Czy to jest normalne? Charakterystyka rozwojowa nastolatków

1. Czy to jest normalne?Charakterystyka rozwojowa nastolatków dr Aleksandra Piotrowska Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP Uniwersytet Warszawski

2. Adolescencja (dorastanie, dojrzewanie): To okres między: Późnym dzieciństwem (7 – 11/12 r.ż.) a wczesną dorosłością (25 – 34 r.ż.) lub węziej: okresem młodzieńczym (18 – 24 r.ż.)

3. Adolescere (łac.) – wzrastanie ku dorosłości Zadanie rozwojowe - ukształtowanie się dwóch zdolności: Zdolność do samodzielnego kształtowania własnego życia Zdolność do dawania nowego życia

4. FAZY ADOLESCENCJI: • Wczesna (dorastanie) 11 - 16 r.ż. • Późna (wiek młodzieńczy) 17 – 20/24 r.ż. LUB: • Faza „poczwarki” – osiąganie gotowości organizmu do reprodukcji gatunku (11 – 16 r.ż) • Faza „motyla” – faza dorastania społecznego i psychologicznego (17 – 20/24)

5. Pubertacja Pubertacja (pubescencja) - w naukach medycznych to pokwitanie, początkowy okres adolescencji, w którym następuje proces dojrzewania fizycznego (gł. płciowego), prowadzący do przekształcenia ciała dziecka w ciało dorosłego (możliwe staje się posiadanie dziecka)

6. Przemiany fizjologiczne: • Podwzgórze wysyła sygnały do szyszynki • Pobudzona szyszynka uwalnia hormony zwane gonadotropinami • Gonadotropiny pobudzają gonady (jądra i jajniki) do produkcji hormonów: • Estrogenów u dziewcząt (wzrost 6-krotny) • Testosteronu u chłopców (wzrost 20-krotny)

7. RODZAJE ROZBIEŻNOŚCI • Rozbieżność w czasie zachodzenia zmian rozwojowych u obu płci: • u dziewcząt: pokwitanie między 10. a 12.r.ż. (zmiany mniej nasilone, trwające krócej) • u chłopców: pokwitanie między 12. a 15.r.ż. (zmiany bardzo wyraźne, np. przyrost o 20 cm i 20 kg) • Rozbieżność w czasie dojrzewania fizycznego a dojrzewania psychologicznego

8. Aktywność hormonalna i skok pokwitaniowy a: • Zmiany ciężaru i wzrostu • Zmiana sylwetki i wyglądu • Wzrost pobudzenia emocjonalnego i chwiejności emocjonalnej • Konsekwencje dla obrazu siebie

9. WCZESNA ADOLESCENCJA (w porównaniu z rówieśnikami) • Dziewczęta wcześnie dojrzewające: • Mają więcej problemów osobistych • Częstsze kontakty z alkoholem i narkotykami • Przypadki molestowania seksualnego • Wcześniejsza inicjacja seksualna i macierzyństwo • Więcej konfliktów z dorosłymi • Gorsza pozycja wśród rówieśników • Niższa samoocena i poczucie wartości

10. Chłopcy wcześnie dojrzewający: • Są bardziej pewni siebie • Przejawiają większą swobodę i aktywność • Są oceniani jako bardziej atrakcyjni • Szybciej rośnie ich inteligencja • Mają wyższe poczucie wartości • Także w wieku 30 lat wykazują się powyższymi cechami

11. Zmiany czynności poznawczych • Stadium operacji formalnych - krytycyzm, samodzielność myślenia • Percepcja bardziej dokładna, wielostronna, b. duża wrażliwość zmysłowa (zmiany wrażliwości w zakresie słuchu muzycznego) • Rozwój pamięci dowolnej, logicznej • Rozwój słownika, rozumienie metafor, wypowiedzi symbolicznych

12. Egocentryzm dorastających: • Zajmowanie się tym, co inni myślą o nich prowadzi często do zjawisk: • Wyimaginowanego audytorium – przekonania, że inni ludzie są tak samo skoncentrowaniu na ich zachowaniach i ich wyglądzie, jak oni sami • Egocentrycznego fantazjowania na własny temat – tworzenie i opowiadanie historii o własnej niezwykłości

13. Emocje dorastających • Labilność emocjonalna, wahania nastroju • Nadmiernie silne reakcje emocjonalne • Możliwość maskowania emocji i uczuć • Bezprzedmiotowość emocji • Zwiększona drażliwość i niecierpliwość • Megalomania i egocentryzm afektywny

14. Kontakty społeczne • Początek silnej potrzeby więzi z rówieśnikami we wczesnej fazie dorastania • Stopniowe przechodzenie ze środowiska rodziny do grupy rówieśniczej • Członkostwo w grupie jako szansa poznania zachowań i oczekiwań innych • Doskonalenie umiejętności dostosowywania się do drugiego człowieka

15. Rola grupy rówieśniczej • Zastępowanie rodziny • Stabilizacja osobowości • Wzbudzanie poczucia własnej wartości • Określanie standardów zachowania • Zapewnianie bezpieczeństwa wynikającego z liczebności • Trening społecznych kompetencji • Stwarzanie warunków do przyjęcia wzorów i do ich naśladowania

16. Kształtowanie własnej tożsamości: • Dyferencjacja (postrzeganie siebie na większej liczbie wymiarów) • Zmiana struktury obrazu siebie (wzrost znaczenia cech psychicznych) • Stabilizacja tożsamości • Wzrost realizmu w samoocenie i obrazie samego siebie

17. Konfliktowy charakter potrzeb rozwojowych adolescenta • Potrzeba samodzielności a ograniczenia ze strony dorosłych • Potrzeba niezależności, autonomii a chęć kontroli ze strony dorosłych • Poczucie dorosłości a traktowanie jak dziecko przez dorosłych • Wartości i gusta dorosłych a własne gusta i własna hierarchia wartości • Zainteresowanie seksualnością a obawy i zakazy rodziców i wychowawców

18. Wyznaczniki relacji z dorosłymi: • Wcześniej ukształtowane wartości, sposoby zachowań, potrzeby • Style kierowania wychowawczego • Temperament dorastającego • Wpływ grupy odniesienia

19. Uwarunkowania seksualności młodzieży: • Nikłość i fragmentaryczność wiedzy młodzieży na temat seksu • Społeczne tabu (nie mówić o seksie – problem zniknie) • Wulgaryzacja seksu (filmy porno, internet) • Stereotypizacja płciowa • Skomercjalizowanie seksualności przez kulturę masową • Wzory seksualności i modele zachowań związanych z płcią prezentowane przez media