ORTHOPEDAGOGISCH WERKVELD DOCENT: Lut Theunis

1. ORTHOPEDAGOGISCH WERKVELDDOCENT: Lut Theunis Arbeids- en organisatiepsychologie: C. Schepers Schoolpsychologie: I. Bernaerts Klinische Psychologie: G. Van Reusel Orthopedagogie: L. Theunis De bijzondere jeugdzorg

2. Orthopedagogische werkdomeinen • Kind & Gezin • Jeugdhulpverlening in de gezondheidszorg (1) • De gehandicaptenzorg(2) • De bijzondere jeugdzorg • De integrale jeugdhulpverlening (4) LESBEURT 3 De bijzondere jeugdzorg

3. BIJZONDERE JEUGDBIJSTAND • Historiek van de jeugdbescherming • Maatregelen binnen de bijzondere jeugdbijstand • Voorzieningen binnen de bijzondere jeugdzorg • Privé-voorzieningen • Gemeenschapsinstellingen • Verschillende benaderingen van POS • Kritische kanttekeningen Blz 53 en 53’ De bijzondere jeugdzorg

4. Historiek van de jeugdbescherming • 1912: jeugdbeschermingswetten • Het ‘kindbeeld’ • Onverschilligheid • De ontdekking van het kind • Het kind in de twintigste eeuw • Het kind en de strafrechtbedeling De bijzondere jeugdzorg

5. Het kind en de strafrechtbedeling • opvoeding versus sanctionering • oordeel des onderscheids • legaliteitsbeginsel • proportionaliteitsbeginsel • gelijkheidsbeginsel • subsidiariteitsbeginsel • uithuisplaatsing • 1965: jeugdbeschermingcomités • kind in gevaar (blz 59) • zelfbeschikking - rechten van het gezin • sociale versus gerechtelijke maatregelen • preventie De bijzondere jeugdzorg

6. 1985 De Bijzondere Jeugdbijstand - B.J.B. • maatregelen van de BJB • 2 toegangspoorten • voorzieningen binnen de BJB • privé-voorzieningen • gemeenschapsinstellingen De bijzondere jeugdzorg

7. Leidinggevende principes van BJZ • De rechtspositie van de jongere en van zijn ouders wordt erkend – BIJSTAND versus bescherming • Het gezin wordt erkend als belangrijkste opvoedingsmilieu • Strenge scheiding tussen vrijwillige hulpverlening en gerechtelijk optreden • Het subsidiariteitsbeginsel wordt centraal gesteld • De toegangspoort tot de gerechtelijke tussenkomsten wordt versmald! De bijzondere jeugdzorg

8. 2 TOEGANGSPOORTEN1° het comité BJZ 2° de jeugdrechtbank OSBJ - Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg Begeleiding door een voorziening binnen de BJB ENKEL na doorverwijzing door volgende toegangspoorten: 1° toegangspoort:het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg = vrijwillige hulpverlening 2° toegangspoort:de Jeugdrechtbank= gedwongen hulpverlening De bijzondere jeugdzorg

9. TWEEDELIJNS HULP = 2 toeganspoorten • De vrijwillige hulpverlening = sociale bescherming • Het comité voor bijzondere jeugdzorg • De bemiddelingscommissie • De verplichte / gedwongen hulpverlening = gerechtelijke bescherming - De jeugdrechtbank • Voorzieningen binnen de bijzondere jeugdzorg • Privé-voorzieningen: 7 categorieën • Gemeenschapsinstellingen DERDELIJNS HULP alleen via één van de toegangspoorten De bijzondere jeugdzorg

10. Vrijwillige hulpverlening=de sociale bescherming • Comité voor Bijzondere Jeugdzorg – CBJ= eerste toegangspoort • Bemiddelingscommissie De bijzondere jeugdzorg

11. Krachtlijnen van de CBJ • Losmaken van de vrijwillige hulp van de gerechtelijke maatregelen • Participatie van de minderjarige – 14 jaar • Het instellen van een bemiddelingscommissie • Differentiëring van de hulpverlening De bijzondere jeugdzorg

12. Comité voor Bijzondere Jeugdbijstand • TWEE TAKEN: • individuele hulpverlening bij POS voor minderjarigen, jongeren en ouders: A • algemene preventie omtrent jeugdwelzijnsproblematiek: B • Het bureau voor bijzondere jeugdbijstand- neemt beslissingen inzake hulpverlening-coördineert de hulpverlening- biedt garantie op hulpverleningconsulenten van de sociale dienst binnen het bureau - voeren de hulpverlening uit- brengen verslag uit bij het bureau • De preventiecel- intersectorieel De bijzondere jeugdzorg

13. De bemiddelingscommissie • De B.C. bemiddelt tussen de betrokken partijen: de ouders en de jongere! • DOEL: de vrijwillige hulpverlening van het CBJ terug mogelijk te maken. Men gaat op zoek naar een oplossing waarmee iedereen zich tevreden kan stellen • De B.C. heeft volgende taken • Kansen op vrijwillige dienst- en hulpverlening maximaliseren • Vrijwillige dienst- en hulpverlening t.o. minderjarigen waarborgen • Oplossingsvoorstellen uitwerken die door minderjarigen en hun ouders die zijn doorverwezen door parketmagistraten • De mogelijkheid van een afdwingbare pedagogische maatregel adviseren in die gevallen waar door overleg geen minnelijke schikking kan worden bereikt en het toch aangewezen is om dergelijke maatregel te treffend.w.z.: doorverwijzen naar de jeugdrechtbank De bijzondere jeugdzorg

14. Bemiddelingscommissie http://www.osbj.be/bjb/schema BJZ.pdf zie schema bijlagen • Na de bemiddeling zijn er drie mogelijke pistes: • de bemiddeling lukte: vrijwillige hulpverlening opvolging door consulenten • de bemiddeling mislukte: geen nood aan verdere hulp de B.C. geeft de zaak uit handen; de hulpverlening stopt • de bemiddeling mislukte: volgens B.C. is er nood aan verdere hulp via het Parket vraagt de B.C. in een gemotiveerd advies doorverwijzing naar de verplichte hulpverlening van de jeugdrechtbank De bijzondere jeugdzorg

15. De BC kan worden ingeschakeld voor De BC is de laatste VERZOENINGSINSTANTIE wanneer de vrijwillige hulpverlening dreigt te mislukken Door IEDEREEN die in het belang van de minderjarige bijstand of hulp noodzakelijk acht Vandaar LAAGDREMPELIG: het bemiddelingsverzoek kan schriftelijk of mondeling, met slechts beperkte formaliteiten De bijzondere jeugdzorg

16. De BC kan worden ingeschakeld door: • Het CBJ wanneer de hulp die door het CBJ wordt voorgesteld, door de minderjarige of door de ouders wordt geweigerd • Hulpverleners die werken binnen voorzieningen van BJZ • Parketmagistraten die belast zijn met jeugdzaken • Personen belast met het ouderlijke gezag en waarbij er ernstige conflicten zijn in de opvoedingsrelatie met de minderjarige maar die geen aanleiding vormen om de bescherming van de maatschappij in te roepen • Een hulpverlener, minderjarige of ouder: • Wanneer het CBJ weigert in te gaan op een hulpvraag • Wanneer niet alle betrokkenen instemmen en de hulpverlening bijgevolg niet kan geboden worden door het CBJ De bijzondere jeugdzorg

17. De gedwongen hulpverleningDe jeugdrechtbank • Sociale dienst bij de jeugdrechtbank • De sociale dienst van de jeugdrechtbank maatregelen hebben een DWINGEND = VERPLICHTEND KARAKTER: GEDWONGENHULPVERLENING De bijzondere jeugdzorg

18. Drie taken van de jeugdrechtbank • Burgerrechtelijke bepalingen betreffende minderjarigen; bv. Huwelijken van minderjarigen, toewijzing van kinderen bij echtscheiding • Maatregelen t.a.v. ouders en kinderen bij POS die niet door vrijwillige hulpverlening kunnen geholpen worden: • Via de BC wanneer de vrijwillige hulpverlening heeft gefaald • Wanneer een dringende maatregel nodig is • Omdat de onmiddellijke hulpverlening op vrijwillige basis niet mogelijk is • Omdat de integriteit van de minderjarige in gevaar is • Maatregelen t.a.v. de ouders en t.a.v. de minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit - MOF – hebben gepleegd • Drie taken van de jeugdrechtbank • Burgerrechtelijke bepalingen betreffende minderjarigen • Maatregelen t.a.v. ouders en kinderen bij POS die niet door vrijwillige hulpverlening kan geholpen worden – BC! • Maatregelen t.a.v. de ouders en t.a.v. de minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit - MOF – hebben gepleegd De bijzondere jeugdzorg

19. maatregelen t.a.v. ouders • Toezicht op kinderbijslag en andere sociale uitkeringen Vb. Bea • Opvoedingsbijstand • Opvoedingsondersteuning door een consulent van de sociale dienst van de JRB • Bijkomende maatregelen • Ontzetting uit de ouderlijke macht vb Bea • Meestal tijdelijk • Gehele of gedeeltelijke ontzetting uit de ouderlijke macht De bijzondere jeugdzorg

20. Maatregelen t.a.v. de minderjarige* voorlopige maatregelen van de jeugdrechter * na gerechtszaak als beslissing van de JRB • Berisping • Officieus • Officieel • Ondertoezichtstelling aan een afgevaardigde van de sociale dienst van de JRB • Voorwaarden voor de minderjarige • Plaatsing bij een betrouwbaar persoon of inrichting • Toevertrouwen aan gemeenschapsinstelling voor observatie en opvoeding onder toezicht De bijzondere jeugdzorg

21. 13 maatregelen ivm MOF die de wet opsomt • Een pedagogische richtlijn geven aan de ouders • De minderjarige onder toezicht plaatsen van de sociale dienst van de jeugdrechtbank (voor een jaar, eventueel verlengbaar) • Gezinsbegeleiding of verplichte opvoedingsbijstand opleggen (een jaar, verlengbaar) • De minderjarige een opvoedend project laten uitvoeren (zes maanden) • De minderjarige laten opnemen in een semi-residentiële voorziening (een jaar, verlengbaar) • De minderjarige die zeventien is geworden, zelfstandig laten wonen (een jaar, verlengbaar) • De minderjarige die zeventien is geworden onder toezicht op kamers laten wonen (een jaar, verlengbaar) • De minderjarige laten begeleiden door een OOOC (een maand, een keer verlengbaar) • De minderjarige laten begeleiden door een observatiecentrum (twee maanden, een keer verlengbaar) De bijzondere jeugdzorg

22. De minderjarige aan een persoon of gezin toevertrouwen (tot hij dertien is, daarna jaarlijks verlengbaar) • De minderjarige in een open instelling plaatsen (een jaar, altijd verlengbaar) • De minderjarige in een gesloten instelling plaatsen (drie maanden, een keer verlengbaar) • De minderjarige aan een psychiatrische instelling toevertrouwen (een jaar, altijd verlengbaar). De bijzondere jeugdzorg

23. Voorzieningen binnen de bijzondere jeugdzorg • privévoorzieningen • Gemeenschapsinstellingen OSBJ - Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg De bijzondere jeugdzorg

24. Residentiële voorzieningen: cat 1, 2 en 3 • Schaalvergroting: combineren van verschillende categorieën • Kleinschaligheid • Max 10 • Autonoom functionerende kleine huizen • Professionalisering - multidisciplinair • Verdieping: gevoelsrelatie met het kind • Uitbreiding • Doelgroep • Kinderen met gedragsproblemen • Kinderen uit arme gezinnen • Multi-problem gezinnen Vb. casus van Rob en Veerle De bijzondere jeugdzorg

25. pleegzorg • Diensten voor pleegzorg • Aanwerven van pleeggezinnen • Selecteren van kandidaat pleegouders • Matchen: afstemmen van pleegkind op kandidaat pleegouders • Begeleiden van de pleegouders • Stimuleren van samenwerkingsvormen tussen natuurlijke en pleegouders • Pleeggezin - gastgezinnen (adolescenten) - onthaalgezin (weekends en vakanties) – opvanggezin (voor beperkte periode) De bijzondere jeugdzorg

26. dagcentra • Missing link tussen residentiële en ambulante hulpverlening • Kinderen en jongeren in een POS • Ouders dragen nog opvoedingsverantwoordelijkheid • Verminderen van risico op residentiële plaatsing • Groepsbegeleiding en individuele begeleiding • Intensieve gezinsbegeleiding • Laagdrempelige activiteiten • Coördinatie van de hulpverlening • Contacten met de school De bijzondere jeugdzorg

27. Begeleid zelfstandig wonen • Begeleid vanuit een tehuis (1°vorm) of vanuit een speciaal opgerichte dienst (2° vorm) • Zelfstandigheid • Praktische zelfstandigheid: dagindeling, geldbesteding, zelfverzorging, vrijetijdsbesteding, voeding, solliciteren, studeren, enz • Psychosociale zelfredzaamheid: contacten met ouders, met vrienden, opbouwen van vaste relaties, eenzaamheid, enz. • Via gesprekken, regelmatige contacten, gezamenlijke activiteiten • Specifieke trainingen: Assertiviteitstrainingen, sociale vaardigheidstrainingen De bijzondere jeugdzorg

28. thuisbegeleiding • Alle levensaspecten - daadwerkelijke hulp • Opvoedingsproblemen - armoede • Overleven primeert • Multiproblem gezinnen • Aanklampende begeleiding • Voorbeeldfunctie van de hulpverlener • Leren grenzen stellen • Herstructurering van situaties • Indirecte problemen aanpakken • Therapeutische aanpak • Coördinerende taak • Zeer efficiënt – hoge bezettingsgraad De bijzondere jeugdzorg

29. De gemeenschapsinstellingen • Doelstellingen • Pedagogisch • Vrijheidsbenemend • Veiligheid van het kind en de maatschappij • Gerechtelijk / dwingend • Draaischijffunctie • Doelgroep • Strafbare feiten • Als vorige maatregelen mislukten • Oneiglijke plaatsingen • GEEN eigen opnamebeleid • Verplicht alle doorverwezen jongeren te aanvaarden De bijzondere jeugdzorg

30. Organisatie en werking • Multidimensionaliteit • Observatiesessie: multidisciplinair onderzoek • Opvoedingssessie: met open of met gesloten regime • Geen eigen opnamebeleid • Moeilijk te begeleiden jongeren met een complexe problematiek De bijzondere jeugdzorg

31. De bijzondere jeugdzorg

32. Actoren binnen de gerechtelijke aanpak • Parket – parketmagistraat • De jeugdrechter • Statuut van benadeelde persoon • Zich burgerlijke partij stellen • Bewijsvoering • beschermingsmaatregelen De bijzondere jeugdzorg

33. Kritische kanttekeningen bij BJZ • Wachtlijsten • Onvoldoende personeel en middelen • Het verwijzingsgedrag • Onduidelijke positieomschrijving CJJ – JRB – BC • Overwicht residentiële plaatsingen • Onvoldoende differentiatie binnen het aanbod van de residentiële voorzieningen • Nood aan planmatig werken – doelgerichtheid • Meer aandacht voor onderwijs nodig • Nood aan duidelijke afbakening van de residentiële hulp binnen de andere sectoren, bv psychiatrie De bijzondere jeugdzorg

34. kritische kanttekeningen bij gemeenschapsinstellingen • draaischijffunctie is niet realiseerbaar • oneiglijke plaatsingen • heropvoeding versus vrijheidsberoving • hulpverlening versus straf • te korte verblijfsduur • nood aan jeugdgevangenissen? • aanpak van jongeren met specifieke problemen • agressiemanagementsbeleid • gevaar voor psychiatriesering De bijzondere jeugdzorg

35. De consulent van de sociale dienst CBJ De Consulent • Wie is de consulent? • Wat doet de consulent? • Welke stappen zet de consulent? • Wat als de jongere achttien jaar wordt? De bijzondere jeugdzorg

36. Bemiddelingscommissie http://www.osbj.be/bjb/schema BJZ.pdf zie schema bijlagen • Hoe kom je bij de bemiddelingscommissie terecht? • Wat kan de bemiddelingscommissie beslissen? • Heb je recht op bijstand? • Wat na de bemiddelingscommissie? De bijzondere jeugdzorg

37. De gedwongen hulpverleningDe jeugdrechtbank Sociale dienst bij de jeugdrechtbank • Hoe kom je bij de jeugdrechtbank terecht? • Wat doet de procureur? • Wat doet de jeugdrechter? De bijzondere jeugdzorg

38. Voorzieningen binnen de bijzondere jeugdzorg • privévoorzieningen • Gemeenschapsinstellingen OSBJ - Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg De bijzondere jeugdzorg

39. Casus van de familie DaemsBeukenlaan 15, Turnhout De ouders Daems melden zich ten einde raad tot de sociale dienst van de jeugdrechtbank. Hun 16-jarige zoon dreigt op het verkeerde pad te komen: hij gaat elke avond uit, spijbelt regelmatig, gaat om met ‘verkeerde vrienden’ waarvan de ouders denken dat ze drugs gebruiken, hij luistert nooit naar zijn ouders en wil zelfs niet meer met hen praten. Hij is reeds één maal door de politie terug gebracht omdat hij vandalisme gepleegd had aan het schoolgebouw. De ouders vrezen dat hun zoon nog meer delicten kan plegen en dat zij daar financieel voor op dragen. Ze willen hun zoon laten opnemen in een begeleidingstehuis van de bijzondere jeugdzorg. De bijzondere jeugdzorg

40. Kan de jeugdrechtbank de ouders Daems helpen? zorgen? • Welke stappen moeten de ouders Daems zetten om hun probleem op te lossen? • Aan welke voorwaarden moet voldaan worden? • Welke categorie van voorzieningen binnen de bijzondere jeugdzorg kan bij dergelijke problemen hulp verlenen? • Geef het adres van de dichtstbijzijnde dienst. • Beschrijf voor dit probleem het mogelijke traject van de vrijwillige en van de verplichte hulpverlening. De bijzondere jeugdzorg

41. Casus van Jef Denissen (17 jaar) Jef Denissen vraagt hulp aan de CLB-medewerker. Hij zou graag alleen gaan wonen, eventueel met begeleiding van een erkende dienst. Thuis is de situatie volgens Jef onhoudbaar: de ouders zijn zeer streng, Jef mag nooit op stap gaan, mag geen vrienden bezoeken of thuis ontvangen. Elke avond wordt hij om 9 uur naar bed gestuurd. Electriciteit wordt afgesloten van zijn kamer en als hij protesteert wordt de kamerdeur zelfs op slot gedaan. Jef mag zelden T.V. kijken. Hij moet van zijn ouders altijd voor school werken. Zelfs onder het verlof moet hij studeren of ‘zich nuttig maken in huis’. De bijzondere jeugdzorg

42. Wat kan deze CLB-medewerker aan Jef aanraden? • Kan Jef alleen gaan wonen? • Bij welke toegangspoort moet Jef zich eerst aanmelden? • Welke stappen kan men hier ondernemen om Jef te helpen? • welke categorie van voorzieningen binnen de bijzondere jeugdbijstand kan in de gepaste hulp voor Jef Denissen voorzien? Motiveer Uw antwoord! De bijzondere jeugdzorg

43. Casus van Rob en Veerle • Som de verschillende diensten en voorzieningen binnen de bijzondere jeugdbijstand aan die in deze casus vermeld zijn. • Duid aan hoe het probleem bij deze dienst of voorziening terecht kwam? • Duid aan welke soort van hulpverlening deze diensten verlenen. De bijzondere jeugdzorg

44. Casus van Willem Anseene (33 jaar) en zijn dochtertjes Britney (6 jaar) en Paulien (7 jaar) De directeur van de lagere school neemt contact op met Willem Anseene omdat zijn twee dochtertjes steeds te laat komen op school en er erg onverzorgd bij lopen. De vader doet ten einde raad zijn verhaal: sinds het overlijden van zijn vrouw staat hij helemaal alleen in voor de verzorging van zijn twee dochtertjes. Door de lange ziekenperiode van zijn vrouw heeft hij bovendien veel schulden die hij zo snel mogelijk wil aflossen. Hiervoor is hij vrachtwagenchauffeur geworden. Dit betekent wel dat hij soms ‘s nachts niet thuis is. Toch wil hij zijn twee kindjes niet verliezen: ze zijn nog het enige wat hem rest. De bijzondere jeugdzorg

45. Welke voorziening van de bijzondere jeugdbijstand kan Willem Anseene en zijn dochtertjes helpen? • Welke stappen moet de vader ondernemen om bij deze voorziening te raken? • Stippel de weg uit die dit gezin kan doorlopen in het kader van de vrijwillige en van de gedwongen hulpverlening. • Ken je nog een andere voorziening binnen het werkveld die Willem Anseene en zijn dochtertjes kan helpen? Welke voorziening geniet uiteindelijk uw voorkeur? Motiveer uw antwoord! De bijzondere jeugdzorg

46. De ouders van het gezin Segers (weg op As 214 te 3600 Genk) worden door de zorgcoördinator van de lagere school waar hun beide zoontjes (10 jaar, 12 jaar) school lopen, uitgenodigd voor een gesprek omdat de kinderen in de school en in de klas storend aandachtvragend en ongehoorzaam gedrag stellen. Uit dit gesprek blijkt dat de kinderen ook thuis nooit gehoorzamen aan hun ouders en systematisch de regels en grenzen in het gezin overtreden. De ouders zouden graag professionele hulp krijgen om terug opvoedingsgezag over hun kinderen te krijgen. De bijzondere jeugdzorg

47. Welke voorziening binnen de bijzondere jeugdbijstand zou het gezin kunnen helpen? • Welk van de beide diensten (Kind en Gezin of Bijzondere jeugdbijstand) is voor dit gezin het meest aangewezen? Motiveer Uw antwoord. De bijzondere jeugdzorg

48. DE AANPAK VAN JEUGDDELINQUENTIE • Welke stappen zijn er in de afhandeling van een dossier bij een ‘als misdrijf omschreven feit’ gepleegd door een minderjarige. • Wat is het jeugdparket? • Welke maatregelen kan het jeugdparket stellen? • Wat kan de jeugdrechtbank in de voorlopige fase beslissen? • Welke maatregelen kan de jeugdrechtbank nemen bij een uitspraak ten gronde? De bijzondere jeugdzorg