Videobeelden als ‘hulpmiddel’ in het therapeutisch werken met psychisch zieke moeders en hun baby

1. Binnen en buiten met aandacht verbonden Videobeelden als ‘hulpmiddel’ in het therapeutisch werken met psychisch zieke moeders en hun baby Marijs Lenaerts Lic. Pedagogische Wetenschappen & Psychologie Psychotherapeute Projectverantwoordelijke Moeder-Baby-Eenheid 25 oktober 2011 Studiedag ‘Krachtgericht en effectief werken met videobeelden’

2. Achtergrond en inspiratiebronnen • Geen opleiding als VIB • Inspiratiebronnen: • Therapeutische scholing (psychodynamisch en systemisch) + onderzoek Nicole Vliegen • Hechtingstheorieën • Gebruik van video: • Onderzoek van Karin van Doesum + klinische toepassing: vroegtijdige interventie bij depressieve moeders en hun baby • Boek: ‘Baby’s in beeld’ van Marij Eliëns • EAS: kwalitatieve analyse van videomateriaal.

3. Emotional Availability Scales(Biringen, Robinson & Emde, 2000) • Ouder-schalen: • Ouderlijke sensitiviteit • Ouderlijk structureren • Ouderlijke non-intrusiviteit • Ouderlijke non-vijandigheid • Kind-schalen: • Responsiviteit van het kind • Het betrekken van de ouder door het kind.

4. Krachtgericht en effectief werken met videobeelden

5. Moeder-Baby-Eenheid • Moeder is ‘ziek’ en daaraan gerelateerd een verstoring in de afstemming tussen haar en haar baby • Therapeutische context (niet pedagogisch) • Focus op relationele ervaring en innerlijke beleving van moeder, van baby, maar ook van therapeut

6. MotherhoodConstellation (Stern) • Structurele reorganisatie van de persoonlijkheid : verhoogde kwetsbaarheid • Samenvallen van zorg voor de ouder en zorg voor de baby - Multimodale aanpak met wisselende focus op: • Baby • Ouder-kindrelatie • Individuele ouder • Ouders als echtpaar • Gezin en familie • Psychosociale omgeving

7. MotherhoodConstellation: therapeutische context Therapeut Holding environment (steunend, meedragend, affectief warm, voorspelbaar) Flexibel & soepel Nadenkend & creatief Inter-& intrapsychisch Verbaal & non-verbaal MoederBaby

8. Therapeut Baby Moeder

9. Opbouwen van veilige hechting bij depressieve moeders 1. Ondersteunen van contact: • Signalen van de baby naar voren brengen • Draagkracht van de moeder naar voren brengen • Bij gestructureerde feedback: vooral focus op ‘goede momenten’.

10. Voorbeeld gebruik video bij depressieve moeders en hun baby Contact

11. Opbouwen van veilige hechting bij depressieve moeders 1. Ondersteunen van contact : - Signalen van de baby naar voren brengen - Draagkracht van de moeder naar voren brengen - Bij gestructureerde feedback: focus op ‘goeie momenten’. 2. Opbouwen van positief intern werkmodel • Mentaliserende interventies: ruimte geven aan de ‘mind’ van de moeder en de ‘mind’ van de baby • Aandacht voor ‘ambivalentie’ • Plaatsmaken voor ‘angels’ en opruimen van ‘ghosts’ (Fraiberg, Lieberman, e.a.)

12. Beleving van de moeder(Otto Kernberg, Anna Huber - congres Waimh 2010) Affect Wat ik voel op dit moment Hoe ik denk dat de baby naar mij kijkt op dit moment Hoe kijk ik naar mezelf? Welk beeld heb ik van mezelf? Representatie van de baby Representatie van zichzelf als ouder

13. Casus • Inleiding • Videofragment • Bespreking in groepjes • Focus op relationele en mogelijke ingangspoorten voor ondersteuning • Focus op beleving van de moeder • Hoe voelt ze zich hier en nu ? Hoe voelt ze zich als ‘moeder’? • Hoe denkt zij dat de baby haar als moeder ervaart? • Focus op de baby • Hoe voelt baby zich? • Hoe ervaart baby het contact? • Focus op therapeut • Wat komt bij jou op? • Vervolg casus

14. Beleving van de moeder(naar Anna Huber: congres WAIMH 2010) Affect Representatie van de baby Representatie van zichzelf • Ik geniet van haar • Meer energie • Meer ontspannen Moe Gestresseerd Machteloos Leeg Interventie • Ik ben niet • bekwaam • Ik had nooit een 2de • kind mogen hebben • Ik kan geen 2 • kinderen aan • Ze is boos op mij • Ze moet me niet • Het huilen is een • straf voor mij • Ze heeft me nodig • Ze huilt niet als • straf voor mij • Ze huilt omdat ze • zich oncomfortabel • voelt • - Het ligt niet aan mij • Ik ben bekwaam • Ik kan haar troosten Inaccuraat werkmodel Accuraat werkmodel

15. Gebruik van video in therapeutische context • Focus op goeie momenten, maar ruimte geven aan innerlijke ervaringswereld van de moeder • Anders wordt mogelijks tekort gedaan aan negatieve gevoelens van de moeder • Noodzakelijk voor opbouw positief intern werkmodel dat een veilige hechting met de baby faciliteert • Anders blijven ‘goede contactmomenten’ kwetsbaar • Reflectie bij beeldmateriaal • Met andere ogen naar baby kunnen kijken • Interpretatie signalen losser van eigen projecties • Nadenkend en reflecterend kunnen denken over gedrag baby

16. Gebruik van video in therapeutische context • Gestructureerde positieve feedback soms niet voldoende : • ruimte geven aan achterliggende ervaring moeder en baby • Gestructureerde feedback soms beter niet • Kracht van ‘moment of meeting’ (Stern) kan verloren gaan door te verbaliseren • Gestructureerde feedback soms niet toereikend

17. Andere voorbeelden gebruik video • Voorbeeld ‘moment of meeting’ • Opm: tegenindicatie gebruik video zolang moeder psychotisch is • Voorbeeld verandering instructie zodat moeder andere relatie met baby kan ervaren • Initiatief volledig bij de baby laten • Voorbeeld van moeder met NLD

18. Besluit: the story of the weeping camel