Tu nasze miejsce – tu nasza Mała Ojczyzna

1. Tu nasze miejsce – tu nasza Mała Ojczyzna „Ojczyzna – kiedy myślę – wówczas wyrażam siebie. I zakorzeniam,[...] z niej się wyłaniam. Gdy myślę Ojczyzna – by zamknąć ją w sobie jak skarb.” Jan Paweł II

2. Gdzie mieszkasz dobry człowieku? Jak to gdzie, na prawym Marychy brzegu. Jest to małe miasteczko z 6000 ludzi, Których każdego ranka śpiew skowronka budzi. Latem przyjeżdżają do nas rzesze amatorów wodnych sportów Ale w naszym mieście nie ma tenisowych kortów Turyści i miejscowi blisko na łono natury, Gdzie mogą odpocząć nawet w dzień ponury. W lipcu obchodzone są hucznie dni naszego miasta, Wtedy każdy skusi się na kawałek sękacza – regionalnego ciasta. Kiedy zimą dużo śniegu napada, Dzieci nie mówią „Biada nam biada”. Tylko biorą łyżwy, worki, sanki, narty I bawią się cudownie wcale nie na żarty. Niedaleko mamy też do polsko-litewskiej granicy, Której bacznie pilnują miejscowi strażnicy. Są tu jeszcze bardzo stare zakątki Stąd nasze miasto bierze swe początki. Więc nie marnuj czasu tylko odwiedź nasze miasteczko, Nad którym niemal zawsze świeci słoneczko Takiego drugiego miasta nigdy nie będzie Bowiem gościnność panuje tu wszędzie. Takie są właśnie nasze Sejny. „SEJNY” – Joanna Jastrzębska 2

3. Powiat sejneński położony jest w północno-wschodniej Polsce, na północnym krańcu województwa podlaskiego na pograniczu polsko-litewskim. Od południa nasz powiat graniczy z powiatem augustowskim, a od zachodu z powiatem suwalskim. Sejny są siedzibą Starostwa – najmniejszego powiatu w Polsce. Obszar naszego miasteczka wynosi zaledwie 4.5 km2, a mieszka w nim ok. 6000 mieszkańców. W granicach administracyjnych miasta rozciąga się nasza gmina – Gmina Miasto Sejny. Sejny są położone nad rzeką Marychą, w dorzeczu Niemna, nad brzegami jeziora Sejny. Nasze miasto jest uznawane za ośrodek obsługi ruchu turystycznego. Zlokalizowana jest tu podstawowa baza usługowa (gastronomia, sklepy, banki, poczta, punkty informacji turystycznej itp.). Mieści się tu Konsulat Republiki Litewskiej.  W powiecie sejneńskim znajduje się trójstyk granic Polski-Litwy-Białorusi na rzece Marycha niedaleko wsi Stanowisko w gminie Giby. Sejny - od drogowego przejścia granicznego w Ogrodnikach dzieli około 10 km. Nietypowe, kresowe położenie naszego powiatu w tym naszej gminy powoduje, że jest to miejsce, w którym przenikają się różne wątki kulturowe tworząc razem wielobarwną mieszankę. My mieszkańcy tej Ziemi czujemy się spadkobiercami tego historycznego wielokulturowego dziedzictwa. To od nas będzie zależało czy odgrodzimy się ścianą ( niektórzy wywodzą nazwę Sejny od wyrazu ściana ), czy będziemy funkcjonować w jednym kręgu nie zamykając się na to co inne. Rys. Julita Keller Mapa miasta Sejny 3

4. Spis treści • Historia.................................................................................................................................................5 • Kalendarium.........................................................................................................................................9 • Zabytki.................................................................................................................................................11 • Krzyż Pogranicza..................................................................................................................................17 • Kultura..................................................................................................................................................18 • Litwini..................................................................................................................................................19 • Żydzi.....................................................................................................................................................23 • Staroobrzędowcy..................................................................................................................................24 • Potrawy regionalne...............................................................................................................................25 • Przyroda................................................................................................................................................28 • Agroturystyka.......................................................................................................................................34 • Od nas...................................................................................................................................................35 • Bibliografia i źródła..............................................................................................................................36 4

5. Historia Według dostępnych nam źródeł historycznych określiłyśmy, że nasze miasto Sejny powstało w XVI wieku. Wtedy to król Zygmunt I Stary nadał pół mili kwadratowej Puszczy Przełomskiej nad rzeką Sejną (dzisiejszą Marychą) dla kniazia Iwana Michajłowicza Wiśniowieckiego, który tam zbudował dwór, później zwany Wysokim Dworem lub Wysokimi Sejnami. 10 czerwca 1602 roku nowymi właścicielami Sejn zostali dominikanie z Wilna, którym to miasto zapisał po swojej śmierci Jerzy Grodziński. W latach 1610-1619 Dominikanie zbudowali tu kościół, który w 1632 roku został konsekrowany pod wezwaniem NMP, św. Jerzego i św. Jacka. Wznieśli Oni też klasztor, którego budowę ukończyli pod koniec XVII wieku. Ogromne straty Sejny poniosły w latach 1655-1660, kiedy był potop szwedzki. Miasto zostało spalone i zniszczone. Pomimo to dominikanie starali się ożywić dawne miasto. W 1670 roku otrzymali przywilej, który przywrócił targi tygodniowe i zwolnił kupców od opłat. Miasto Sejny wtedy liczyło 10 domów. Znaczący okres Sejny przeżyły za czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego. Było to efektem dbałości dominikanów, którzy byli ówczesnymi właścicielami Sejn. Dzięki sprowadzaniu do miasteczka handlarzy i rzemieślników liczba mieszkańców wzrosła z 427 do 722. W 1760 roku kościół został przebudowany w stylu barokowym, a 10 lat później na rynku miasta wzniesiono dewniany ratusz. Dzięki staraniom ówczesnych właścicieli Sejn – Dominikanów, powstały w Sejnach sukiennice – kramy i drewniana synagoga. Oryginał listu nadania ziem sejneńskich 5

6. Lata 1864-1918 były okresem braku rozwoju przemysłowego i wzrostu demograficznego. Okres ten charakteryzuje się też zwiększeniem antypolskości i nasilonej rusyfikacji społeczności. W latach I Wojny Światowej Niemcy chcieli podporządkować i przyłączyć Ziemię Sejneńską-Suwalską do Prus. Wykorzystali wtedy istniejący tu konflikt polsko-litewski. Szczególnie przekonanym o wykorzystaniu Litwy przeciw Polsce był przedstawiciel Republiki Niemieckiej w Kownie, dr Zimmerle. 14 lutego 1919 roku skierował On pismo do Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Berlinie, w którym przedstawiał możliwość przyłączenia Ziemi Sejneńsko-Suwalskiej do Litwy. Niemcy nie mogły włączyć terenów Suwalszczyzny do swojej republiki, dlatego też poparli Litwinów. W czasie powstania kościuszkowskiego Sejny zostały zajęte przez wojska pruskie, co trwało aż do 1807 roku. W 1804 roku został sejneński klasztor opuścili dominikanie. W latach Księstwa Warszawskiego, nasze miasto stało się siedzibą sądu pokoju, dlatego było ważnym ośrodkiem administracyjnym. W 1818 roku Sejny nawiedziła kolejna katastrofa – wielki pożar. Mimo tego miasto to rozwijało się nadal. Zostały wprowadzone 3 nowe jarmarki, a miasto liczyło wtedy 17 murowanych domów i 269 drewnianych oraz 3313 mieszkańców. Sejny stały się ośrodkiem szkolnictwa średniego. W I połowie XIX wieku szkoły umacniały tradycje patriotyczne i przywiązania do rodzimego kraju. Uczniowie wzięli masowo udział w Powstaniu Listopadowym. Portret Jerzego Grodzińskiego znajdujący się w sejneńskiej Bazylice 6

7. 12 sierpnia w Suwałkach odbył się zjazd przedstawicieli ludności polskiej, który zapoczątkował wybuch zbrojnego powstania. Przyjęto iż „zajęcie Litwy przez polskie wojska będzie mogło rozwiązać zawiły problem polsko-litewski”. Pięć dni później Litwini zorganizowali demonstrację, w której protestowali przeciw polskiej polityce z państwami Ententy, chcąc włączyć Ziemię Sejneńsko-Suwalską do Państwa Litewskiego. Nie spodobało się to Sejneńczanom. 22 sierpnia 1919 roku złożono na ręce marszałka Piłsudskiego protest Tymczasowej Rady Obywatelskiej Powiatu Sejneńskiego oraz petycję niektórych mieszkańców pobliskich wsi. Dowództwo Suwalskiego Okręgu Polskiej Organizacji Wojskowej zdecydowało o podjęciu Powstania Sejneńskiego 16 sierpnia 1919 roku. Powstanie wybuchło w nocy 22 na 23 sierpnia 1919r. Trwało ono 6 dni. Siły Sejneńskie i Suwalskie POW przystąpiły do działań zbrojnych przeciwko Litwinom, oczyszczając linię Czarnej Hańczy, którą zajmowali wrogowie. Lud Suwalszczyzny, poprzez swoją nieugiętą walkę dał wyraz patriotyzmu przywiązania do rodzimych ziem, wychodząc z tego zwycięsko. Ulica Marszałka Piłsudskiego Panorama miasta 7

8. Defilada batalionu KOP, lata 30 - te Józef Piłsudski w Sejnach 13.IX.19. Wyższe klasyczne Gimnazjum Biskupie im. św. Kazimierza w Sejnach. Sala teatralna. 400 lat Sejn 8

9. Kalendarium wyk. Joanna Jastrzębska 1. 1522 – Król Zygmunt I Stary nadaje swojemu dworzaninowi Iwanowi Michałowiczowi Wiśniowieckiemu dobra w Puszczy Przełomskiej nad rzeką Sejną. 2. 1569 – Powstanie Sejn, 3. 1593 – Sejneńska posiadłość zostaje sprzedana Jerzemu Grodzieńskiemu. Grodzieński funduje mały drewniany kościółek pod wezwaniem św. Jerzego. 4. 1602 – Spisanie aktu fundacji na rzecz Zakonu Dominikanów, przywiezienie do Sejn przez Grodzieńskiego figurki Matki Bożej. 5. 1610 – Dominikanie rozpoczynają budowę klasztoru. 6. 1778 – Dominikanie fundują Synagogę dla ludności żydowskiej. 7. 1795 – Sejny dostają się pod Zabór Pruski, jako część tzw. Prus Nowowschodnich. 8. 1796 – Władze konfiskują dobra zakonne. 9. 1804 – Dominikanie przeprowadzają się do Rożanegostoku. 10. 1807 – Sejny stają się stolicą powiatu Wigierskiego. Otwarcie Liceum w budynkach Poklasztornych. 11. 1818 – Siedziba biskupstwa w Sejnach. 1825 – Liceum w Sejnach zostaje podniesione do rangi wojewódzkiej. 12. 1826 – W murach klasztornych powstaje diecezjalne seminarium duchowne. 13. 1905 – Powstanie wydawnictwa „Saltinis”. 9

10. 14. 1919 – Powstanie sejneńskie. 15. 1924- utworzono Korpus Ochrony Pogranicza(jednostka Wojska Polskiego do obrony Wschodzniejgranicy II Rzeczypospolitej. 16. 1921-1926- nieustanne konflikty z bolszewikami. 17. 1939- ludność żydowska została wygnana na tereny nadgranicznych. 18. 1941- wysiedlenie ludności litewskiej i staroobrzedowców. 19. 1939-1944- hitlerowcy pozbawili życia ponad 440 mieszkańców Sejneńszczyzny. 20. 1942- spalenie sukiennic przez Niemców. 21. 1944- ziemia sejneńska zostaje wyzwolona przez żołnierzy 31 Armii Radzieckiej gen. Płk. W. Głagoliewa. 22. 1956-1975- Sejny stały się siedzibą powiatu i przeżywały równomierny rozwój. 23. 1 stycznia 1999- Sejny ponownie stały się miastem powiatowym. 10

11. Zabytki Bazylika NMP- jest zaliczana do najwspanialszych katedr Rzeczypospolitej. Wzniesiona w XVII wieku jako budowla renesansowa, w II połowie XIX wieku w trakcie przebudowy całej świątyni nadano jej formę barokowo- rokokową. Większość ołtarzy, malowideł i wyposażenia kościoła pochodzi z XVIII stulecia. Pod chórem wiszą portrety założyciela miasta – Jerzego Grodzińskiego i fundatorki przebudowy kościoła – Róży Strutyńskiej z Platerów. Ołtarz główny - barokowy, trójosiowy, zakończony szczytem. Osiem ołtarzy przyfilarowych, murowanych, jednokondygnacyjnych ze zwieńczeniami, zdobione stiukami, polichromowane i złocone - budowane w XVIII w. Najcenniejszym zabytkiem jest średniowieczna, gotycka Madonna szafkowa z początku XV wieku. 11

12. Figura Matki Boskiej Sejneńskiej –wykonana z lipowego drzewa półtorametrowa figurka przedstawiająca Matkę Boską siedzącą na tronie bez oparcia z Dzieciątkiem Jezus umieszczonym na prawym jej kolanie. Rzeźba otwiera się na boki tworząc tryptyk. Wewnątrz rzeźby widzimy Boga siedzącego na tronie i trzymającego krucyfiks. U góry unosi się Duch Święty w synbolicznej postaci gołębicy. Figura najprawdopodobniej jest dziełem artysty z Gdańska. Jest jedną z pięciu istniejących tego typu figur. Do Sejn z Królewca sprowadził ją Jerzy Grodziński i umieścił w kościele św. Jerzego. Później została ona przeniesiona do nowo wybudowanego Kościoła. Matka Boska Sejneńska przyciągała licznych pielgrzymów. W 1975 roku nałożono na figurę korony papieskie. Madonna Sejneńska patronuje naszej Ziemi i czuwa nad nami już od ponad 400 lat. Sejneńskie organywybudował w 1907 roku Jonas Garalevicius, który był litewskim organmistrzem z Kowna. Instrument ma 36 głosów podzielonych pomiędzy:Manuał I - 18 głosów, Manuał II - 10 głosów, Pedały - 8 głosów. Jest to instrument romantyczny z dużą liczbą głosów i mał ą liczbą alikwotów i mikstur. Wszystkie piszczałki prospektowe to niegrające atrapy. Na bocznym chórze, w nawie północnej, znajdują się 6-głosowe małe organy o konstrukcji wskazującej na to, że są dziełem litewskiego organmistrza. Organy zostały poddane w 1993 roku renowacji. Każdego roku odbywa się Międzynarodowy Festiwal Organowy Młodych "Juniores Priores Organorium Seinensis". Biorą w nim udział słynni muzycy oraz ich młodzi podopieczni z Polski i Litwy oraz innych krajów. 12

13. Klasztor dominikanów-jedyna renesansowa budowla w północno- wschodniej Polsce. Klasztor budowano od 1619 roku etapami przez kilkadziesiąt lat na planie czworokąta z dziedzińcem pośrodku i wieżami w narożach. Z pierwotnego wystroju zachował się późnorenesansowy szczyt nad dawną główną fasadą. Od początku XII w. do początku wieku XIX zespół klasztorny służył konwentowi dominikańskiemu. Po sekularyzacji dóbr zakonnych klasztor stał się siedzibą diecezji sejneńskiej, z czasem seminarium duchownego. Obecnie dzięki staraniom proboszcza sejneńskiej parafii oraz Stowarzyszenia Opieki nad Zabytkami Sejn klasztor powoli powraca do życia. Jest miejscem wystaw, koncertów. Wjego murach poznajemy historię naszych ziem. 13

14. "Stara Poczta"-przedwojenne gimnazjum hebrajskie. O tym, że kiedyś się tu mieściło wiedzą tylko nieliczni, starsi mieszkańcy Sejn. Po 1945r. ulokowano tam urząd pocztowy. Obecnie jest to Dom Pogranicza, który stanowi most porozumienia między różnorodnymi narodami, religiami i kulturami naszej Małej Ojczyzny, a także mieszkańcami krajów Europy Środkowo – Wschodniej. W pamięci społeczności sejneńskiej ten budynek pozostał "Starą pocztą". Biała Synagoga – zbudowana została w latach 1860-1870. Podczas II wojny światowej użytkowana była przez Niemców. Po wojnie nastąpiła przebudowa budynku i służyła jako remiza strażacka, później pełniła funkcję magazynu. Dzisiejszy wygląd zewnętrzny został nadany jej podczas remontu w 1978-1982. Jest budowlą trójnawową mająca kształt prostokąta o wymiarach 19 na 25,8 m. Do dziś zachowała się jedynie wnęka aron ha-kodesz i cztery bogato profilowane filary. W dawnych czasach pomiędzy nimi stała bima. Teraz budynek przeznaczony jest jako miejsce różnego rodzaju wystaw, spektakli i koncertów. Synagogą opiekuje się Ośrodek “Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” 14

15. Kaplica Św.Agaty mieści się naprzeciw Bazyliki. Zbudowana została w stylu neogotyckim w 1789r. przez Dominikanów po wielkim pożarze Sejn. We wnątrz znajduje się obraz św. Agaty z połowy XVIII w, zaś na dachu stoi figura Św. Agaty wykonana z drewna lipowego w 1828r. Św. Agata jest patronką Sejn. Mieszkańcy miasteczka wierzą, że chroni ich przed pożarami. Ogrodzenie wokół kaplicy zostało wykonane przez miejscowych rzemieślników w 1904 roku. Przy wejściu do kaplicy znajduje się tablica ku czci Polskich policjantów poległych podczas walk w 1920 r. W latach 1999-2000 kapliczka została odrestaurowana. Ratusz Miejski- murowany ratusz z 1846r. zbudowany w stylu neoklasycystycznym. Jest niewielkim, parterowym, trójczłonowym budynkiem, wzniesionym na planie wydłużonego czworokąta. Budynek uległ znacznym przebudowom, które zmieniły jego pierwotny wygląd. Całość została utrzymana w formach późno klasycystycznych. Obecnie mieści się w nim siedziba władz miasta. 15

16. Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej To niewielki neogotycki kościółek, który przed wojną był użytkowany przez ewangelików, a obecnie katolicki. Został wybudowany w 1844 r. Kościółek mieści się przy ul. Zawadzkiego, gdzie kiedyś mieszkali osadnicy niemieccy. Pałac Biskupi Siedziba biskupów sejneńskich, którzy mieszkali w nim w XIX i XX wieku. Wypełniali Oni swoją misję pasterską zarządzając rozległą diecezją. Stanowi on architektoniczną ozdobę Sejn, stoi przy głównej ulicy miasta – Piłsudskiego. Podczas wizyty w Sejnach marszałka Józefa Piłsudskiego – we wrześniu 1919 r. spotkał się w tym budynku z władzami i mieszkańcami Sejn. Z balkonu budynku Józef Piłsudski wygłosił przemówienie do tłumu. W okresie międzywojennym był tu urząd starostwa, a do 1939 r. wykorzystywany dla potrzeb instytucji publicznych działających w mieście. Po 1959 r. przechodził gruntowny remont. Obecnie mieści się w nim muzeum Ziemi Sejneńskiej i kilka sklepów oraz lokal gastronomiczny w podziemiach. 16

17. Krzyż pogranicza Krzyż ten charakteryzuje różne kultury naszego regionu. Jest symbolem jedności pogaństwa z chrześcijaństwem, łączy zachód ze wschodem i Polskę z Litwą. Symbole zawarte w Krzyżu: • wąż: zwierzę to Litwini czcili jako największe bóstwo. Gospodarze, u których w domu na sianie leżał wąż, składali ofiary i dawali pokarm. • półksiężyc: jest symbolem potęgi i wiary w zwycięstwo, dlatego jest często umieszczany na flagach i sztandarach. Półksiężyc zagościł na naszej ziemi dzięki zasiedleniu się Tatarów na Podlasiu oraz Karaimów na Wileńszczyźnie. • słońce: według pogańskich plemion Litewskich słońce to bryła żółtego kruszcu, ukuta przez Boga – kowala Telawela. Stąd rozpoznajemy zamiłowanie Litwinów do kowalstwa, czego potwierdzeniem są kute żelazne krzyże. Bez Słońca nic nie może żyć ani istnieć, dlatego Słońce odgrywało bardzo ważną rolę w wierze plemion, wyznających wiarę w siły przyrody. Krzyż Pogranicza znajdujący się w Pograniczu 17

18. Kultura Mieszkając na pograniczu, niemożliwym jest abyśmy nie mieli powiązania z innymi narodowościami. Przeglądając drzewo genealogiczne naszych rodzin na pewno znalazłybyśmy przodków pochodzenia litewskiego czy białoruskiego. Chociaż na naszych ziemiach mieszkali ludzie różnych narodowości i wyznań, wszyscy tworzyliśmy jedną całość. Na spotkaniu w Ośrodku „Pogranicze – sztuk, kultur i narodów” pan który nam opowiadał o ludności zamieszkującą nasze okolice powiedział bardzo znamienne i ważne słowa : „Nasze ziemie to taka odwrotność Wieży Babel. Oni jak mieli jeden język i wtedy bardzo dobrze się dogadywali, a później jak pomieszano języki nastała niezgoda i wrogość. U nas było odwrotnie, kiedyś mieliśmy różne języki, panowała harmonia. W dzisiejszych czasach chociaż większość ludzi jest katolikami i wszyscy mówimy po polsku to nierzadko spotykamy się z konfliktami.” To że każdy jest inny i pod względem charakteru i pochodzenia nie jest złe. Odmienność kultur nadaje krajobrazowi swój własny charakter i kształtuje w nas tolerancję dla innych narodowość. Cudownie jest patrzeć na coś co zbudowane jest na pierwszy rzut oka z nie pasujących do siebie elementów, ale gdyby choć jednego elementu zabrakło, całości nie miałaby swojego charakteru i tego „czegoś” co przykuwało by uwagę. Taką właśnie całością jest nasza okolica. Po wielu kulturach przybywających na tych ziemiach zostały nam nieocenione skarby w postaci pięknych zabytków, jedzenia i chociażby architektury która łączy kilka różnych stylów i dzięki temu jest jedyna w swoim rodzaju. Tolerancja, która została zbudowana dzięki odmienności kulturowej pomaga nam spojrzeć na swoje miasto, dom i sąsiadów bardzo przyjaźnie. 18

19. Litwini Ludność litewska mieszkająca w Sejnach tworzy zwarta grupę etniczną. Cechuje ją wielkie przywiązanie do swych korzeni narodowych. Na naszym terenie Litwini zajmują się tkactwem, pisankarstwem, malowaniem, wyszywaniem, haftowaniem, rzeźbiarstwem. Twórcy ze swoimi pracami biorą udział w jarmarkach folklorystycznych i wystawach. Ludność Litewska jest również bardzo muzykalna. Na naszym terenie jest wiele zespołów tanecznych, muzycznych i chóralnych. Zespoły te biorą udział w licznych przeglądach, festiwalach, konkursach w skali lokalnej, wojewódzkiej, krajowej, a nawet międzynarodowej. W zespołach tych często możemy spotkać całe rodziny. Dziewczęta w strojach ludowych z zespołu tanecznego z Domu Litewskiego w Sejnach 19

20. Rękodzieła ludowe ludności litewskiej: „pająki” ze słomy, rzeźby z drewna oraz krajki ludowe 20

21. W Sejnach od 14 lutego 1999r. istnieje Dom Litewski, w którym odbywają się przeróżne koncerty, wystawy, przeglądy zespołów artystycznych i teatrów dziecięcych(zarówno z Polski jak i z Litwy). Przy tym Domu działa wiele zespołów, o których wcześniej była mowa. Dom Litewski w Sejnach Chór działający przy Domu Litewskim w Sejnach 21

22. Ludność ta ma także w Sejnach swoją szkołę, do której uczęszczają dzieci z rodzin litewskich . W szkole tej znajduje się przedszkole dla dzieci już od 3 roku życia, szkoła podstawowa i gimnazjum. Lekcje odbywają się w języku litewskim. Działa ona od 1 września 2005 r. Szkoła litewska w Sejnach – „Ziburys” 22

23. Żydzi Żydzi w Sejnach mieszkali przez prawie cztery wieki, aż do czasu kiedy wymordowali ich Niemcy. Najwięcej Żydów przyjechało do Sejn po wybudowaniu w 1778 r. drewnianej synagogi. Przed II wojną światową stanowili ok.. 24% wszystkich mieszkańców Sejn. Zajmowali się głównie handlem, płodami rolnymi, owocami leśnymi, a także drobnym rzemiosłem. Niektórzy byli zatrudnieni przy budowie kanału augustowskiego. W XIX wieku prawie wszyscy rabini w Sejnach byli wybitnymi uczonymi. W listopadzie 1939 r. zostali deportowani na Litwę. Po zajęciu w 1941 r. tych terenów przez Niemców zostali zamordowani. Niestety w tej chwili nie ma w Sejnach ani jednego mieszkańca pochodzenia żydowskiego. Zachowała się po nich XIX-wieczna synagoga oraz szkoła talmudyczna. Budynek, w którym mieściła się szkoła, znajduje się między Domem Pogranicza a Synagogą Białą. Zbiory żydowskie w Muzeum Ziemi Sejneńskiej 23

24. Staroobrzędowcy Staroobrzędowcy (starowiercy) mieszkający na ziemi sejneńsko-suwalskiej, są potomkami Rosjan, którzy od końca XVII w. znajdowali schronienie na terenach dawnej Rzeczypospolitej. Ludność ta nie uznawała zrewidowanych ksiąg liturgicznych oraz reform patriarchy Nikona (1605-1681) w zakresie niektórych obrzędów religijnych. Na ziemię sejneńsko-suwalską staroobrzędowcy przybyli w drugiej połowie XVIII w. Osiedlili się w okolicach Sztabinek. Przed II wojną światową w Polsce mieszkało ponad 80000 starowierców, w tym na ziemi sejneńsko-suwalskiej ok.10000. Pozostałościami po nich jest cmentarz nad jez. Sztabinki oraz nieliczne banie(łaźnie) nad brzegami jezior. Dziś w Sejnach mieszka kilka rodzin staroowierów, którzy modlą się w molennie w Suwałkach. Krzyż Staroobrzędowców 24

25. Potrawy regionalne Sękacz(bankuchen)- tradycyjne ciasto wypiekane z ciasta piaskowego. Pieczony jest on nad otwartym ogniem, na drewnianym wałku. Nazwa wypieku pochodzi od charakterystycznych sęków, powstałych podczas procesu wypiekania. Mrowisko- wyrób cukierniczy, którego przepis pochodzi z Litwy. Uformowane jest z lekkiego ciasta, oblanego bardzo słodkim miodowym sosem. Jest ciężkostrawne, ale bardzo smaczne. Miód wielokwiatowy- powstały z nektaru różnych gatunków roślin, jestkoloru od ciemnożółtego do brązowego. Jego zapach jest intensywny a w smaku jest bardzo słodki a nawet ostry. Sękacz i mrowisko 25

26. Kartacze- zwane inaczej cepelinami. Jest to oryginalna potrawa pochodząca z Litwy. Robiona z ziemniaków i farszu mięsnego. Dla smaku polewana jesttłuszczem ze skwarkami i cebulą. Bardzo sycąca potrawa. Bliny- inaczej zwane plackami ziemniaczanymi faszerowane są mięsem. Smażone, podawane na ciepło ze śmietaną. Kiszka ziemniaczana - kiszka wieprzowa faszerowana tartymi ziemniakami z dodatkiem cebulki, smażonego boczku oraz przypraw.Pieczona w piecu. Kindziuk- "Kindziukas" jest to wersja litewska robiona z pęcherza świńskiego wypchanego mięsem, natomiast "Skilandis" to kindziuk robionynaszych stronach z wypchanego świńskiego żołądka. Jest to wędlina od dawnych lat robiona na Litwie. Kartacze 26

27. Soczewiaki sejneńskie- składa się z ciasta ziemniaczanego oraz farszu ze zmielonej soczewicy. Piecze się je na patelni lub w piecyku. Były kiedyś uważane za potrawę ubogich. Jest to potrawa bardzo pracochłonna, więc była podawana najczęściej w niedziele. Podawane one są na gorąco na danie główne lub jako przekąska. Szczupak faszerowany- skóra z ryby jest delikatnie zdejmowana a później wypełniana farszem. Cała potrawa wspaniale wygląda jak i smakuje. Dla ozdoby głowa również jest układana na talerzu. Kiedyś tą potrawą goszczono księży po kolędzie lub podawano na wigilię. Chłodnik litewski - doskonała, orzeźwiająca zupa na letnie upały. W jej skład wchodzą barszcz i nowalijki. Często podawana jest z gorącymi ziemniakami. Soczewiaki sejneńskie 27

28. Przyroda Powiat nasz leży w strefie Zielonych Płuc Polski. Lasy zajmują tu 42% ogólnej powierzchni powiatu, natomiast 2% ogólnej powierzchni Zielonych Płuc Polski. Znajdują się tu 103 jeziora. Region jest typowo rolniczym, użytki rolne stanowią ponad połowę powierzchni powiatu. Dominują tu duże gospodarstwa, częściowo zmechanizowane, a ostatnio ekologiczne. Ze względu na brak przemysłu powiat wyróżnia się małym zanieczyszczeniem środowiska.   Sejneńszczyzna jest jednym z zimniejszych obszarów Polski, średnia temperatura roczna wynosi 7oC,a zima trwa ponad 100 dni. Krajobraz urozmaicony jest dużą ilość pagórków oraz głazów narzutowych, które po sobie zostawił lądolód. Sejneński „Borek” zimą Pasące się krowy we wsi Rynkojeziory 28

29. Jesienny krajobraz z terenów rolniczych Las liściasty na terenie pagórkowatym jesienią Jez. Sejny w zimowej scenerii 29

30. Jez. Gaładuś w Burbiszkach Zachód słońca nad jez. Sejny Wieczorne połowy ryb nad jednym z jezior sejneńszczyzny 30

31. Czubajka kania – pospolita w sejneńskich lasach Jesień w Sejneńskim „Borku” Podgrzybek brunatny Wiosenna przylaszczka 31

32. Łabędź i kaczki na sejneńskiej rzece – Marycha Bocian Biały licznie występujący na sejneńszczyźnie 32

33. Duże gospodarstwo hodowlane we wsi Rynkojeziory Drobne gospodarstwo we wsi Żegary Żniwa na sejneńszczyźnie 33

34. Agroturystyka Okoliczne jeziora są świetnie zarybione, co przyciąga licznych wędkarzy. Uprawiane są tu też sporty wodne. Zaś w lasach występują liczne gatunki grzybów, zwierząt i roślin. Niektóre z nich są pod ochroną i można je spotkać tylko na naszym terenie. Dlatego też ściągają tu grzybiarze oraz amatorzy fotografii. W związku z tym na terenie naszego powiatu powstało wiele gospodarstw agroturystycznych. Dwór w Hołny Mejera Domek letniskowy we wsi Burbiszki 34

35. Od nas „ZIEMIA SEJNEŃSKA – nic nie odda jej piękna. Tu trzeba przyjechać – by pokochać ten niepowtarzalny, urokliwy zakątek kraju – Naszą Małą Ojczyznę.” Tworząc albumo „Naszej Małej Ojczyźnie” bardzo wiele dowiedziałyśmy się o naszym powiecie. Żyjemy tutaj już 15 lat i choć znamy podstawowe informacje na temat Sejn, nigdy nie poznałyśmy miasta tak dokładnie jak w czasie spotkań z ludźmi, którzy zajmują się poznawaniem okolicy na co dzień. To smutne, że tak mało wiemy o miejscu w którym mieszkamy.My miałyśmy to szczęście że mogłyśmy wziąć udział w tym projekcie, poznać ciekawych ludzi i dowiedzieć się więcej o naszej miejscowości. Odmienność kultur występujących w naszej „Małej ojczyźnie” nadaje szczególny charakter naszemu regionowi. Tolerancja, która została zbudowana dzięki odmienności kulturowej pomaga nam spojrzeć na swoje miasto, dom i sąsiadów bardzo przyjaźnie. Po naszych przodkach zostały nam nieocenione skarby w postaci pięknych zabytków i architektura, która łączy kilka stylów i dzięki temu jest jedyna w swoim rodzaju. Dzięki wyjątkowej przyrodzie oraz regionalnej kuchni do naszego regionu przyjeżdża wielu turystów. „MY”: Joanna Jastrzębska, Ewelina Suszczewicz, Adrianna Syperek i Julita Keller 35

36. Bibliografia i źródła 1. Ambrosiewicz M., Zespół podominikański w Sejnach. Suwałki 1997. 2. Antonowicz J., (red.), Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej, T.I., Białostockie Towarzystwo Naukowe, Białystok 1963. 3. Gryguć B., Uposażenie zakonu dominikanów w Sejnach w XVII – XVIII, „Białostocczyzna” 4/97. 4. Herbst S., Analiza układu przestrzennego miasta Sejny, w: Materiały doi dziejów Ziemi Sejneńskiej, red. J. Antoniewicz, T. 1, Białystok 1963. 5. Jaskanis J., (red.), Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej Cz.II., Białostockie Towarzystwo Naukowe, Warszawa 1975. 6. Jemielity W., Zespół podominikański w Sejnach. Łomża 1989. 7. Klimaniec E., Sanktuarium Matki Boskiej w Sejnach. Bazylika mniejsza i zespół poklasztorny, jedyny zabytek Renesansu w Suwalskim. 1997 8. Kłapkowski W., Konwent dominikanów w Sejnach, „ Ateneum Wileńskie”, R. XIII, Wilno 1939, s. 69-174. 9. Kłapkowski W., Kolegium księży dominikanów w Sejnach, „Callectanea Theologica”, T. 17, Lwów 1936, s. 504- 519. 10. Kopciała J., Legendy, podania i baśnie Suwalszczyzny, Wydawnictwo: Hańcza, Suwałki 1997. 11. Kubiak J, Zarys dziejów zakonu podomikańskiego w Sejnach, w: Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222-1972, red. J. Kłoczowski,T. 2, W-wa 1975. 12. Łossowski P., (red.), Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej, Kwestia przynależności państwowej Sejneńszczyzny w latach 1918-1920, Białystok 1993. 13. Urban J.: Dwieście lat dominikanów w Sejnach, „Mówią wieki”,1987, nr 7. 14. Regionalna Pracownia Krajoznawcza PTTK w Suwałkach, Jaćwież- Ziemia Sejneńska nr 21 2003. 15. Sejneńszczyzna, Gaładuś- Pismo Polaków i Litwinów, 5-6, 7-8, 9-10, 11-12, 2006. 16. Stowarzyszenie Samorządów Ziemi Sejneńskiej w Sejnach organizacja pożytku publicznego, Sejneńszczyzna od tradycji do przyszłości oferta inwestycyjna , Informator Gospodarcz- Turystyczny, Sejny 2006. 17. Wędzki A., Kultura i nauka na Suwalszczyznie w XIX stuleciu, w: Studia i materiały do dziejów Suwalszczyzny, B-stok 1965. 18. Wędzki A., Miasteczka Pojezierza Sejneńskiego , ich historia, rozwój i założenia przestrzenne, w: Materiały do dziejów Ziemi Sejneńskiej, red. J. Jaskanis, T. II, W-wa 1975. 19. Złotkowski J., Figura łaskami słynąca Matki boskiej i kościół sejneński, Sejny 1938. 36

37. www.sejny.info.pl • www.miasto.sejny.pl • www.pogranicze.sejny.pl Zdjęcia wykonane zostały przez Julitę Keller, Joannę Jastrzębską („Soczewiaki Sejneńskie” oraz „Krzyż Staroobrzędowców”) oraz Monikę Werelich („MY”) Zdjęcia starych Sejn są materiałem ikonograficznym ze zbiorów Centrum Dokumentacji Kultur Pogranicza Ośrodka "Pogranicze - sztuk, kultur, narodów" w Sejnach 37