Jaarverslag 2005: Stand van de drugsproblematiek in Europa

1. Jaarverslag 2005: Stand van de drugsproblematiek in Europa Naam, plaats, datum en tijd

2. Laatste nieuws over de drugsproblematiek in Europa • Overzicht van de Europese drugsproblematiek in 29 landen • Gegevens en analyses: in heel Europa en per land • Laatste ontwikkelingen en maatregelen • Speciale thema’s: • publieke overlast in samenhang met drugsgebruik • alternatieven voor gevangenisstraf • buprenorfine

3. Een meertalig overzichtspakket Jaarverslag 2005: In gedrukte en elektronische vorm, in 22 talen • http://annualreport.emcdda.eu.int Aanvullend onlinemateriaal in het Engels: • Selected issues (Speciale thema’s) http://issues05.emcdda.eu.int • Statistical bulletin (Statistisch bulletin) http://stats05.emcdda.eu.int • Reitox national reports(Nationale Reitox-verslagen) http://www.emcdda.eu.int/?nnodeid=435

4. Hoofdpunten 2005 • Deel I

5. Hoofdpunten 2005 • Cocaïne wordt in delen van Europa voor veel jonge Europeanen eerste keus als het gaat om stimulerende middelen • Stijgende lijn in gebruik van amfetaminen + ecstasy • Cannabis nog steeds populairste drug in Europa – gelijkmatiger beeld door minder grote nationale verschillen • Tot 2 miljoen problematische drugsgebruikers in de EU • Polydrugsgebruik centraal in EU drugsprobleem

6. Hoofdpunten 2005 (vervolg) • Meer nieuwe AIDS-gevallen veroorzaakt door heteroseksueel contact dan door het injecteren van drugs • Over de hele linie lage HIV-prevalentie onder injecterende drugsgebruikers • Hepatitis B- en C-virus nog steeds belangrijkste oorzaak van ziekte onder injecterende drugsgebruikers • Overdosis belangrijkste doodsoorzaak onder opiatengebruikers, maar aantal sterfgevallen onder jongeren neemt af

7. Cocaïne – in delen van Europa voor veel jonge Europeanen eerste keus als het gaat om stimulerende middelen • Cocaïne: nu een prominent element in het Europese drugsbeeld • Indicatoren voor handel en consumptie geven stijging van invoer en gebruik van deze drug aan • Landen vertonen onderling nog grote verschillen • Tussen 2002 + 2003 werd in de EU bijna twee keer zoveel cocaïne in beslag genomen (van 47 ton naar meer dan 90 ton)

8. Cocaïne: feiten en cijfers • Zo’n 9 miljoen Europeanen hebben wel eens cocaïne gebruikt (3% van alle volwassenen) • Afgelopen jaar hebben waarschijnlijk 3 à 3,5 miljoen mensen met de drug geëxperimenteerd (1% van alle volwassenen) • Rond 1,5 miljoen mensen staan te boek als actuele gebruiker (vorige maand)(0,5% van alle volwassenen) • Tussen 1% en 11,6% van alle jongvolwassenen (vooral jonge mannen in stedelijke gebieden) heeft cocaïne geprobeerd

9. Cocaïne: feiten en cijfers (vervolg) • Spanje + het VK hebben de hoogste percentages recent gebruik onder jongvolwassenen (meer dan 4%, net als in de VS) • Ongeveer 10% van de vraag naar behandeling van drugsproblemen in de EU houden verband met cocaïnegebruik • ‘Doorslaggevende rol’ bij zo’n 10% van de door drugs geïnduceerde sterfgevallen; overlijden door uitsluitend cocaïnegebruik echter zeldzaam • Nieuwe bron van zorg: verband met cardiovasculaire problemen • Crack-cocaïne wordt uitsluitend in enkele grote steden gebruikt (NL, VK)

10. Recent (vorig jaar) gebruik van cocaïne onder jongvolwassenen (15–34 jaar)

11. Andere stimulerende middelen – belangrijkste trends • Stijgende lijn in gebruik van amfetaminen en ecstasy in meeste EU-landen (jongvolwassenen) • Hoogste percentages recent amfetaminegebruik (door jongvolwassenen) in Denemarken, Estland en het VK (+/-3%). Het VK is het enige EU-land met een significante daling in recent gebruik • Hoogste percentages recent ecstasygebruik (door jongvolwassenen) in Estland, Spanje, Tsjechië en het VK. Stabilisatie in Duitsland, Griekenland en het VK

12. Andere stimulerende middelen (vervolg) • Europa nog steeds belangrijk centrum van ecstasyproductie, maar vervaardiging verspreidt zich naar andere delen van de wereld • Europa kent mondiaal gezien nog steeds de grootste productie en de meeste vangsten van amfetaminen • Groeiende problemen met metamfetaminegebruik in Afrika, Azië, Australië, Nieuw-Zeeland en de VS. Significant gebruik in de EU voornamelijk in Tsjechië • Experimenteren met paddo’s (‘magic mushrooms’) nu relatief veelvoorkomend verschijnsel (15–16 jaar)

13. Trends in recent (vorig jaar) gebruik van amfetaminen + ecstasy onder jongvolwassenen (15–34 jaar)

14. Cannabis nog steeds populairste drug in de EU • Meer dan 62 miljoen Europeanen hebben cannabis geprobeerd (oftewel meer dan 20% van alle volwassenen) • Rond de 20 miljoen hebben de drug afgelopen jaar gebruikt (meer dan 6% van alle volwassenen) • Zo’n 9,5 miljoen zijn ‘actueel gebruiker’ (bijna 4% van alle volwassenen) • Ruw geschat wordt de drug door 3 miljoen jongvolwassenen, voor het merendeel mannen, dagelijks of bijna dagelijks gebruikt

15. Cannabis – nationale verschillen worden kleiner • Gegevens uit ESPAD-onderzoek (1995 + 2003) naar drugsgebruik bij Europese schoolkinderen (15–16 jaar) • 1995 (prevalentie van “ooit”-gebruik van cannabis): opvallende verschillen tussen landen (41% VK, 37% Ierland, in de meeste landen echter cijfers onder 10%) • 2003: negen EU-lidstaten meldden schattingen van “ooit”-gebruik van meer dan 20% • Gegevens uit ESPAD - en andere onderzoeken wijzen enigszins in de richting van convergentie. Duidelijkste stijging in de nieuwe Midden- en Oost-Europese lidstaten van de EU

16. Trends in recent gebruik (vorig jaar) van cannabis onder jongvolwassenen (15–34 jaar)

17. Tot 2 miljoen problematische drugsgebruikers in de EU • Tussen 1,2 en 2,1 miljoen problematische drugsgebruikers en tussen 850 000 and 1,3 miljoen injecterende drugsgebruikers • Uit prevalentieschattingen vanaf medio/eind jaren negentig blijkt enige stijging in het aantal problematische drugsgebruikers in Denemarken, Oostenrijk, Finland, Zweden en Noorwegen • Stabilisatie of teruggang in Tsjechië, Duitsland, Griekenland en Ierland • Elders geen duidelijke bevindingen over trends

18. Problematisch drugsgebruik (vervolg) • Aantallen nieuwe heroïnegebruikers in heel Europa vermoedelijk afgenomen (piek in de meeste landen begin jaren negentig) • Percentages injecterenden onder in behandeling zijnde heroïnegebruikers in verscheidene landen gedaald • In Denemarken, Griekenland, Spanje, Frankrijk, Italië en het VK, zegt minder dan 50% van de nieuwe opiatengebruikers die een behandeling aangaan, te injecteren

19. Polydrugsgebruik • Nu centraal kenmerk van het EU-drugsfenomeen • Op specifieke middelen gerichte analyses niet langer realistisch • Bij de analyse van de gevolgen van drugsgebruik voor de volksgezondheid moet rekening worden gehouden met het complexe beeld van het gecombineerde gebruik van psychoactieve stoffen, inclusief alcohol en tabak

20. Meer nieuwe AIDS-gevallen veroorzaakt door heteroseksueel contact dan door het injecteren van drugs • Meeste nieuwe AIDS-gevallen in EU >2001 toegeschreven aan injecterend drugsgebruik; nu ‘ingehaald’ door heteroseksueel contact • Waarom? Betere toegang tot zeer effectieve antiretrovirale behandeling (HAART) voor HIV-positieve injecterende drugsgebruikers. Meer dan 75% van degenen die HAART nodig hebben, kunnen deze behandeling nu in het overgrote deel van West-Europa ook krijgen • Betere toegang voor injecterende drugsgebruikers tot behandelings- of harm reduction voorzieningen; lichte daling van het aantal injecterende gebruikers

21. AIDS-gevallen naar overdrachtscategorie en jaar van diagnose (1987–2003), gecorrigeerd voor rapportagevertraging, EU

22. In het algemeen lage HIV-prevalentie onder injecterende drugsgebruikers • Prevalentie van HIV-infectie onder injecterende drugsgebruikers – laag in de meeste EU- en kandidaat-lidstaten • Besmettingspercentages rond of onder 1% van de injecterende drugsgebruikers in Tsjechië, Griekenland, Hongarije, Slovenië, Slowakije, Finland, het VK, Bulgarije en Roemenië • Hogere percentages (+/- 10%) in Estland, Spanje, Frankrijk, Italië, Letland, Nederland, Polen en Portugal • Hepatitis B- en C-virus, nog steeds grootste oorzaak van ziekte onder injecterende drugsgebruikers in Europa

23. Overdosis: belangrijkste doodsoorzaak onder opiatengebruikers, maar aantal sterfgevallen onder jongeren neemt af • In de meeste landen van de EU-15 lager aandeel sterfgevallen door overdosis in de groep gebruikers onder de 25 jaar dan tien jaar geleden, hetgeen lijkt te wijzen op een daling van het aantal jonge verslaafden en injecterende jongeren • Ander beeld in de nieuwe en kandidaat-lidstaten van de EU, waar het aantal sterfgevallen van jongeren onder de 25 jaar vanaf medio jaren negentig – 2002 toenam • Totaal aantal gemelde drugsgerelateerde sterfgevallen in de EU-15 en Noorwegen daalde van 8 394 in 2001 naar 7 122 in 2002, een afname met 15% • In de hele EU blijven drugsgerelateerde sterfgevallen op historisch hoge niveaus, maar er zijn aanwijzingen dat een hoogtepunt is bereikt

24. Langetermijn trend in acute, drugsgerelateerde sterfgevallen in de EU, 1985–2003

25. Hoofdpunten 2005 • Deel II

26. Hoofdpunten 2005 • Meer dan een half miljoen Europeanen krijgt nu een substitutiebehandeling. Gebruik van buprenorfine vindt steeds meer ingang • Behandeling voor andere drugsproblemen beperkter • Bezorgdheid over impact van drugsgebruik op sociale omgeving • Stijging van het aantal drugsdelicten in de meeste EU-lidstaten • Landen prefereren behandeling boven gevangenisstraf

27. Meer dan een half miljoen Europeanen krijgt nu een substitutiebehandeling • Grote toename van behandelvoorzieningen voor opiatenverslaving (zevenvoudig, in de afgelopen tien jaar) • +/- 530 000 cliënten in 28 landen (EU-25, NO, BG, RO) krijgen een substitutiebehandeling • In Europa nog grote verschillen in beschikbaarheid, in het bijzonder tussen de EU-15 en de nieuwe en toekomstige lidstaten • 10 nieuwe lidstaten en BG + RO staan slechts voor iets meer dan 1% van de substitutiebehandelingen in Europa

28. Buprenorfine, een steeds gebruikelijker behandelingskeuze • Rond 80% van degenen die een substitutiebehandeling volgen, krijgen methadon voorgeschreven • Groter scala van behandelingsopties nu beschikbaar. Bijna 20% van de cliënten in substitutiebehandeling krijgen nu buprenorfine • Eind 2004 meldden alle landen van de voormalige EU-15 enige/beperkte toepassing van buprenorfinebehandeling • Van de 10 nieuwe EU-lidstaten past alleen Tsjechië deze behandeling regelmatig toe

29. Behandeling voor drugsproblemen nog steeds beperkt • Ondanks de uitbreiding van de substitutiebehandeling voor opiatenverslaving, blijft behandeling voor andere vormen van drugsgebruik beperkt • In het algemeen zijn behandelingsmogelijkheden voor mensen die kampen met cocaïneproblemen slecht ontwikkeld • Weinig landen hebben een aanbod toegesneden op problematische cannabisgebruikers, ondanks toenemende behandelingsvraag • Meer investeringen zijn nodig om ervoor te zorgen dat behandelingsmogelijkheden beschikbaar zijn voor allen die deze nodig hebben, ongeacht waar ze wonen of welke drug ze gebruiken

30. Impact van drugsgebruik op de sociale omgeving • Nieuwe tendens in drugsbeleid: de aandacht wordt gericht op de aanpak van drugsgerelateerd gedrag dat negatieve gevolgen heeft voor de samenleving in haar geheel • Overlast voor de omgeving, nieuw ‘paraplu’- concept waarmee anti-sociaal gedrag, ordeverstoringen en allerlei soorten activiteiten (bijv. openbaar drugsgebruik; straathandel) worden bedoeld • Vermindering van drugsgerelateerde overlast nu een hoofddoel van nationaal drugsbeleid in vijf landen. Andere landen pakken de onder deze term vallende handelingen aan in een breder kader van veiligheid of openbare orde. • Andere maatregelen: wetgeving tegen drugsoverlast; plaatselijk politieoptreden, enz..

31. Toename van het aantal drugsdelicten in de meeste EU-landen • Overtredingen van de drugswetgeving (‘drugsdelicten’) – stijgende lijn in 20 landen (1998–2003) • Drugsgebruik of drugsbezit (voor persoonlijk gebruik) vormt het grootste aandeel van de drugsdelicten • Aandeel van cocaïne-gerelateerde drugsdelicten is toegenomen (98–2003). Cannabis wordt in het merendeel van de EU-landen nog steeds het meest genoemd in verband met drugsdelicten • Het aantal heroïne-gerelateerde delicten daalde in alle rapporterende landen (1998–2003), behalve in Oostenrijk en in het VK

32. Landen prefereren behandeling boven gevangenzetting • Voor veel problematische drugsgebruikers kan de gevangenis een bijzonder ongunstige omgeving vormen • Brede politieke consensus dat drugsdelinquenten beter behandeld kunnen worden dan gevangen worden gezet • Gevangenissen zijn overvol – behandeling kan een goedkopere opgelegde maatregel zijn • In het nieuwe EU-actieplan inzake drugs 2005–2008 wordt lidstaten gevraagd ‘alternatieven voor gevangenisstraf voor drugsgebruikers doeltreffend [te] gebruiken en verder [te] ontwikkelen’

33. Beleidsmakers steunen gegevensverzameling • Het EWDD werkt meer dan tien jaar met lidstaten samen om een omvattend beeld te ontwikkelen van de Europese drugsproblematiek • Zowel de kwantiteit als de kwaliteit van de gegevens in het jaarverslag 2005 tonen de politieke bereidheid van beleidsmakers in de hele EU om te investeren in en ondersteuning te bieden bij de gegevensverzameling • Brede consensus over de noodzaak om acties te baseren op een gefundeerd inzicht in de drugssituatie en om ervaringen uit te wisselen over welke maatregelen werken • Dit streven is neergelegd in de nieuwe EU-strategie en het nieuwe EU-actieplan inzake drugs