Centrum zdrowia psychicznego: idea, doświadczenia, spodziewane efekty

1. Centrum zdrowia psychicznego:idea, doświadczenia, spodziewane efekty Jacek Wciórka Instytut Psychiatrii i Neurologii Warszawa, 22 października 2012

2. Cel główny 2: • zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym Cel szczegółowy: • upowszechnienie środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej

3. Trzy sieci systemu opieki psychiatrycznej • lecznictwo: • samopoczucie • sprawność • tożsamość • pomoc społeczna: • mieszkanie • byt • relacje • uczestnictwo: • autonomia • wolność • pozycja zdrowie praca oparcie • rehabilitacja zawodowa (wtz, zaz) • zatrudnienie chronione • zatrudnienie wspierane • przedsiębiorczość społeczna • centra zdrowia psychicznego • placówki wyspecjalizowane • ośrodki pomocy społecznej, • środowiskowe domy samopomocy, • specjalistyczne usługi opiekuńcze • ośrodki wsparcia społecznego • domy pomocy społecznej

4. Centrum Zdrowia Psychicznego:zasady, doświadczenia, „dowody” • dostępność • równość • kompleksowość • ciągłość • odpowiedzialność • godziwość • racjonalność organizacyjna • opłacalność ekonomiczna • integracja społeczna (kapitał społeczny)

5. Centrum Zdrowia Psychicznego:zakres świadczeń • ambulatoryjnej interwencji diagnostyczno/konsultacyjnej lub terapeutycznej • ambulatoryjnejopieki długo- i krótkoterminowej • czynnej, środowiskowej opieki długoterminowej • opieki stacjonarnej w trybie dziennym lub całodobowym • …dla co najmniej 1500 osób dorosłych, na obszarze zamieszkanym przez co najmniej ok. 50 tys. mieszkańców , zarządzanym przez samorząd lokalny

6. zespół ambulatoryjny • zadania: porady lekarskie i psychologiczne, indywidualne i grupowe wsparcie psychospołeczne/pomoc psychoterapeutyczna, czynności pielęgniarskie, interwencje socjalne; • lokalizacja: w obrębie lokalnej społeczności objętej działaniem centrum • funkcja w organizacji centrum: filtr, podstawowe wejście (poza przypadkami naglącymi) i koordynacja ruchu w obrębie centrum

7. zespół ambulatoryjny (cd) • udostępnia pomoc ambulatoryjną przez 5 dni w tygodniu, także w godzinach popołudniowych. • minimalne zatrudnienie powinno umożliwiać świadczenie: • psychiatrycznych porad lekarskich, • porad psychologicznych, • sesji psychoterapii lub sesji wsparcia psychospołecznego, • sesji wsparcia psychospołecznego dla rodzin pacjentów, • wizyt domowych w sytuacjach kryzysowych. • oraz powiązanych świadczeń pielęgniarskich, pomocy socjalnej. • obciążenie - czas oczekiwania na poradę nie powinien przekraczać 2 tygodni, a w przypadkach nagłych – 24 godzin od zgłoszenia (72 godziny w przypadku zgłoszeń weekendowych).

8. zespół środowiskowy • zadania:terapia/rehabilitacja w środowisku chorego:wizyty/porady domowe, porady ambulatoryjne, indywidualne i grupowe wsparcie psychospołeczne/pomoc psychoterapeutyczna, czynności pielęgniarskie, praca z rodziną, interwencje socjalne i budowanie sieci oparcia społecznego, turnusy rehabilitacyjne, współpraca w zapewnieniu chorym oparcia i pomocy społecznej, uczestnictwa/aktywizacji zawodowego; • lokalizacja:w obrębie lokalnej społeczności objętej działaniem centrum • funkcja w organizacji centrum: czynna opieka w środowisku • chorzy kierowani z ambulatorium, zespołu dziennego, zespołu stacjonarnego

9. zespół środowiskowy (cd) • opieka dostępna co najmniej przez 5 dni w tygodniu • zatrudnienie powinno umożliwiać świadczenie: • wizyt domowych (lekarza, psychologa, terapeuty środowiskowego, innego terapeuty, pielęgniarki) • wizyt domowych zespołu (tj. co najmniej 2 członków zespołu - w sytuacjach szczególnie trudnych, np. naglących, kryzysowych lub obciążonych ryzykiem) • psychiatrycznych porad lekarskich, • porad psychologicznych, • porad terapeuty środowiskowego, • sesji psychoterapii lub sesji wsparcia psychospołecznego, • sesji wsparcie psychospołecznego dla rodzin pacjentów • oraz powiązanych świadczeń pielęgniarskich, pomocy socjalnej. • obciążenie zespołu opieką nie przekracza średnio 25 pacjentów na członka zespołu.

10. zespół dzienny • zadania:częściowa hospitalizacja w oddziałach o profilu terapeutycznym/ rehabilitacyjnym; • lokalizacja: umożliwia chorym realne dotarcie w czasie nieprzekraczającym 1 godziny (publicznymi środkami komunikacji) • w uzasadnionych lokalnie warunkach (np. rejony wiejskie, rzadko zaludnione), centrum może tymczasowo działać bez zespołu dziennego • funkcja w systemie centrum: hospitalizacja częściowa: intensyfikacja opieki, buforowanie ryzyka • chorzy kierowani z ambulatorium, zespołu środowiskowego, zespołu stacjonarnego

11. zespół dzienny (cd) • zgodnie ze wskaźnikami NPOZP, gdy ocena epidemiologiczna, gęstość zaludnienia i możliwości komunikacyjne uzasadniają taką potrzebę. • minimalne zatrudnienie powinno umożliwiać świadczenie częściowej hospitalizacji z aktywnym programem terapeutyczno-rehabilitacyjnym. • zatrudnienie obejmuje: lekarzy (co najmniej jeden specjalista psychiatra), psychologów, pielęgniarki, psychoterapeutów. • obciążenie członków zespołu opieką nie przekracza: 15 pacjentów na lekarza, 10 pacjentów na psychologa, pozostali w liczbie niezbędnej do realizacji programu.

12. zespół szpitalny • zadania:dostęp do odpowiednio kwalifikowanej psychiatrycznej opieki stacjonarnej. • lokalizacja:podstawowym i docelowym rozwiązaniem powinny być świadczenia oddziału psychiatrycznego lokalnego szpitala ogólnego (wielospecjalistycznego). • w sytuacji niedostępności, dopuszczalne jest związanie zadań centrum z oddziałem usytuowanym inaczej, ale zlokalizowanym jak najbliżej obszaru działania centrum tak, by dojazd nie utrudniał choremu bezpośredniego kontaktu bliskimi (ok. 1 godzina środkami komunikacji publicznej). • funkcja w systemie centrum: zadania wyznaczone - hospitalizacja, podjęcie lub przejęcie kontroli i leczenia w ostrej fazie kryzysu • chorzy kierowani z ambulatorium, zespołu środowiskowego, zespołu dziennego lub w sytuacjach naglących – przyjmowani bezpośrednio do opieki szpitalnej

13. zespół szpitalny (cd) • zgodnie ze wskaźnikami NPOZP, optymalnie - na obszarze funkcjonowania centrum, najlepiej w lokalnym szpitalu wielospecjalistycznym. • minimalne zatrudnienie umożliwia świadczenie całodobowej hospitalizacji z aktywnym programem terapeutycznym • zatrudnienie obejmuje: lekarzy (w tym co najmniej jeden specjalista psychiatra - kierujący oddziałem), psychologów, pielęgniarki, (psycho)terapeutów, personel pomocniczy. • obciążenie członków zespołu opieką nie przekracza: 10 pacjentów na lekarza, 15 pacjentów na psychologa, pozostali - w liczbie niezbędnej do zapewnienia realizacji programu terapeutycznego.

14. Centrum zdrowia psychicznego:organizacja • forma strukturalna • forma funkcjonalna Zespół poradni (porady,konsultacje, leczenie ambulatoryjne) Zespół środowiskowy (opieka czynna, leczenie domowe) CZP dzieci i młodzieży CZP psychogeriatryczne CZP dorosłych Zespół dzienny (hospitalizacja częściowa) Zespół szpitalny (opieka stacjonarna)

15. Centrum zdrowia psychicznego: finansowanie • Program diagnostyczno-konsultacyjny • Program krótkiej interwencji kryzysowej (do 30 dni) • Program leczenia kryzysu (epizodu/nawrotu) zaburzeń psychicznych (do 180 dni) • Program leczenia podtrzymującego zaburzeń przewlekłych (bezterminowo) • Program czynnego leczenia środowiskowego (bezterminowo) • Dodatkowe świadczenia: • leczenie współwystępujących chorób somatycznych • leczenie elektrowstrząsowe • leczenie stanów zagrażających , w warunkach braku współpracy lub zgody

16. organizacyjne ekonomiczne legislacyjne polityczne świadomościowe aksjologiczne Centrum zdrowia psychicznego: oczekiwania i pytania • wyrównana dostępność (nakłady?) • kompleksowość (kompetencje? koordynacja?) • ciągłość (opieka czynna?) • odpowiedzialność (lokalna, terytorialna?) • godziwość (kultura?) • racjonalność organizacyjna (model?) • opłacalność ekonomiczna (mierniki oceny?) • kapitał społeczny (włączenie? równe traktowanie? destygmatyzacja?)

17. Centrum zdrowia psychicznego:priorytety, etapy realizacji • wola centrum politycznego • odpowiedzialność wspólnot samorządowych (plan i wola) • budowanie/sprawdzanie modelu • podstawowe zasilanie • stopniowa realizacja sieci publicznych centrów rdzennych • racjonalizacja zasilania • dopełnianie potrzeb i funkcjonalności • trzebież • ewolucja systemu

18. … zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa… USTAWA z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z dnia 20 października 1994 r.)