer iç organları da vücudundan ayrıldığın-dan arının yaşama şansı yoktur. Bu durum sadece bal arılarında görülür. Diğer sokucu böceklerde görülmez.

50. ARI ZEHİRİ ELEKTRONİK TOPLAYICI İLE ALINIRSA ARI YAŞAMAYA DEVAM EDER... • ANCAK VÜCUDUNDA YENİDEN ARI ZEHİRİ OLUŞTURMAZ. • YAŞLI BİR ARININ ZEHİRİ KOYU RENK-TE VE KATIDIR. • BAL ARISI, ZEHRİNİ BAŞLICA BÜYÜK MEMELİ VE DİĞER OMURGALILARDAN SAVUNMA AMAÇLI OLARAK KULLANIR.