M.A. Ahmet Kasumi a hmet.kasumi @ gmail

1. PARTNERËT SOCIAL Roli dhe Kapacitetet e Partnerëve Social në politikat e Edukimit/Trajnimit dhe Punësimit në Kosovë M.A. Ahmet Kasumi ahmet.kasumi@gmail.com

2. Partnerët Social në Kosovë • Qeveria e Kosovës (MPMS, MASHT, MTI) • Bashkimi i Sindikatave të Pavarura të Kosovës (BSPK) • Konfederata e Sindikatave të Lira të Kosovës (KSLK) • Oda Ekonomike e Kosovës (OEK) • Aleanca Kosovare e Biznesit (AKB) • Asociacionet dhe Organizatat tjera sektoriale

3. Kapacitetet e Partnerëve Social për rrjetëzim • OEK ka zgjeruar rrjetin e saj dhe ka qenë aktive në KTK dhe Marrëveshjen Kolektive. Ka filluar reformën institucionale • BSPK një palë e rëndësishme në dialogun social. Rol të rëndësishëm në Marrëveshjen Kolektive dhe procesin e privatizimit. Kapacitetet administrative dhe qëndrueshmëria financiare mbesin të mangëta • KSLK ka arritur deri diku të organizohet, administrativisht por edhe në shtrirjen e saj rajonale. Mban raporte të afërta me Qeverinë dhe OEK

4. Korniza ligjore ndërkombëtare lidhur me dialogun social • Instrumentet kryesore ndërkombëtare: • Konventa e ONP-së (Nr. 87) mbi Lirinë e mbledhjes në Shoqata dhe Mbrojtjes së të Drejtës për Organizim • Konventa e ONP-së (Nr. 98) mbi Zbatimin e Parimeve të së Drejtës për Organizim dhe Negocijimit Kolektiv • Konventa e ONP-së (Nr. 144) mbi Konsultimet Trepalëshe për Promovimin e Implementimit të Standardeve të Punës • Instrumentet e BE-së: • Strategjia Evropiane e Punësimit • Korniza Evropiane e Kualifikimeve • Strategjia e Lisbonës dhe masat dhe politikat tjera të përbashkëta të Bashkimit Evropian

5. Korniza ligjore vendore lidhur me dialogun social • Rregullorja 1999/24 mbi Ligjin e Aplikueshëm në Kosovë • Rregullorja 2001/19 mbi Degën e Ekzekutivit të IPVQ-ve • Rregullorja 2001/27 mbi Ligjin Esencial të Punës në Kosovë • Udhëzimi Administrativ 17/2001 mbi Strukturën dhe Funksionimin e Këshillit Trepalësh Konsultativ • Ligji Nr. 2004/7 mbi Oden Ekonomike të Kosovës • Draft-Ligji i Punës • Draft-Strategjia e Punësimit në Kosovë 2008-2013 • Ligji Nr. 02/L-24 për Arsimin dhe Trajnimin e të Rriturve • Ligji Nr. 2002/2 mbi Arsimin Fillor dhe të Mesëm në Kosovë • Ligji Nr. 2002/3 mbi Arsimin e Lartë në Kosovë • Strategjia për Zhvillimin e Arsimit Para-Universitar në Kosovë • Strategjia për Zhvillimin e Arsimit të Lartë në Kosovë

6. Kuadri institucional në nivelin qendror • Këshilli Trepalësh Konsultativ (KTK) • Këshilli i Arsimit dhe Aftësimit Profesional (KAAP) • Grupi Punues për Zhvillimin e Burimeve Njerëzore (ZHBNJ) • Grupi i Dublinit • Autoriteti Kombëtar i Kualifikimeve (AKK)?

7. Kuadri ligjor dhe institucional Konkluzionet dhe Rekomandimet • Është krijuar legjislacioni bazik dhe janë përcaktuar parimet themelore për dialogun social • Por, parimet duhet të definohen në mënyrë më precize, të hartohet legjislacioni sekondar dhe të formalizohen procedurat • Janë themeluar institucione të mjaftueshme për mbajtjen dhe përparimin e dialogut social. Pjesëmarrja e partnerëve është e kënaqshme kurse ndikimi i pjesshëm. • Është në barrë të Qeverisë dhe partnerëve social që ta shqyrtojnë legjislacionin aktual nga fusha e edukimit dhe punësimit: • t’i qartësojë rolet dhe përgjegjësitë e të gjithë niveleve dhe aktorëve social të përfshirë • ta përgatisin infrastrukturën ligjore që e mbështetë institucionalizimin e bashkëpunimit për të gjithë aktorët e përfshirë në sistemin e edukimit dhe punësimit

8. Partnerët Social dhe Arsimi dhe Aftësimi Profesional në Kosovë • Partnerët social janë të përfshirë në aktivitetet që lidhen me AAP, sidomos lidhur me përgatitjen e ligjeve, politikave dhe strategjive • Janë përforcuar kapacitet e partnerëve social, por jo në nivelin që ta iniciojnë apo udhëheqin procesin e reformës në AAP • Mungon pronësia e procesit, qëndrueshmëria dhe përkushtimi i partnerëve social • Dobësitë në planifikimin e kapaciteteve të partnerëve social reflektojnë mungesën e përfshirjes së partnerëve në aspektet kryesore të planifikimit të sistemit të AAP • Partnerët social janë përfshirë në procesin e reformimit të plan-programit edhe pse fillimisht nuk janë ftuar nga MASHT dhe MPMS gjatë procesit të zhvillimit të plan-programit • Korniza Kombëtare e Sigurimit të Cilësisë është pilotuar me sukses dhe me pjesëmarrje të palëve me interes • Mungesa e kapaciteteve njerëzore dhe teknike është emërues i përbashkët i pothuaj të gjithë partnerëve social – IPA është mjet i mirë për këtë qëllim • Të sigurohet qëndrueshmëria e partnerëve social

9. Partnerët Social dhe politikat e punësimit • Është themeluar Forumi Kombëtar për Udhëzimin në Karrierë i mbështetur nga Qendra Kombëtare për Udhëzimin për Karrierë (QBKUK) e cila bashkëpunon me partnerët social • Mungesa e sistemit për gjurmimin e punësimit apo edukimit të mëtejshëm, dhe braktisësve të shkollës paraqet pengesë të madhe • Mungon edukimi pas-sekondar dhe i vazhdueshëm, sikur edhe ofrimi i trajnimit, formal por edhe joformal • Partnerët social të vetëdijshëm se sistemi i AAP duhet t’i përgjigjet nevojave të tregut të punës • Projektet për gjenerimin e punësimit (masat e tregut të punës) të suksesshme por jo të mjaftueshme krahasuar me nevojat

10. Decentralizimi në ofrimin e politikave dhe ndarjes së përgjegjësive • Partnerët social të marrin pjesë më aktivisht në vendim-marrje, pasi që institucionet qendrore dhe lokale kanë tendencë të t’i mbajnë kompetencat vendimmarrëse për vete • Partneriteti NEP ka vënë në dukje si mund të bashkëpunojnë partnerët social lokal, për përmirësimin e ekonomisë lokale dhe krijimin e vendeve të punës • Të zhvillohen kapacitetet e partnerëve social lokal • Rezultatet e projektit LEEDAK dhe Partneriteti në Kamenicë duhet të shërbejnë si shembull për iniciativat tjera rajonale.

11. Roli i Partnerëve Social në programimin dhe implementimin e IPA-s • Pjesëmarrja në programimin dhe implementimin e projekteve të CARDS ka qenë shumë e ultë, për monitorimin apo sigurimin e cilësisë së projekteve as që bëhet fjalë • Projektet janë udhëhequr dhe artikuluar nga donatorët, që jo rrallë nuk i kanë reflektuar nevojat e partnerëve • Programimi i IPA-s bëhet me një pjesëmarrje më të madhe të partnerëve, pasi që edhe institucionet e Kosovës kanë rritur pronësinë në këtë proces • Partnerët social janë anëtarë të Grupit Punues të ZHBNJ, edhe pse përfshirja e tyre ka qenë vetëm simbolike • Të eksploatohet programi IPA-s • Të përdoren dokumente të ndryshme të prodhuara deri më tani për përgatitjen e projekteve konkrete

12. Pozicionimi ndërkombëtar i Partnerëve Social kundruall organizatave ndërkombëtare • Partnerët social janë aktiv në aderimin në organizata ndërkombëtare dhe në shtrirjen e rrjetit • OEK ka bashkëpunim të mirë me organizatat simotra në rajon dhe Evropë • BSPK është bërë anëtare e ICFTU që tash quhet ITUC. Ka aplikuar për anëtarësim në ONP • OEK, BSPK dhe Qeveria marrin pjesë në konferencat e rregullta të ONP-së në Gjenevë. BSPK poashtu ka raporte të afërta me sindikatat në rajon dhe më gjerë • Edhe sindikatat tjera kanë zgjeruar rrjetin

13. Nevojat e ndërtimit të kapaciteteve të partnerëve social • Partnerëve social kanë nevojë për rritjen e kapaciteteve administrative dhe profesionale • Të ofrohen trajnime gjenerike dhe profesionale • Të rriten aftësitë e Ciklit të Menaxhimit të Projekteve (PCM) • Të organizohen trajnime për lobizim dhe ngritjen e fondeve, sidomos për organizatat që kanë vështirësi ta mbajnë solvencën • Rrjetëzimi me organizatat ndërkombëtare është poashtu një çështje që mbizotëron në pyetësorë • Të organizohen trajnime më specifike nga fushat me interes (edukimi dhe punësimi)

15. Përfaqësimi i organizatave të punëmarrësve dhe punëdhënësve • Përfaqësimi i partnerëve në nivel kombëtar shumë i mirë (5) • Përfaqësimi në nivel lokal dhe rajonal i ultë (3) • Përfshirja në proceset e ZHBNJ/punësim solide (3.5) • Kapaciteti për tripartizëm i ultë për shkak të mungesë së traditës • Kapaciteti i brendshëm për ndikim në punësim/ZHBNJ (3.5) • Kapaciteti për trajnim dhe struktura trajnuese (3.5) • Sistemi i informimit të partnerëve social (2.5) • Pozicionimi ndërkombëtar i partnerëve social (3) • Kuadri ligjor dhe institucional (ligji i punës, ligji i AAP, KTK-KES) • Dialogu dypalësh- Rregullorja 2001/27 Ligji Esencial i Punës • Roli i në kornizën ligjore dhe rregullative (4)

16. Përfaqësimi i organizatave të punëmarrësve dhe punëdhënësve • Përfshirja në zhvillimin e politikave të punësimit dhe AAP (4) • Përfaqësimi në strukturat kombëtare trepalëshe (5) • Përfaqësimi në strukturat lokale trepalëshe (2) • Roli në nivelin e ndërmarrësve dhe dialogun dypalësh (2) • Roli kufizuar i partnerëve në themelimin dhe menaxhimin e AAP • Zhvillimi i standardeve të kualifikimit-trendi konfliktit MASHT-MPMS • Zhvillimi i plan-programit-Koncepti i ri modular i plan-programit • Pjesëmarrja në qeverisjen/implementimin e politikave punësimit (3) • Niveli i decentralizimit të përgjegjësive të punësimit/ZHBNJ (1) • Përfshirja në programimin e projekteve të BE-së (1.5) • Përfshirja në implementimin e projekteve të BE-së (4) ? • Pozicionimi ndërkombëtar i partnerëve social (3) • Nevojat e partnerëve për ndërtim të kapaciteteve (3)

17. Pyetje apo komente?