Warszawa, 26 marca 2013 r.

1. MOŻLIWOŚCI ANALITYCZNE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ na przykładzie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Warszawa, 26 marca 2013 r.

2. Zakład Ubezpieczeń Społecznych: • Instytucja, która łączy funkcje instytucji finansowej z funkcjami instytucji obsługującej klientów. • prowadzi rozliczenia na kontach płatników składek – około 2,1 mln kont • prowadzi Centralny Rejestr Płatników • ewidencjonuje składki na indywidualnych kontach ubezpieczonych • prowadzi Centralny Rejestr Ubezpieczonych – dla 15,9 mln ubezpieczonych • prowadzi centralny rejestr pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP

3. Zakład Ubezpieczeń Społecznych: • pobiera składki na różne ubezpieczenia i fundusze: • na ubezpieczenia społeczne, a w ich ramach na wyodrębnione: • ubezpieczenie emerytalne • ubezpieczenia rentowe • ubezpieczenie chorobowe • ubezpieczenie wypadkowe • na ubezpieczenie zdrowotne i przekazuje do odpowiednich oddziałów NFZ • na FEP, fundusz pracy, FGŚP, itd. • część składki na ubezpieczenie emerytalne przekazuje do otwartych funduszy emerytalnych • zarządza Funduszem Rezerwy Demograficznej • pobiera podatki

4. Zakład Ubezpieczeń Społecznych: • ustala uprawnienia i wypłaca co miesiąc emerytury i renty dla około 7,4 mln osób • ustala uprawnienia i wypłaca zasiłki chorobowe, zasiłki macierzyńskie, zasiłki opiekuńcze, zasiłki wyrównawcze, świadczenia rehabilitacyjne, zasiłki pogrzebowe • przeprowadza badania lekarskie i wydaje orzeczenia dla potrzeb ustalenia uprawnień do świadczeń ubezpieczeniowych; w 2012 r. ZUS wydał około 1,5 mln takich orzeczeń • kontroluje prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy • nadaje upoważnienia lekarzom do wystawiania zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy • realizuje zadania z zakresu prewencji rentowej, w tym rehabilitacji leczniczej oraz prewencji wypadkowej

5. Zakład Ubezpieczeń Społecznych: • współpracuje z organami administracji rządowej, z zagranicznymi instytucjami ubezpieczeniowymi oraz organizacjami międzynarodowymi • pełni funkcję instytucji właściwej oraz instytucji łącznikowej przy realizacji międzynarodowych umów i porozumień w dziedzinie ubezpieczeń społecznych oraz zajmuje się obsługą świadczeń realizowanych na podstawie tych umów i porozumień • pełni funkcję instytucji właściwej oraz instytucji łącznikowej w zakresie koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego w obszarze realizowanym przez ZUS

6. Zakres informacji gromadzonych w bazach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych: PŁATNIK: UBEZPIECZONY: • dane identyfikacyjne: NIP, REGON • dane identyfikacyjne i osobowe: PESEL, NIP, data urodzenia, płeć • dane informacyjne: adres, EKD, PKD • dane informacyjne: adres zamieszkania, adres do korespondencji • liczba pracowników, za których opłaca składkę na FEP • wysokości składek i KP • kwoty składek • OFE • wypłacone przez płatnika zasiłki • NFZ • wypłacone świadczenia

7. Zakres informacji gromadzonych w bazach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych: EMERYT / RENCISTA: • dane identyfikacyjne i osobowe: PESEL, NIP, data urodzenia, płeć • dane informacyjne: adres zamieszkania, adres do korespondencji • informacje konieczne do ustalenia prawa i wysokości świadczenia: • okresy stażu pracy, • wysokości zarobków w poszczególnych latach, • wysokość kwoty bazowej od której ustalana jest wysokość świadczenia, • stopień niezdolności do pracy, • kwota zwaloryzowanych składek i kapitału początkowego • wysokości wypłacanej emerytury / renty oraz dodatków

8. Możliwości analityczne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Aby zbudować odpowiednie kompetencje analityczne w instytucji muszą być spełnione następujące warunki: • organizacyjne – w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych istnieje wyodrębniony Departament • kadrowe, tj. odpowiednio wykształceni, doświadczeni pracownicy – zatrudniamy matematyków, ekonomistów, statystyków, a także aktuariusza • budowanie odpowiednich narzędzi analitycznych i ich ciągła aktualizacja • ciągłość – rozumiana jako utrzymywanie stabilnej kadry i rozwój narzędzi • … i oczywiście zasoby informacyjne (gromadzone wg określonych zasad) Chcemy w przyszłości ukształtować w ZUS kompetencje tzw. analityków systemowych (w zakresie ubezpieczeń społecznych). Będzie to grupa osób, które łączyć będą praktyczną wiedzę prawną z umiejętnościami analitycznymi (ekonomiczna analiza prawa) i umiejętnościami opisywania zjawisk związanych z systemem ubezpieczeń społecznych.

9. STATYSTYKA ANALIZY PROGNOZY Obszarem tym zajmuje się DEPARTAMENT STATYSTYKI I PROGNOZ AKTUARIALNYCH ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

10. Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych: • gromadzi, opracowuje i udostępnia informacje statystyczne niezbędne do realizacji zadań statutowych Zakładu, zasila system statystyki publicznej • prowadzi badania statystyczne • prowadzi prace analityczno - prognostyczne z zakresu ubezpieczeń społecznych, opracowuje prognozy krótko- i długoterminowe z wykorzystaniem metod aktuarialnych • opracowuje własne programy (modele) symulacyjne wspomagające obliczenia aktuarialne i statystyczne • szacuje skutki finansowe projektowanych zmian przepisów • sporządza syntetyczne informacje o ubezpieczeniach społecznych w formie wydawnictw miesięcznych, kwartalnych i rocznych Efekty naszej pracy wykorzystywane są przez szereg instytucji, zarówno ze sfery publicznej (KPRM, KP, ministerstwa, Sejm, Senat, GUS), jak i placówki naukowe.

11. Badania statystyczne 1. Ubezpieczeni poddani rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS 2. Orzeczenia lekarzy orzeczników ZUS o niezdolności do pracy 3. Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu 4. Renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinne przyznane z powodu wypadków i chorób zawodowych 5. Absencja chorobowa 6. Koszty niezdolności do pracy

12. Prognozy i analizy PROJEKTOWANIE I TWORZENIE MODELI OBLICZENIOWYCH PROGNOZY opinie nt. projektów zmian przepisów rezerwy na odprawy emerytalne i nagrody jubileuszowe krótkoterminowa (5 lat) corocznie FUS, FEP długoterminowa (ok. 50 lat) co trzy lata fundusz emerytalny • Kierownictwo ZUS • Ministerstwa • Sejm, Senat • Kancelaria Prezydenta • Kancelaria Premiera analizy i opracowania statystyczne publikacje

13. Aktualizacja modelu prognostycznego (prace nad modelem prowadzone są w sposób ciągły): • - uwzględnienie najnowszych danych, • - uwzględnienie zmian przepisów uchwalonych od czasu poprzedniej edycji modelu, • - uwzględnienie rozważanych zmian przepisów, • - ewentualnie uwzględnienie najnowszej (zewnętrznej) prognozy demograficznej, • - udoskonalanie metod matematycznych i implementacyjnych, • - testowanie modelu.

14. Klasyczne metody rachunku aktuarialnego. • Model kohortowy (najmniejsza, niepodzielna jednostka - kohorta wiekowo-płciowa). • Podejście deterministyczne. • Rachunek średnich. • Dane + założenia + parametry  estymatory prawdopodobieństw. • Parametry techniczne, elastyczność, kalibracja. • Model szkodowości wielorakiej (multiple decrement model).

15. WYDATKI FUS renty inwalidów wojennych i wojskowych oraz renty kombatanckie • pozaubezpieczeniowe • emerytury budżetowe • renty budżetowe • dodatki do emerytur i rent • ubezpieczeniowe • emerytury • renty z tyt. niezdolności do pracy • renty rodzinne • dodatki pielęgnacyjne • dodatki dla sierot zupełnych • świadczenia krótkoterminowe • pozostałe wydatki • prewencja rentowa i wypadkowa • odpis na działalność ZUS

16. WPŁYWY KREDYTY POŻYCZKI DOTACJA CELOWA [świadczenia budżetowe wypłacane z FUS] DOTACJA FUS SKŁADKI REFUNDACJA Z TYTUŁU PRZEKAZANIA SKŁADEK DO OFE „trzydziestokrotność” II filarOFE Fundusz Rezerwy Demograficznej

17. Model – podstawowy zakres wyników • Wpływy i wydatki, saldo roczne (wpływy minus wydatki w danym roku). • FUS, podział na fundusze: f. emerytalny, f. rentowy, f. wypadkowy, f. chorobowy oraz dodatkowo FRD. • Wyniki nominalne, dyskontowane, % sumy rocznych podstaw wymiaru składek na dane ubezpieczenie, % PKB. • Wydolność systemu/funduszu (wpływy / wydatki). • Wyniki pośrednie (wydatki na poszczególne świadczenia, liczby świadczeniobiorców, przeciętne wysokości świadczeń itp.).

18. Wykorzystanie modelu prognostycznego FUS… Przykłady szacunków skutków finansowych wykonywanych przy wykorzystaniu modelu prognostycznego FUS… • Zmiany mechanizmu waloryzacji świadczeń. • Obniżenie stopy składki na ubezpieczenia rentowe. • Zmiany dotyczące wymiaru urlopu macierzyńskiego. • Zmiany dotyczące stopy składki do FRD. • Podwyższenie wieku emerytalnego. • Ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych (obniżenie stopy składki do OFE, subkonto, dziedziczenie środków zewidencjonowanych na subkoncie). • Nowa formuła obliczania wysokości rent z tytułu niezdolności do pracy. • Podwyższenie stopy składki na ubezpieczenia rentowe. • I wiele innych … Obliczenia wykonywane dla Grupy Roboczej ds. Starzenia się Społeczeństwa przy Komisji Europejskiej (AWG – Ageing Working Group)

19. +ZALETY Narzędzie prognostyczne umożliwiające przeprowadzanie symulacji dotyczących FUS na wiele lat. Model całkowicie zbudowany w ZUS. Możliwość wprowadzania zmian. Coroczna aktualizacja modelu. Parametryzacja. Możliwość sprawdzania wzajemnych powiązań. Czas przeliczenia modelu (w zależności od parametrów komputera) od 15 do 30 minut –WADY Rachunek średnich (brak możliwości wykonania pewnych obliczeń, np. brak struktur według wysokości świadczeń). Ograniczenia MS Excel. Ograniczenia sprzętowe. Zalety i wady modelu prognostycznego zbudowanego w ZUS

20. Budowa dynamicznego modelu mikrosymulacyjnego Dynamiczny model mikrosymulacyjny oparty na danych indywidualnych powstaje we współpracy z firmą Deloitte Advisory. • Model mikrosymulacyjny: • Oparty na danych indywidualnych • Obliczenia na pełnej populacji oraz na dużej próbie (tysiące a nawet miliony osób) • Stworzenie losowego dynamicznego modelu mikrosymulacyjnego opartego na danych indywidualnych o ubezpieczonych i świadczeniobiorcach przy wykorzystaniu systemu aktuarialnego, aby zwiększyć możliwości analityczne Zakładu.

21. Sporządzanie długoterminowych prognoz wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Funduszu Emerytur Pomostowych • Umożliwienie prognozowania świadczeń dla każdego ubezpieczonego indywidualnie, co pozwoli określić strukturę wysokości świadczeń, a zatem odpowiedzieć na pytanie o adekwatność przyszłych świadczeń • W szczególności dokładne szacowanie: • struktury wypłacanych emerytur i rent • wysokości świadczeń dla ubezpieczonych bliskich przejścia na emeryturę • stóp zastąpienia dla nowoprzyznanych emerytur i rent • poziomu dopłat do emerytur i rent najniższych

22. Koncepcja modelu - Proces PROPHET

23. Wykorzystanie informacji do zarządzania: • Analiza kosztów • Wyniki prognoz • Analityka do planowania – wykorzystywanie danych statystycznych, struktur, wyników badań, oszacowanych skutków finansowych zmian przepisów • Ocena pracy oddziałów ZUS sporządzana w trzech płaszczyznach: • sprawności – rozumianej jako stopień realizacji zadań (celów), • jakości – rozumianej jako stopień doskonałości procesów w wymiarze czasu ich realizacji oraz skali odchyleń (błędów), • efektywności finansowej – definiowanej w odniesieniu do poziomu kosztu jednostkowego i wydajności.

24. Współpraca ZUS z innymi instytucjami - SEMINARIA ZUS W ramach popularyzacji wiedzy o ubezpieczeniach społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych od 2010 r. organizuje seminaria dla przedstawicieli instytucji publicznych. W 2012 r. zorganizowaliśmy 2 cykle seminariów poświęcone niezdolności do pracy i jej aspektom ekonomicznym (IV cykl) oraz ogólnym rozważaniom na temat „Równowaga ekonomiczna systemów emerytalnych” (V cykl). Również w 2012 r. wydana została kolejna publikacja z poprzednich cykli seminariów - „Różne aspekty ubezpieczeń społecznych – Materiały z seminariów ZUS (2)”. W 2013 r. zorganizujemy kolejne dwa cykle – w semestrze letnim (kwiecień – czerwiec) oraz w semestrze jesiennym. Cykl letni poświęcony będzie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz współpracy z Unią Europejską.

25. www.zus.pl Portal Statystyczny ZUS

26. www.zus.pl PUBLIKACJE: www.zus.pl • „Rocznik Statystyczny Ubezpieczeń Społecznych” • „Prognoza wpływów i wydatków FUS” • „Prognoza wpływów i wydatków Funduszu Emerytalnego” • „Prognoza wpływów i wydatków FEP” • „Ważniejsze informacje z zakresu ubezpieczeń społecznych • „Emerytury i renty przyznane” • „Emerytury i renty górnicze” • „Emerytury i renty nauczycieli” • „Emerytury i renty kolejowe” • „Emerytury i renty osób prowadzących działalność gospodarczą” • „Ubezpieczeni poddani rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS” • „Orzeczenia lekarzy orzeczników ZUS o niezdolności do pracy” www.zus.pl www.zus.pl www.zus.pl www.zus.pl www.zus.pl www.zus.pl www.zus.pl www.zus.pl

27. www.zus.pl PUBLIKACJE cd.: www.zus.pl • „Renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinne przyznane z powodu wypadków przy pracy i chorób zawodowych” • „Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu” • „Analiza wyników badania okresów pobierania emerytur i rent” • „Absencja chorobowa” • „Wydatki na świadczenia z ubezpieczeń społecznych związane z niezdolnością do pracy” • „Kwartalna informacja o świadczeniach pieniężnych z FUS oraz o innych świadczeniach” • „Miesięczna informacja o wybranych świadczeniach pieniężnych wypłacanych przez ZUS” www.zus.pl www.zus.pl www.zus.pl www.zus.pl www.zus.pl www.zus.pl www.zus.pl www.zus.pl

28. Dziękuję Państwu za uwagę. HANNA ZALEWSKA Dyrektor Departamentu Statystyki i Prognoz Aktuarialnych Zakład Ubezpieczeń Społecznych