Darwinisme, depressie & low mood

1. Darwinisme, depressie & low mood Pieter R. Adriaens – Hoger Instituut voor Wijsbegeerte & Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek – Vlaanderen Restaurant Arenberg, 25 juni 2008

2. Overzicht 1. Inleiding: waarom evolutiepsychiatrie? 2. Is depressie een adaptatie? 3. De grote verwarring 4. Low mood, depressie en DSM-IV 5. Conclusie Darwinisme, depressie & low mood

3. Inleiding Adaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie 1. Inleiding: waarom evolutiepsychiatrie? a) een evolutionaire paradox • Depressie is van alle tijden • Depressie heeft hoge overerfbaarheid • Depressie komt bijzonder vaak voor • Depressie fnuikt RS van patiënten b) verschillende verklaringsmodellen (zie Adriaens 2008) • Focus op adaptationisme Darwinisme, depressie & low mood

4. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie 2. Is depressie een adaptatie? • Wat is adaptatie? Functioneel product van natuurlijke selectie dat mede-verantwoordelijk is voor RS van onze voorgangers • Eerder contra-intuïtief • Niettemin: gelijkaardige voorbeelden uit geneeskunde: koorts, pijn,... (Nesse & Williams 1994) • Depressie als psychologisch mechanisme dat ons in staat stelt om het hoofd te bieden aan onvermijdelijke tegenslagen in het leven • Drie (complementaire) adaptationische verklaringen van depressie: • depressie als time-out • depressie als zelf-evaluatie • depressie als noodkreet Darwinisme, depressie & low mood

5. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie Verklaring 1: depressie als time-out • Protagonist: John Scott Price & co. • Dominance hierarchy and the evolution of mental illness (Lancet, 1967) en Territory, rank & mental health: history of an idea (2007) • Hypothese: depressie is een geëvolueerde strategie die ‘losers’ toelaat om competitie (tijdelijk) stop te zetten, verlies te aanvaarden, en onderwerping te signaleren • ‘The ideas of inferiority and unworthiness, the withdrawal, the loss of appetite and libido: these might have been designed to prevent an individual from desiring and attempting to regain former status’ (Price 1967) Darwinisme, depressie & low mood

6. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie Verklaring 2: depressie als zelf-evaluatie • Protagonist: Paul J. Watson • Toward a revised evolutionary adaptationist analysis of depression (JAD, 2002) • Hypothese: depressie stelt ons in staat om (onhaalbare) investeringen en doelstellingen opnieuw te evalueren, en belet ons om daarbij overhaast te werk te gaan • ‘Depression appears to induce cognitive changes that help depressives build a model of their social situation and plan actions for resolving important problems’ (Watson & Andrews 2002) Darwinisme, depressie & low mood

7. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie Verklaring 3: depressie als noodkreet • Protagonist: Edward H. Hagen • Depression as bargaining: the case postpartum (EHB, 2002); The bargaining model of depression (2003) • Hypothese: depressie is een kostbaar alarmsignaal, waarmee iemand aangeeft dat hij/zij belangrijke verliezen lijdt, en dat naasten ertoe aanzet om hulp te bieden • ‘I argue that the costly symptoms of depression have a function, and that function is to impose costs efficiently on other group members by withholding critical benefits, credibly signaling to them that one is suffering costs, and compelling them to provide assistance or make changes’ (Hagen 2003) Darwinisme, depressie & low mood

8. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie 3. De grote verwarring • Stelling van adaptationisten: depressie is een adaptatie • Evolutiebiologische criteria voor adaptatie: • Vertoont geen overerfbare variatie (vs. 40%) • Typeert meerderheid van een populatie (vs. inter-i. verschillen) • Toont zich/verdwijnt op gepaste tijdstippen (vs. incongruentie/chroniciteit) • Vertoont tekenen van ‘goed ontwerp’... • Form fits function: een belangrijk evolutionair adagium (Nettle 2004; Murphy 2005) • Vervult depressie haar veronderstelde functie(s)? Darwinisme, depressie & low mood

9. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie Nut en nadeel van depressie • Specifieke voorspellingen van adaptationistische hypothesen: 1. Zijn depressie-patiënten beter in het oplossen van sociale problemen? (Time-out, zelf-evaluatie) • DP hebben minder sociale vaardigheden (Libet & Lewinsohn 1973) • DP zijn slechter in het detecteren van sociaal-emotionele signalen (Persad & Polivy 1993) 2. Zijn depressie-patiënten beter in het aantrekken van hulp? (Noodkreet) • DP stuiten vaker op negatieve reacties (Segrin & Dillard 1992) • DP hebben een grotere kans op een mislukt huwelijk (Reich 2003) • Conclusie: depressie is geen adaptatie Darwinisme, depressie & low mood

10. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie Low mood versus depressie • Depressie is geen adaptatie, low mood (i.e. droefheid en andere symptomen van depressie) wellicht wel • Functie? Zie adaptationistische hypothesen over depressie • Low mood is een adaptatie desda... • ‘Goed ontwerp’? Verschillende adverse life events correleren met verschillende patronen van ‘symptomen’ (Keller & Nesse 2005, 2006; Keller et al. 2007): • Dood van geliefde/romantische breuk: huilen, droefheid • Gefnuikte ambitie: zelfverwijten, piekeren, pessimisme, vermoeidheid • Winter: pessimisme, vermoeidheid, hypersomnie, gewichtstoename Darwinisme, depressie & low mood

11. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie Depressie als schadelijke disfunctie • Depressie is meer dan low mood (maar hoeveel meer?) • Wakefields harmful dysfunction analysis: een conceptueel hulpmiddel, gebaseerd op evolutietheorie (Wakefield 1992, 1999, 2005) • Maar: wanneer is low mood niet (langer) functioneel? • Activatie zonder aanwijsbare oorzaak • Persistentie na ‘verdwijnen’ van oorzaak • Disproportie tegenover oorzaak • Dus: geen ‘gouden’ criteria om low mood van depressie te onderscheiden • Toch: differentiatie kan beduidend beter dan in DSM-IV, en HD-analyse kan daarbij een belangrijke rol spelen (Wakefield 2005) Darwinisme, depressie & low mood

12. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie 4. Low mood, depressie en DSM-IV • Protagonist: Jerome C. Wakefield • Extending the bereavement exclusion for Major Depression to other losses (AGP, 2007); The Loss of Sadness (OUP, 2008) • Stelling: DSM-IV is mede-verantwoordelijk voor huidige ‘depressie-epidemie’, door evolutionair onderscheid tussen low mood en depressie enkel aan te houden bij dood van geliefde, en niet bij andere ALE’s • ‘As in the case of bereavement, ample research suggests that many other types of loss can trigger intense sadness that soon after the loss may satisfy MDD symptom criteria yet often naturally desists with time or when circumstances improve’ (Wakefield et al. 2007, 434) Darwinisme, depressie & low mood

13. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie Depressie, low mood & Bereavement • DSM-IV diagnostische criteria voor MDE: • Vijf of meer symptomen (uit een lijst van negen), gedurende minstens twee opeenvolgende weken • Symptomen belemmeren in belangrijke mate het sociaal leven & uitoefening van het beroep • Symptomen zijn niet het gevolg van druggebruik of van medische aandoening • Geen sprake van Uncomplicated Bereavement [low mood] • DSM-IV diagnostische criteria voor ComplicatedBereavement: • MDE-symptomen duren langer dan twee maanden OF • Gevoelens van waardeloosheid OF • Zelfmoordgedachten OF • Psychotische symptomen OF • Psychomotorische retardatie Darwinisme, depressie & low mood

14. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie The Loss of Sadness (Horwitz & Wakefield 2008) • Centrale probleem: low mood is ook een natuurlijke reactie op tal van andere tegenslagen... • Faillissement • Liefdesperikelen (bedrog/afwijzing/echtscheiding) • Diagnose van ernstige medische aandoening • Gefnuikte ambities • Onverwacht ontslag • Migratie • Conflict met superieuren • Vervolgens: onderzoek naar gelijkenissen/verschillen tussen vier groepen: UB en UO (low mood); en CB en CO (depressie) • Een visuele voorstelling van de vier groepen... Darwinisme, depressie & low mood

15. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie Tabel uit Wakefield et al. 2007 (p. 435) Darwinisme, depressie & low mood

16. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie Een nuttige aanvulling • Resultaat: nauwelijks verschil, op basis van reeks van indicatoren, tussen uncomplicated-groepen, en duidelijk verschil tussen uncomplicated- en complicated-groepen (Wakefield et al. 2007) • Conclusie: er zijn goede redenen om aan te nemen dat low mood een natuurlijke reactie is op heel uiteenlopende ALE’s, en niet alleen op de dood van een geliefde • Die reacties hoeven niet per se disfunctioneel (complicated) te zijn (zoals DSM-IV aanneemt), maar kunnen dat wel worden • Nood aan endofenotypes Darwinisme, depressie & low mood

17. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie 5. Conclusie • Belang van onderscheid tussen low mood en depressie, versus (adaptationistische) evolutiepsychiatrie én versus DSM-IV • gaat stigmatisering tegen • gerichtere therapie (kan/moet verdriet behandeld worden?) • beter epidemiologisch onderzoek • beter etiologisch onderzoek • Evolutionaire analyse om (conceptueel) onderscheid te maken • Uitbreiding naar andere pathologieën? Darwinisme, depressie & low mood

18. Dank! Darwinisme, depressie & low mood

19. InleidingAdaptationisme Verwarring DSM-IV Conclusie The Loss of Sadness (Horwitz & Wakefield 2008) UB ~ UO UB/UO < CB/CO Darwinisme, depressie & low mood